Ανθολογία "Δύο αιώνες επώνυμης κυπριακής ποίησης (1837-2021)"

Ο Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής κυκλοφόρησε την ανθολογία Δύο αιώνες επώνυμης κυπριακής ποίησης ‒ Ανθολογία (εισαγωγή – γενική επιμέλεια: Λεωνίδας Γαλάζης, ανθολόγηση και επιμέλεια: ομάδα φιλολόγων, Λευκωσία, 2021). 

Στο βιβλίο, που εκτείνεται σε 435 σελίδες, ανθολογούνται ποιήματα 332 ποιητών και ποιητριών. Τα ποιήματα του τόμου πλαισιώνονται από αναλυτική εισαγωγή, θεματικό ευρετήριο, γλωσσάριο κυπριακής διαλέκτου και ευρετήριο ποιητών / ποιητριών. 

Σημειώνεται ότι το πρώτο ποίημα της Ανθολογίας, «Ύμνος προς την Μ. Βασίλισσαν της Ελλάδος Αμαλίαν» (1837) του Μάρκου Ανδρεάδη (1804-1878), που λάνθανε μέχρι πρόσφατα και εντοπίστηκε από τον επιμελητή της έκδοσης στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, περιλαμβάνεται για πρώτη φορά σε Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης.

«Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974» και «Φως στο σκοτεινό δωμάτιο». Δύο βιβλία των Αλέξη Παπαχελά και Μάνου Ν. Χατζηδάκη για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου

Με τα βιβλία «Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974» και «Φως στο σκοτεινό δωμάτιο», οι Αλέξης Παπαχελάς και Μάνος Ν. Χατζηδάκης, ρίχνουν φως στη σκοτεινή και ταραχώδη περίοδο 1967-1974.

Προηγήθηκε το βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά «Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974: ο Ιωαννίδης και η παγίδα της Κύπρου,  τα πετρέλαια στο Αιγαίο, ο ρόλος των Αμερικανών» (Αθήνα: Μεταίχμιο, 2021).

Το βιβλίο στηρίζεται στην πολύχρονη έρευνά του γνωστού δημοσιογράφου στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, καθώς και στις πολλές και σημαντικές συνεντεύξεις που πήρε ως δημοσιογράφος, από άτομα που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις εκείνης της εποχής. Από το βιβλίο ξεχωρίζει η αποκαλυπτική περιγραφή του Πολεμικού Συμβουλίου την 20^η Ιουλίου 1974, στην οποία φαίνεται ξεκάθαρα ο πανικός, η απελπισία και η ανικανότητα του Ιωαννίδη και των συνεργατών του. Εμπνευσμένος και πολύ παραστατικός ο τίτλος του κεφάλαιού «Υπνοβατώντας προς την καταστροφή» όπου περιγράφει τα γεγονότα που προηγήθηκαν της τουρκικής εισβολής και το κλίμα άρνησης της πραγματικότητας που επικρατούσε στην ηγεσία της Ελλάδας

Ο φασισμός των αντιφασιστών του Pier Paolo Pasolini

«Δεν λέω ότι δεν υπάρχει ο φασισμός. Λέω σταματήστε να μου μιλάτε για τη θάλασσα, ενώ βρισκόμαστε στο βουνό»

(Pier Paolo Pasolini)

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι (Pier Paolo Pasolini, 1922-1975) ήταν Ιταλός ηθοποιός, ποιητής, συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Ήταν επίσης δηλωμένος Μαρξιστής και ομοφυλόφιλος αλλά και δηλωμένος Καθολικός... Σχεδόν όλες οι ταινίες του περιέχουν κοινωνικά και πολιτικά σχόλια για τα λαϊκά και αστικά στρώματα, τα οποία συμβαδίζουν με τις αρχές του Μαρξισμού. Ήταν ακόμα και αμετανόητος Αντιφασίστας σε μια εποχή που στην Ιταλία του Μουσολίνι μεσουρανούσε ο φασισμός.

Στο μικρό αυτό βιβλιαράκι το οποίο ο Θεόδωρος Ε. Παντούλας αρχικά σκόπευε να τιτλοφορήσει ως «Οι antifa ως οι χρήσιμοι ηλίθιοι του ολοκληρωτισμού» σταχυολογεί τις απόψεις του Παζολίνι για τον φασισμό και τους «αντιφασίστες».

Ιωάννης Καρατζάς: ο Κύπριος συμμάρτυρας του Ρήγα, του Γεώργιου Ι. Σούρλα

Για τον Ιωάννη Καρατζά, τον Κύπριο σύντροφο του Ρήγα (Φεραίου) Βελεστινλή, υπάρχουν πολύ λίγες ιστορικές αναφορές, κυρίως από τα Αυστριακά αρχεία της δίκης του Ρήγα και των επτά συντρόφων του.

Επίσης, οι αναφορές σε αυτόν, περιορίζονται σε μερικά άρθρα και κάποια κεφάλαια βιβλίων.

Ο γιατρός – συγγραφέας Γεώγριος Ι. Σούρλας ο οποίος είναι και πρόεδρος του Ινστιτούτου Διαβαλκανικής Συνεργασίας «Ρήγας Βελεστινλής» έγραψε ένα βιβλίο για τον Ιωάννη Καρατζά, συγκεντρώνοντας σε αυτό όλα τα ιστορικά στοιχεία που κατάφερε να εντοπίσει.

Τίτλος του βιβλίου είναι «Ιωάννης Καρατζάς: ο Κύπριος συμμάρτυρας του Ρήγα» και εκδόθηκε στη Λευκωσία το 2018 από τις εκδόσεις Ηλία Επιφανίου.

Ο συγγραφέας ξεκινά με τα βιογραφικά στοιχεία του Ιωάννη Καρατζά, προσπαθώντας να υπολογίσει κάποια από αυτά (π.χ. την εκπαίδευσή του στο Ελληνομουσείο στη Λευκωσία).

Συνεχίζει ακολουθώντας τα βήματά του στη Βιέννη και την Πέστη, κάνοντας αναφορά και στη συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα του Καρατζά.

Τέλος αναφέρεται στα γεγονότα της σύλληψης των Ελλήνων πατριωτών από τις Αυστριακές αρχές, τη δίκη τους καθώς και την θανάτωσή τους από τους Τούρκους.

Αντί επιλόγου, ο Σούρλας επιλέγει να παραθέσει αποσπάσματα από ένα διήγημα του Αχιλλέα Κ. Αιμιλιανίδη (1903-1978) για τον Ιωάννη Καρατζά το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέα Εστία» με τίτλο «Ο σύντροφος του Ρήγα», το οποίο και σχολιάζει.

Το βιβλίο τελειώνει με ένα επίμετρο για τη συνεισφορά των Κυπρίων στους αγώνες του Ελληνικού έθνους.

Τα Ανεμοδαρμένα της Έμιλι Μπροντέ (το βιβλίο και οι ταινίες)

Τα Ανεμοδαρμένα Ύψη (Wuthering Heights) είναι το μοναδικό μυθιστόρημα της Αγγλίδας  συγγραφέως Έμιλι Μπροντέ (Emily Bronte, 1818-1948). Εκδόθηκε το 1947 με το ψευδώνυμο Έλλις Μπελ και μόνο μετά τον θάνατό της, το 1850 επανεκδόθηκε με το πραγματικό όνομα της Έμιλι Μπροντέ.

Η καινοτόμος δομή του μυθιστορήματος προβλημάτισε κάπως τους κριτικούς. Παρά το γεγονός ότι έλαβε ανάμεικτες κριτικές όταν πρωτοκυκλοφόρησε και συχνά κατηγορήθηκε για απεικόνιση ανήθικου πάθους, στη συνέχεια αναδείχτηκε σε ένα από τα κλασικά έργα της αγγλικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Ψηφιοποίηση των εκδόσεων του ΕΠΟΚ από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου

Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστήμιου Κύπρου ξεκίνησε την ψηφιοποίηση των εκδόσεων του Ελληνικού Πνευματικού Ομίλου Κύπρου (ΕΠΟΚ).

Ο ΕΠΟΚ είμαι ένας ιστορικός Όμιλος που ιδρύθηκε το 1947  και ανάμεσα στους στόχους του είναι  η «όσον το δυνατόν ευρύτερη επίδραση  και ακτινοβολία του Ομίλου προς καλύτερη  κατανόηση  του ελληνικού πολιτισμού και η δι’ αυτού ανάπτυξη της πνευματικής ζωής της Κύπρου, καθώς και η σύσφιγξη  των πνευματικών  δεσμών της Κύπρου μετά της λοιπής Ελλάδος και η πνευματική επικοινωνία αυτής μετά των άλλων πολιτισμένων χωρών».

Το ιστορικό περιοδικό του ΕΠΟΚ «Πνευματική Κύπρος» καθώς και όλα τα βιβλία που εξέδωσε μέχρι σήμερα ο Όμιλος, παραδόθηκαν στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου για ψηφιοποίηση.

Υπερφυσικός τρόμος στη λογοτεχνία: ένα δοκίμιο του H. P. Lovecraft

 

O Αμερικανός συγγραφέας Χ. Φ. Λάβκραφτ (H. P. Lovecraft, 1890-1937) δεν μας χάρισε μόνο τα λογοτεχνικά του έργα τα οποία τον έκαναν διάσημο, αλλά έχει συνεισφέρει και στον τομέα της κριτικής και της καταγραφής της ιστορίας της λογοτεχνίας. Το "Supernatural Horror in Literature" είναι ένα δοκίμιο 28.000 λέξεων το οποίο ερευνά την εξέλιξη και τα επιτεύγματα της μυθοπλασίας τρόμου την εποχή  της συγγραφής του (δεκαετίες του 1920 και του 1930). Το δοκίμιο γράφτηκε μεταξύ Νοεμβρίου 1925 και Μαΐου 1927, δημοσιεύτηκε αρχικά τον Αύγουστο 1927 και στη συνέχεια αναθεωρήθηκε και επεκτάθηκε κατά τη διάρκεια του 1933-1934.

Σύμφωνα με τον Λάβκραφτ «Το αρχαιότερο και ισχυρότερο συναίσθημα της ανθρωπότητας είναι ο φόβος, και το αρχαιότερο κι ισχυρότερο είδος φόβου είναι ο φόβος του αγνώστου. Ελάχιστοι ψυχολόγοι θα αμφισβητούσαν αυτά τα δεδομένα, των οποίων η παραδεδεγμένη αλήθεια εδραιώνει κατ΄ ανάγκη για πάντα τη γνησιότητα και την υψηλή θέση της ιστορίας υπερφυσικού τρόμου ως λογοτεχνική μορφή».

«Η γοητεία του υπερφυσικά μακάβριου, σύμφωνα με τον Λάβκραφτ, απευθύνεται σε περιορισμένο κοινό, επειδή απαιτεί από τον αναγνώστη έναν ορισμένο βαθμό φαντασίας και κάποια ικανότητα αποστασιοποίησης από την καθημερινή ζωή. Καθώς σχετικά λίγοι είναι αρκετά απαλλαγμένοι από την επιρροή της καθημερινής ρουτίνας ώστε να ανταποκριθούν σε ασυνήθιστα μηνύματα, οι ιστορίες για κοινότυπα συναισθήματα και συμβάντα ή για συνηθισμένες αισθητικές παραμορφώσεις αυτών των συναισθημάτων και συμβάντων, θα έχουν πάντα την πρώτη θέση στις προτιμήσεις της πλειοψηφίας – και δικαίως, ίσως, αφού τούτα τα συνηθισμένα θέματα, φυσικά, απαρτίζουν το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας».  

Αναλύοντας τα λογοτεχνικά υπερφυσικά έργα της εποχής του, καθώς και τους συγγραφείς τους, ο Λάβκραφτ  γράφει πως «όσοι πιστεύουν πραγματικά στο απόκρυφο, πιθανόν είναι λιγότερο αποτελεσματικοί από τους υλιστές στην περιγραφή του φασματικού και του φανταστικού, αφού γι’ αυτούς ο φασματικός κόσμος είναι μια τόσο οικία πραγματικότητα ώστε τείνουν να αναφέρονται σε εκείνον με λιγότερο δέος, αποστασιοποίηση και υποβλητικότητα παρά όσοι βλέπουν σε τούτο τον μυστικό κόσμο την απόλυτη και αδιανόητη παραβίαση της φυσικής τάξης»

 Τα δοκίμιο ξεκινά με τα κεφάλαια:

Η απαρχή της ιστορίας φρίκης: Μάγισσες, λυκάνθρωποι, βρικόλακες και λάμιες παρελαύναν απειλητικά από τα χείλη βάρδων και γιαγιάδων, δίχως να χρειάζονται παρά ελάχιστη ενθάρρυνση για να κάνουν το τελικό βήμα, ώστε να περάσουν το όριο που χωρίζει την προφορική αφήγηση ή το τραγούδι από το τυπικό λογοτεχνικό έργο.

Το πρώτο γοτθικό μυθιστόρημα: Ως το πρώτο γοτθικό μυθιστόρημα που άσκησε μεγάλη επιρροή στη λογοτεχνία του υπερφυσικού τρόμου, ο Λάβκραφτ θεωρεί ότι είναι το μυθιστόρημα του Άγγλου συγγραφέα Οράτιου Ουόλοπ (Horace Walpole, 1717-1797) «Το κάστρο του Οτράντο» που εκδόθηκε το 1764.

Τα υπόλοιπα κεφάλαια του βιβλίου είναι: Το αποκορύφωμα του γοτθικού μυθιστορήματος,Τα επακόλουθα της γοτθικής λογοτεχνίας, Η λογοτεχνία του υπερφυσικού στην ηπειρωτική Ευρώπη, αφιερώνει ένα κεφάλαιο στον  Έντγκαρ Άλαν Πόε, Η παράδοση του υπερφυσικού στην Αμερική, Η παράδοση του υπερφυσικού στα Βρετανικά Νησιά, ενώ ολοκληρώνει με το κεφάλαιο Οι σύγχρονοι αριστοτέχνες.

Στο τελευταίο κεφάλαιο ο Λάβκραφτ αναφέρεται στους Άρθουρ Μάχεν (Arthur Machen, 1863-1947), Άλτζερνον Μπλάκγουντ (Algernon Blackwood, 1869-1951), Λόρδο Ντάνσανι (Edward John Moreton Drax Plunkett, 18th Baron of Dunsany, 1878-1957) και Μόνταγκιου Ρόουντ Τζέιμς (M. R. James 1862-1936), παραλείποντας (από μετριοφροσύνη, ίσως) να αναφερθεί και στον εαυτό του.

Στο τέλος του βιβλίου, σαν συμπέρασμα, ο Λάβκραφτ αναφέρει ότι «όποιο μεγάλο αριστούργημα (υπερφυσικού τρόμου) και αν δημιουργηθεί στο μέλλον θα οφείλει την αποδοχή του, μάλλον στην υπέρτατη συγγραφική δεξιότητα παρά σε ένα θελκτικό θέμα».

Το δοκίμιο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και κυκλοφόρησε και ως βιβλίο.

Από το οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης:

Είναι ευτύχημα που ο Χ.Φ. Λάβκραφτ αποφάσισε να γράψει αυτό το δοκίμιο ιστορίας, κριτικής

και αισθητικής πάνω στη λογοτεχνία του τρόμου. Όχι μόνο γιατί μας πληροφορεί με σαφήνεια και πληρότητα για τις καταβολές, τους συγγραφείς και την εξέλιξη του λογοτεχνικού είδους, μα, κυρίως, επειδή μας υποδεικνύει εκείνους που τον επηρέασαν ή που θαύμαζε, καθώς και τις απόψεις του για ποικίλα θέματα που εμφανίζονται στις ιστορίες του. Αν και δεν αναφέρεται καθόλου στον μεγαλύτερο συγγραφέα τρόμου, τον εαυτό του, μας μιλάει για τη διαμόρφωση της ίδιας της τέχνης του, μέσα από τη μελέτη του έργου συγγραφέων όπως ο Ουόλπολ, ο Στόουκερ, ο Ε. Άλαν Πόε, ο Μάχεν, ο Ντάνσανι, καθιστώντας έτσι πιο κατανοητές για μας τις απαράμιλλες ιστορίες του. Ο Λάβκραφτ που θαυμάζουμε βρίσκεται εδώ!

Lovecraft, H. P. Υπερφυσικός τρόμος στη λογοτεχνία / Χ. Φ. Λάβκραφτ; μετ. Γιώργος Μαρουξής; πρόλογος Μάκης Πανώριος. Αθήνα: Αίολος, 2008. [τίτλος πρωτοτύπου: Supernatural horror in literature]