Μαλαματένια λόγια: το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου

 

Μια αυτοβιογραφική αφήγηση του Μάνου Ελευθερίου καταγράφηκε από τους Σπύρο Αραβανή και Ηρακλή Οικονόμου σε κατ΄ ιδίαν συναντήσεις που είχαν μαζί του. Οι αφηγήσεις αυτές εκδόθηκαν ως βιβλίο το 2021 (τρία χρόνια μετά τον θάνατο του μεγάλου στιχουργού) από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Ο Μάνος Ελευθερίου θυμάται και διηγείται αποσπάσματα από την παιδική του ηλικία στην Ερμούπολη, την μετεγκατάσταση  του στην Αθήνα και μας χαρίζει κάποιες άγνωστες πληροφορίες για την προσωπική του ζωή αλλά και για τα τραγούδια που έγραψε.

Ο τίτλος του βιβλίου «Μαλαματένια λόγια» είναι παρμένος από το ομώνυμο τραγούδι, τους στίχους του οποίου έγραψε ο Μάνος Ελευθερίου και  μελοποίησε ο Γιάννης Μαρκόπουλος.

«Μαλαματένια λόγια στο μαντήλι, τα βρήκα στο σεργιάνι μου προχθές, τ' αλφαβητάρι πάνω στο τριφύλλι, σου μάθαινε το αύριο και το χθες. Μα εγώ περνούσα τη στερνή την πύλη, με του καιρού δεμένος τις κλωστές…».

Για τον συγκεκριμένο στίχο ο Μάνος Ελευθερίου αναφέρει:

Η λέξη «μαλαματένια» δεν είναι του Σεφέρη, όπως μου καταλόγισε κάποιος βλαξ. Λες και οι λέξεις έχουν αποκλειστικότητα...

Τη λέξη τη βούτηξα από τον «Βάρναλη». Ήταν 1956, νομίζω, όταν γιορτάζονταν τα πενηντάχρονα του Ιντεάλ ή στο Τιτάνια και εκεί διάβασε η ηθοποιός Κυβέλη ποιήματά του…

Εκεί διάβασε η Κυβέλη: «Η θάλασσα με τα μαλάματά της τα πολλά». Εκεί τινάχτηκα. Και ο στίχος «Μες τα μαλάματα μια νύφη ξαγρυπνά», στο τραγούδι «Του κάτω κόσμου τα πουλιά» από εκεί προέρχεται. Μου άρεσαν τα οκτώ α στη σειρά «Στα-μα-λά-μα-τα-μια νύ-φη ξα-γρυ-πνά».

Η λέξη «μαλάματα» λοιπόν είναι από τον Βάρναλη, αλλά τη θυμάμαι πάρα πολύ καλά και από τη Σύρο. Η γιαγιά μου έλεγε για μια γυναίκα «ήρθε και ήταν μες το μάλαμα», εννοώντας ότι φορούσε πολλά κοσμήματα. Ήταν ξεχασμένη λέξη κι όταν την άκουσα από τον Βάρναλη, ήρθε πάλι στον αφρό.

(Σημείωση: Ο Μάνος Ελευθερίου έχει χρησιμοποιήσει και σε άλλα τραγούδια του παραλλαγές της λέξης «μάλαμα»).

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Η ιδέα να συγγράψουμε, συνομιλώντας με τον Μάνο Ελευθερίου, τη βιογραφική (μυθ)ιστορία του μας ήρθε όπως έρχονται οι ωραίες ιδέες. Τυχαία, μια αυγουστιάτικη βραδιά στις κοινές μας διακοπές, το 2010. Τον γνωρίζαμε ήδη μερικά χρόνια, έχοντας αναπτύξει μια φιλική σχέση. Τον ξέραμε όμως καλά, πολλά χρόνια πριν από αυτή τη γνωριμία, μέσα από το έργο του, που είχε σημαδέψει τη νεότητά μας. Όταν του αποκαλύψαμε, Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, τις προθέσεις μας, δεν απάντησε τίποτα σαφές. Είπε μόνο: "Σας περιμένω την Κυριακή στις 10.30". Έτσι, για τα επόμενα τρία χρόνια συναντιόμασταν τα κυριακάτικα πρωινά, στο σπίτι του στο Νέο Ψυχικό, και εκείνος, καθισμένος στην πολυθρόνα του, ορμώμενος από τις ερωτήσεις μας, άφηνε αβίαστη τη μνήμη του να κυλάει σε τόπους όπου τον πήγαινε η ανάμνηση και το συναίσθημα.
"Θυμάμαι ότι έφευγα από το σχολείο και πήγαινα σπίτι μου για να γράψω το ίδιο ποίημα εκατό φορές. Είχα ανακαλύψει πώς να γράφω το ίδιο πράγμα με διαφορετικούς τρόπους, κάτι που μου έμεινε σε όλη μου τη ζωή". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η ΕΚΔΟΣΗ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΣΠΑΝΙΟ ΑΡΧΕΙΑΚΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ