Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα στις Βιβλιχνηλασίες της εφημερίδας Σημερινή

Βιβλιχνηλασίες / Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή

Ανδρέας Καπανδρέου: Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα

Μετά τα βιβλία του «Το τρομακτικό μυστικό του Αϊστάιν»(2010) και «Ο γιος της Μάγισσας»(2012) των «αλλόκοτων» διηγημάτων ή ιστοριών-και τα δύο στη σφαίρα του φαντασιακού ή μαγικού ρεαλισμού-ο καλός συγγραφέας Ανδρέας Καπανδρέου ήλθε το 2016 να εμπλουτίσει τις πρωτοποριακές στο είδος αθηναϊκές Εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές» με ένα απαιτητικό συνθετότερο εγχείρημα. Ωστόσο, το ιστορικό του μυθιστόρημα, με τον ως άνω τίτλο και τον διευκρινιστικό υπότιτλο «Η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά», έκτασης 257 σελίδων, δεν υπολείπεται σε δημιουργική ευρηματικότητα μιας ενδιαφέρουσας ανατρεπτικής πλοκής και  ευανάγνωστης γραφής.

Συγκεκριμένα, η συνύφανση γύρω από τον μυθο-ιστορικό ιστό πρωθύστερων σε βάθος φανταστικού χωροχρόνου σκηνικών επεισοδίων στο Μέρος Α΄ (2103 μ.Χ.) και υστερόπρωτων στο Μέρος Β΄(1790 μ.Χ.) σε μυθοπλαστική αναπαράσταση ενός ιστορικού παρελθόντος κατά την τελευταία δεκαετία του 18^ου αιώνος στη Βιέννη και  σε άλλες βαλκανικές πόλεις.

Ο Καπανδρέου, αξιοποιώντας σχετικές βιβλιογραφικές πηγές, που επιτάσσει στο βιβλίο, μεταπλάθει με έντεχνη υποβλητική πειθώ και αληθοφανή αφηγηματικότητα τα πραγματικά γεγονότα, χωρίς όμως να αλλοιώνει τον ιστορικό τους πυρήνα. Απεναντίας, ο ενημερωμένος αναγνώστης δύναται να διακρίνει μεταξύ μυθοπλαστικής ιστορικοφάνειας και απομυθοποιητικής, ενίοτε, ιστορικότητας μέσω των διασταυρούμενων πηγών. Έτσι, παρότι δεν διαβάζει κανείς μυθιστόρημα, για να μάθει Ιστορία, αλλά για να ταξιδέψει στη θάλασσα τής μιας με τις διάφορες πολυκύμαντες ιστορίες, ακολουθώντας τις σειρήνες του μύθου και τις γοργόνες της φαντασίας, εντούτοις μέσα από τον «Μυστικό Σύντροφο του Ρήγα» μεταφέρεται σε κινηματογραφικούς ρυθμούς στο προεπαναστατικό κλίμα των πρωτεργατών της εθνεγερσίας του υπόδουλου γένους, μαθαίνοντας ταυτόχρονα  για την κυκλοφορία της πρώτης ελλληνικής «εφημερίδος», προσωπικότητες και πολιτισμικές δραστηριότητες της μεταβατικής εκείνης εποχής.

Το γνωσιολογικό υπόβαθρο του έργου εδράζεται στην επίδραση που άσκησαν στους Έλληνες λογίους οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης για ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα και οι «δημοκρατικές ελευθερίες» του Ναπολέοντα, τού «ελευθερωτή των λαών». Από τους πρώτους που τις ενστερνίστηκε, μεταδίδοντάς τις και σε άλλους συντρόφους του στην «Εθνική Εταιρεία», ήταν ο επαναστάτης οραματιστής και θερμός πρόδρομος του ’21 Ρήγας Φεραίος(1757-1798). Γραμματικός των Φαναριωτών στην Πόλη και στη Βλαχία, έπαρχος στην Κραϊόβα και συγγραφέας πραγματειών, θουρίων και επαναστατικών προκηρύξεων στη Βιέννη, στην προσπάθειά του να συναντήσει τον Ναπολέοντα, για να επισπευσθεί η έναρξη της Επανάστασης, συνελήφθη προδομένος από τις αυστριακές αρχές. Παρά τον μαρτυρικό ηρωικό του θάνατο, οι επαναστατικές του διακηρύξεις είχαν προλάβει να απλωθούν σε όλο τον Ελληνισμό. Οι Τούρκοι, έντρομοι για γενικότερη ανάφλεξη στα Βαλκάνια, επέβαλαν στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Άνθιμο να κυκλοφορήσει την «Πατρική Διδασκαλία», που διατυμπάνιζε ότι το χριστιανικό πνεύμα δεν επιτρέπει την εξέγερση. Τη φυλλάδα κατακεραύνωνε η «Αδελφική Διδασκαλία» του Κοραή.

Όσον αφορά στον Κύπριο λόγιο από τη Λευκωσία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού με τις πολύπλευρες ενασχολήσεις και πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος Ιωάννη Καρατζά(1767-1798),ανήκε στον κύκλο του Ρήγα μαζί με τους Ευστράτιο Αργέντη, Αντώνιο Κορωνιό, Θεοχάρη Τουρούντζια, Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ κ.ά., που λόγω της μυστικής τους δράσης κατηγορήθηκαν για συνωμοσία και δολοφονήθηκαν από τον Τούρκο καϊμακάμη του Βελιγραδίου μετά την παράδοσή τους από τον μονάρχη της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκο Α΄. Η συνάντηση τού Καρατζά με τον λόγιο Αθανάσιο Ψαλίδα υπήρξε καθοριστική, ώστε να επιδοθεί σε εκδοτικές και συγγραφικές δραστηριότητες και να συνεργαστεί με δύο από τα πέντε τυπογραφεία της Βιέννης, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός νέου δικτύου εκ- παίδευσης και πληροφόρησης του νέου Ελληνισμού.

Ωστόσο, ο Α. Καπανδρέου την αχλύ κάποιων βιογραφικών πτυχών του Καρατζά τη «φωτίζει» με ευρηματικές επινοήσεις και απρόβλεπτες προεκτάσεις μυθιστορηματική αδεία. Του αποδίδει την πατρότητα της «Ελληνικής Νομαρχίας», ενός φιλολογικού οιονεί θρίλερ, για τον Ανώνυμο Έλληνα δημιουργό του οποίου προτάθηκαν πολλοί λόγιοι του Διαφωτισμού πλην του Καρατζά. Τον παρουσιάζει προσέτι να έχει διασωθεί, καταφεύγοντας στην Καστοριά και μαθαίνοντας ότι η αγαπημένη του σκοτώθηκε από Τούρκους καταλήγει στο Άγιον Όρος. Η πλέον όμως ευφάνταστη σύλληψη είναι η επιστροφή με τη χρονομηχανή από το μέλλον στο παρελθόν. Παρά τη δομική συνοχή τους, τα δύο Μέρη του βιβλίου μπορούν να διαβαστούν αυτοτελώς.   

Πηγή: Κυριακάτικη Σημερινή, 9 Ιουλ. 2017
http://www.sigmalive.com/simerini/politismos/442336/andreas-kapandreou-o-mystikos-syntrofos-tou-riga