Ο Δαρβίνος αποκαλύπτει γιατί κατέληξε από βαθιά θρησκευόμενος να δηλώνει αγνωστικιστής

Στη νεανική του ηλικία ο Άγγλος φυσιοδίφης και γεωλόγος Κάρολος Δαρβίνος (Charles Darwin) σπούδασε θεολογία και προοριζόταν μάλιστα να γίνει κληρικός. Τον κέρδισε όμως τελικά η Γεωλογία εξ αιτίας της οποίας ταξίδεψε προς τη Νότιο Αμερική, ένα ταξίδι που έμελλε να του αλλάξει τη ζωή.

Ξεκινώντας το ταξίδι του προς τα νησιά τη Νότιο Αμερική και τα νησιά Γκαλαπάκος  ο Δαρβίνος, επηρεασμένος και από τις θεολογικές του σπουδές, ήταν πεπεισμένος για  την ύπαρξη θεϊκού σχεδίου για τη δημιουργία της φύσης.

Ωστόσο μετά από αυτό του το ταξίδι με το πλοίο  Beagle και την έρευνα που διεξήγαγε, βρέθηκε αντιμέτωπος με τεκμήρια της «εξέλιξης διά της φυσικής επιλογής». Στο βιβλίο του «Η Καταγωγή των ειδών» που εκδόθηκε το 1859, υποστήριξε την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής ως την πρωταρχική επιστημονική εξήγηση για την ποικιλότητα στη φύση. Ήταν όμως απρόθυμος ακόμα να καταγράψει τα πράγματα όπως ακριβώς τα αντιλαμβανόταν σε σχέση με τη θεϊκή παρέμβαση. Έτσι αναφερόταν σε «δημιουργία» και όχι σε «εξέλιξη».

Στο βιβλίο του «Η καταγωγή του ανθρώπου» που κυκλοφόρησε το 1871 εξέτασε την ανθρώπινη εξέλιξη και τη σεξουαλική επιλογή. Σε αυτό έγινε σαφέστερος όσον αφορά την πεποίθησή του για τη θεϊκή παρέμβαση αλλά η θρησκοληψία της γυναίκας του Έμμα ήταν ακόμα ένας ανασταλτικός παράγοντας στο να εκφραστεί ξεκάθαρα.

Μόνο στην «Αυτοβιογραφία» του η οποία εκδόθηκε το 1887 από τον γιο του Francis Darwin, μετά τον θάνατό του (1882), αλλά και σε μερικές επιστολές προς έμπιστους φίλους του παραδέχτηκε πως το έργο και οι εμπειρίες της ζωής του υπέσκαψαν τη θρησκευτική του πίστη.

Συγκεκριμένα στην Αυτοβιογραφία του, μεταξύ άλλων αναφέρει για το θέμα της ύπαρξης Θεού:

«… Στην εποχή μας, το πιο σύνηθες επιχείρημα για την ύπαρξη ενός νοήμονος Θεού προέρχεται από τη βαθιά εσωτερική πίστη και το συναισθήματα που βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι.

Το επιχείρημα αυτό θα ήταν έγκυρο αν όλοι οι άνθρωποι απ’ όλα τις φυλές είχαν την ίδια εσωτερική πίστη στην ύπαρξη ενός Θεού. Γνωρίζουμε όμως πως σε καμία περίπτωση δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Για τον λόγο αυτό δεν μπορώ να θεωρήσω πως τέτοιου είδους εσωτερικές πεποιθήσεις και συναισθήματα αποτελούν έγκυρες αποδείξεις για το τι πραγματικά υπάρχει».

Όσον αφορά την «αθανασία» ο Δαρβίνος ταυτίζει την άποψη του με αυτή των περισσότερων φυσικών, ότι δηλαδή κάποια στιγμή, στο μακρινό μέλλον, ο ήλιος μαζί με όλους τους πλανήτες θα παγώσει καθιστώντας τη ζωή στη Γη αδύνατη. Αποδίδει, δε την πίστη στην αθανασία  της ψυχής στην αδυναμία του ανθρώπου να αποδεχτεί πως κάποια στιγμή όλα θα τελειώσουν. «Η καταστροφή του κόσμου μας δεν θα φανεί τόσο φρικτή σε εκείνους που αποδέχονται πλήρως την αθανασία της ανθρώπινης ψυχής».

Για την «Πρώτη Αιτία» που δημιούργησε τον κόσμο αναφέρει πως όταν έγραφε την «Καταγωγή των ειδών» πίστευε πως είναι αδύνατον ο κόσμος να μην έχει δημιουργηθεί από ένα νοήμον ον και θεωρούσε τον εαυτό του θεϊστή. Η πεποίθησή του αυτή όμως, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε, μειωνόταν συνεχώς όσο προχωρούσε την έρευνά του.

Παρ’όλ΄’αυτά, η αμφιβολία του για το αν μπορεί κανείς να εμπιστευτεί το ανθρώπινο μυαλό (με τις περιορισμένες δυνατότητες που γνωρίζουμε ότι αυτό διαθέτει) τον ώθησε να καταλήγει στο συμπέρασμα: «Είναι αδύνατον να λύσουμε το μυστήριο της αρχής όλων των πραγμάτων, και πρέπει, αν μη τι άλλο, να είμαι ικανοποιημένος που παραμένω αγνωστικιστής».

 Από την περίληψη της ελληνικής έκδοσης

Όλοι έχουμε ακούσει για το Δαρβινισμό, ελάχιστοι όμως γνωρίζουμε για τον
άνθρωπο Δαρβίνο. Αυτή είναι η ιστορία της ζωής του, γραμμένη από τον ίδιο για τα παιδιά του. Χωρίς να προορίζεται να δει κάποτε το φως της δημοσιότητας, αποκαλύπτει έναν άνθρωπο μετριόφρονα, ο οποίος προτιμούσε τη συντροφικότητα και τις συμβουλές της οικογένειάς του και όχι εκείνες των επιφανών επιστημόνων που τον περιέβαλλαν. Αυτή η ήπια αυτοπροσωπογραφία μάς δίνει μια μοναδική δυνατότητα να γνωρίσουμε τις πεποιθήσεις και τις αρχές του ενάρετου αυτού ανθρώπου, του οποίου οι θεωρίες για την εξέλιξη συντάραξαν τα θεμέλια της παραδοσιακής θρησκείας.

Darwin, Charles (1809-1882). Αυτοβιογραφία / Κάρολος Δαρβίνος; μετ. Κατερίνα Χαλμούκου. Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη, 2007. Τίτλος πρωτοτύπου: The Autobiography of Charles Darwin. Σημειώσεις: Mε δύο παραρτήματα που περιλαμβάνουν ένα κεφάλαιο με αναμνήσεις και ένα κείμενο με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις, από το γιο του, sir Francis Darwin.

 Διαβάστε επίσης: Οι θεωρίες και τα βιβλία του Δαρβίνου που ανέτρεψαν την κυριαρχούσα επιστημονική γνώση και ξεσήκωσαν θύελλα διαμαρτυριών