Λογοκρισία βιβλίων (και όχι μόνο)

Λογοκρισία (censorship) είναι ο έλεγχος του λόγου ή άλλων μορφών ανθρώπινης έκφρασης που ασκείται μετά από κρατική ή άλλη παρέμβαση.

Η λογοκρισία υπάρχει σε διάφορες μορφές από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Παρ´ όλο που είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να παράγει και να λαμβάνει πληροφορίες χωρίς κανένα περιορισμό, σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει ολοκληρωτική ελευθερία έκφρασης (είτε γραπτού είτε προφορικού λόγου).  Αντίθετα, κάθε χώρα έχει τους δικούς της νόμους ενάντια στο λίβελο, την αισχρολογία, τη βλασφημία, την ανταρσία ενάντια στο κράτος κτλ. Όλοι οι  προαναφερθέντες νόμοι, παρόλο που, θεωρητικά τουλάχιστον, θεσπίστηκαν για να προστατεύσουν τους πολίτες, θέτουν κατά κάποιο τρόπο περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου, της έκφρασης και της ελεύθερης επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Φυσικά οι μέθοδοι εφαρμογής της λογοκρισίας αλλάζουν ανάλογα με  τις ιδέες, τις συνήθειες και την ηθική που επικρατεί σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή.

Η λογοκρισία των βιβλίων ιστορικά ξεκίνησε από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία λίγες μόνο δεκαετίες μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας και την εμφάνιση των πρώτων τυπωμένων βιβλίων με την έκδοση καταλόγου Απαγορευμένων Βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum ).[1] Η πρώτη λίστα με απαγορευμένα βιβλία δημοσιεύθηκε στην Ολλανδία το 1529. Ακολούθησαν δύο άλλοι κατάλογοι που εκδόθηκαν στη Βενετία το 1543 και στο Παρίσι το 1551. Το πρώτο ρωμαϊκό επίσημο «Index Librorum Prohibitorum»  (Κατάλογος Απαγορευμένων Βιβλίων) ήταν έργο του Πάπα Παύλου Δ' το 1559.
Το  Index Librorum Prohibitorum καταργήθηκε το 1966 από τον Πάπα Παύλο ΣΤ.[2] 

Λογοκρισία βιβλίων συναντούμε διαχρονικά σε όλο τον κόσμο και σε όλα τα καθεστώτα, ιδιαίτερα στα ολοκληρωτικά.

Επιλεγμένα διηγήματα του Νίκου Νικολαΐδη του Κύπριου

Επιλεγμένα διηγήματα / Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος. [Επιμ. Βασίλης Βασιλειάδης]. Λευκωσία: Αρμίδα, 2011.

Στο συγκεκριμένο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται 13 διηγήματα (από τα συνολικά 25) που έγραψε ο Νίκος Νικολαΐδης ο Κύπριος (1884-1956) – ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του μεσοπολέμου.Στην εισαγωγή, ο επιμελητής Βασίλης Βασιλειάδης αναλύει το έργο του συγγραφέα ενώ στο τέλος κλείνει με ένα χρονολόγιο που αφορά τη ζωή και το έργο του.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λιτή γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Νικολαΐδης καθώς και η παραδοξότητα που χρησιμοποιεί σε κάποια από τα διηγήματά του. Σε τουλάχιστο τρία από τα διηγήματα (στην «Κούκλα», τη «Στριμμένη ψυχή» και τον «Μεταθάνατο») συναντούμε και το μεταφυσικό στοιχείο. Το πιο πολυσυζητημένο διήγημα του Νικολαΐδη είναι «Ο Σκέλεθρας» στο οποίο ο ήρωας πουλά τον σκελετό του ώστε αυτός να χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς μετά τον θάνατό του.

Η Χιώτισσα του Βασίλη Μιχαηλίδη (και η μουσική ενορχήστρωση του Λάρκου Λάρκου)

Ο κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης (1849 – 1917) κυκλοφόρησε το 1911 τη ποιητική του συλλογή με τίτλο «Ποιήματα». Τα έργα του είναι γραμμένα στην κυπριακή διάλεκτο, αλλά και στη δημοτική και την καθαρεύουσα. 

Τα πιο γνωστά του έργα είναι τα «Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου», «Η Χιώτισσα» και «Η Ανεράδα».

Στη «Χιώτισσα» ο Βασίλης Μιχαηλίδης περιγράφει ένα περιστατικό που διαδραματίζεται το 1821 στην Κύπρο.

 Πρωταγωνιστεί μια Ελληνίδα χριστιανή (η Ελένη) η οποία όταν λεηλατήθηκε η Χίος μεταφέρθηκε σαν σκλάβα των τούρκων στην Κύπρο. Με τη βοήθεια μια γριάς κύπριας οργανώνουν την απόδραση της…

Απόσπασμα από το ποίημα «Η Χιώτισσα»:

Και πκοιοι, κορούλλα μου, σ’ ετουρκέψαν;

και πκοιοι σου κάμαν τούν’ το κακόν;

γονιούς δεν είχες, κ’ εν σε γυρέψαν;

μάγκου [= μήπως] δεν είχες μακροδικόν [= μακρινό συγγενή];

            «Η Χιώτισσα», 77-80. Ποιήματα, 1960. 30.

Στο βίντεο που ακολουθεί η Χιώτισσα σε μια εκπληκτική μουσική ενορχήστρωση του Λάρκου Λάρκου:

"Ας ρώταγες ποιον αγαπώ" της Νένας Φιλούση

Ας ρώταγες ποιον αγαπώ / Νένα Φιλούση. Παράκεντρο, 2010.

Το βιβλίο διηγημάτων της Νένας Φιλούση (κατά κόσμον Έλενα Σάββα) «Ας ρώταγες ποιον αγαπώ», αποτελείται από δέκα νοσταλγικά διηγήματα. Κάποια από αυτά είναι βγαλμένα μέσα από την Κύπρο άλλων δεκαετιών ενώ μερικά αναφέρονται στη σύγχρονη εποχή.

Σαν ηρωίδες, η συγγραφέας επιλέγει γυναίκες απλές, με τα δικά τους ελαττώματα και αδυναμίες. Γυναίκες οι οποίες, ερωτεύονται, πονούν, γίνονται μάνες, εργάζονται και παλεύουν για να επιβιώσουν στον σκληρό κόσμο που βρέθηκαν να ζουν.  

Διαβάζοντάς τα διηγήματα, σου δημιουργείται η εντύπωση ότι αναφέρονται σε ιστορίες τις οποίες η συγγραφέας έτυχε να ζήσει από κοντά ή να τις ακούσει από τις ίδιες τις πρωταγωνίστριες. 

Τα χαρακτηριστικά και τα βιώματα των ηρωίδων του βιβλίου, είναι γραμμένα τόσο ζωντανά, ώστε αναπόφευκτα, φέρνουν στο μυαλό μας γυναίκες του δικού μας περιβάλλοντος.

Codex Gigas (το Βιβλίο του Διαβόλου)

Το Codex Gigas (γνωστό και ως Βιβλίο του Διαβόλου) είναι ένα παράξενο χειρόγραφο βιβλίο το οποίο πιστεύεται ότι περιλαμβάνει όλη τη γνώση της εποχής την οποία γράφτηκε. Γιατί όμως οι άνθρωποι του Μεσαίωνα πίστευαν ότι ο συγγραφέας του βιβλίου είχε πουλήσει τη ψύχη του στον Διάβολο προκειμένου ο τελευταίος να τον βοηθήσει να το γράψει;

Το Βιβλίο του Διαβόλου, ένας τεράστιος τόμος βάρους 75 κιλών, το οποίο πιστεύεται ότι γράφτηκε από έναν και μόνο μοναχό κατά τον 13ο αιώνα, έγινε θέμα ενός ντοκιμαντέρ του καναλιού National Geographic.

Παρακολουθήστε το σαρανταπεντάλεπο βίντεο του National Geographic με τίτλο The Devil’s Bible, εδώ…

*Η συγκεκριμένη ιστορία αποτέλεσε και την δική μου έμπνευση για την συγγραφή του διηγήματος «Ο γιος της μάγισσας».

Διαβάστε επίσης: - Η Βίβλος του Διαβόλου του Richard Dubell.  

Συμμετοχή στο Pecha Kucha Nicosia Vol. 2

Με μεγάλη μου χαρά προσκλήθηκα και θα λάβω μέρος στο Pecha Kucha Night Nicosia: Vol. 2, όπου θα παρουσιάσω τα βιβλία μου. 

Το Pecha Kucha Nicosia Vol. 2, θα πραγματοποιηθεί στις 22 Μαΐου στο Chateau Status (στη παλιά Λευκωσία), η ώρα 7:30 μ.μ. 

Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

Στην εκδήλωση θα συμμετέχουν οι ακόλουθοι 10 δημιουργοί:

Για το «Ημερολόγιο μιας απιστίας» του Αιμίλιου Σολωμού

Ημερολόγιο μιας απιστίας / Αιμίλιος Σολωμού, Αθήνα: Ψυχογιός, 2012.

Προβληματίστηκα αρκετά κατά πόσο θα έπρεπε να χαρακτηρίσω το «Ημερολόγιο μιας απιστίας», σαν ένα ερωτικό μυθιστόρημα. Ναι, είναι τέτοιο υπό την έννοια ότι περιγράφει την ερωτική (αλλά όχι μόνο) ζωή του πρωταγωνιστή της ιστορίας. 

Αισθάνομαι, όμως, ότι πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από μια ερωτική ιστορία. Είναι ένα όμορφο ταξίδι στις Κυκλάδες μιας άλλης εποχής, αλλά και μια επιστροφή στο παρελθόν, μέσω των αρχαιολογικών ανασκαφών που περιγράφονται στο βιβλίο.

Πολύ καλή πλοκή που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος, ενδιαφέροντες χαρακτήρες και εξαιρετικές περιγραφές που ζωντανεύουν τις εικόνες και αναδεικνύουν το ταλέντο του συγγραφέα.

Ένα ποίημα φαντασίας του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη - "Ο βρυκόλακας (Θανάσης Βάγιας)"

Σε μια συνέντευξή μου στο Λογοτεχνικό Συμπόσιο (Logotexniko Symposio) είχα αναφερθεί σε φανταστικά στοιχεία που έχουν χρησιμοποιήσει στο έργο του ‘Ελληνες λογοτέχνες και είχα συγκεκριμένα αναφέρει το παράδειγμα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824-1879).

Πιο κάτω παραθέτω το ποίημα φαντασίας του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Ο βρυκόλακας Θανάσης Βάγιας»:



                                    Α'

                               Η Φτωχή

-"Ελεημοσύνη Χριστιανοί, κάμετ' ελεημοσύνη,
  έτσι ο Θεός παρηγοριά κι αγάπη να σας δίνει.
  Ελεημοσύνη κάμετε στην έρημη τη χήρα"!

Φτωχή γυναίκα φώναζε σ' άλλης φτωχής τη θύρα.

-"Η νύχτα, τ' αστραπόβροντα, το χιόνι δε μ' αφήνει
  να πάγω μπρος. Χριστιανοί, κάμετ' ελεημοσύνη!
  Ανοίξετέ μου... πέθανα... κι εγώ Θεό λατρεύω...
  Ανοίξετέ μου, Χριστιανοί, έμαθα να νηστεύω
  και το ψωμί σας δε ζητώ, δε θέλω να το πάρω.
  Φτωχός φτωχόνε συμπονεί, γλυτώστε μ' απ' το Χάρο.
  Με φτάνουνε δυο κάρβουνα, με φτάνει το φυτίλι
  που κάθε βράδυ ανάφτετε, που καίτε στο καντήλι,
  εμπρός στη Μάνα του Θεού, εμπρός εις τη Παρθένο...
  Ελεημοσύνη, λίγο φώς... προφτάστε με... πεθαίνω..."

Στα χρόνια των πυραύλων – 17 διηγήματα του Ray Bradbury

Στα χρόνια των πυραύλων / Ray Bradbury, Θεσσαλονίκη: Συμπαντικές Διαδρομές, 2011.

Οι Συμπαντικές Διαδρομές, έδωσαν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη δυνατότητα να διαβάσουν μεταφρασμένα 17 διηγήματα του μεγάλου Αμερικανού λογοτέχνη  Ray Bradbury (1920- 2012) από το βιβλίο του “R is for Rocket” (1962).

Ο Ray Bradbury – γνωστότερος για το έργο του Φαρενάιτ 451 [Fahrenheit 451] – έγραψε τα συγκεκριμένα διηγήματα την δεκαετία του 50 (και κάποια τη δεκαετία του 40) όταν στην Αμερική αναπτυσσόταν με ραγδαίους ρυθμούς η τεχνολογία αλλά και η φιλολογία που αφορούσε τα διαστημόπλοια (πυραύλους). Έτσι, πέρα από τη λογοτεχνική αξία των διηγημάτων, είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κάποιος, μέσα από αυτά, τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής, για την εξέλιξη της τεχνολογίας, τα ταξίδια στο διάστημα και τη ζωή σε άλλους πλανήτες (και πιο ειδικά στον Άρη).   

Το βιβλίο στα ελληνικά ονομάστηκε «Στα χρόνια των πυραύλων» και σε αυτό συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα διηγήματα:

Οι 5 αρχές του Ranganathan για τη βιβλιοθηκονομία

Ο Ινδός μαθηματικός και βιβλιοθηκονόμος  S. R. Ranganathan (1892-1972) καθιέρωσε, το 1931, πέντε αρχές για τη λειτουργία των βιβλιοθηκών, οι οποίες έγιναν διεθνώς γνωστές και αποδεκτές ως (Five Laws of Library Science):

1. Books are for use

2. Every reader his [or her] book.

3. Every book its reader

4. Save the time of the reader

5. The library is a growing organism

2 ποιήματα για τους ποιητές (από τον Στέφανο Σταυρίδη και τον Ιάσωνα Σταυράκη)

Παρουσιάζω δύο αγαπημένα ποιήματα από δύο σύγχρονους κύπριους ποιητές που έχουν σαν θέμα τους τον ποιητή.

1. «Ο ποιητής»

γύρω του τόσα χρώματα , άπλετο φως

του κόσμου η απέραντη ομορφια

Ο ποιητής

είναι ο τυφλός φωτογράφος

που ψηλαφεί με τη μνήμη

λαχταρώντας να μπει

μέσα σε μια φωτογραφία

(του Στέφανου Σταυρίδη από τη συλλογή ποιημάτων «Σιωπηλοί τραυματιοφορείς», Φαρφουλάς, 2013).

 2. «Το άγαλμα»

Κάποτε θα φτιάξω ένα άγαλμα από λέξεις

για όλες εκείνες τις γυναίκες που ανέχτηκαν

να ζουν με ποιητές

(του Ιάσωνα Σταυράκη από τη συλλογή ποιημάτων «Το τσίρκο των στοχασμών», Ακτίς, 2012).