H σφαγή της 9ης Ιουλίου 1821 στην Κύπρο

Πίνακας Γιώργου Μαυρογένη

Η Κύπρος βίωσε τους κραδασμούς της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Δυστυχώς η Επανάσταση στην Κύπρο καταπνίγηκε στο αίμα εν τι γένεση της. Θέλοντας οι Τούρκοι να αποτρέψουν ξεσηκωμό του ελληνικού στοιχείου και στην Κύπρο, αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά και αποτελεσματικά. Ο Κουτσούκ Μεχμέτ, ο τότε διοικητής της Κύπρου, με αφορμή κάποιες προπαγανδιστικές επιστολές που έπεσαν στα χέρια του αποφάσισε να στήσει μια σατανική παγίδα αιχμαλωτίζοντας και δολοφονώντας όλους μαζί τους πρόκριτους του νησιού έτσι ώστε να αποφευχθούν οι αντιδράσεις. Έκανε λίστα με τους 486 πιο ισχυρούς άντρες της Κύπρου και τους κάλεσε δήθεν για δεξίωση.  Όταν μαζεύτηκαν όλοι, τους παγίδευσε και τους εκτέλεσε. Οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν στην πλατεία του Σαραγιού στη Λευκωσία από τις 9 μέχρι τις 14 Ιουλίου. Από τους 486 του καταλόγου μόνο 16 κατάφεραν να διαφύγουν. Οι διώξεις συνεχίστηκαν πολύ αργότερα με λεηλασίες, καταστροφές και ατιμάσεις ενάντια στους Έλληνες ιθαγενείς. Για τον σκοπό αυτό έφτασαν μάλιστα και ενισχύσεις Αράβων, Βεδουίνων και Ασσυρίων.
Στοιχεία δεν υπάρχουν για όλους τους δολοφονηθέντες. Διασώθηκαν μερικά μόνο ονόματα τα οποία είναι τα ακόλουθα:
Ολόκληρη η κεφαλή της εκκλησίας ο αρχιεπίσκοπος  Κύπρου Κυπριανός, ο επίσκοπος Πάφου Χρύσανθος, ο επίσκοπος Κιτίου Μελέτιος και ο επίσκοπος Κερύνειας Λαυρέντιος. Άλλοι αξιωματούχοι της Κυπριακής Εκκλησίας όπως ο αρχιδιάκονος του αρχιεπισκόπου Μελέτιος, ο ηγούμενος της Μονής Κύκκου Ιωσήφ, ο ηγούμενος της Μονής Σταυρού Δοσίθεος, ο ηγούμενος της Μονής Αγίου Ιωάννου Ιεροσολύμων, οι ηγούμενοι των Μονών Κυθραίας, Λαπήθου και Φανερωμένης. Επίσης οι μοναχοί της Μονής του Όρους Σινά Νεόφυτος, Ζωγράφος και Κοσμάς, ο ιερομόναχος της Μονής Μόρφου Χριστόφορος, ο ιερέας του Αγίου Δομετίου παπά-Μάρκος, ο ιερέας του Έξω Μετοχίου παπά-Χριστόδουλος  καθώς και ο ιερέας του χωριού Βώνη παπά-Γιάννης. Στα ίδια επεισόδια δολοφονήθηκε από Τούρκους τρομοκράτες και ο Ευγένιος Τεπρελής, πρώην επίσκοπος Κερύνειας. 

Εκτελέσθηκαν ακόμα οι δημογέροντες και πρόκριτοι από τη Λευκωσία Πέτρος Οικονομίδης, Γιαννάκης Αντωνόπουλος, Μιχαήλ Γλυκύς μέλος της Φιλικής Εταιρείας, Χατζηνικόλαος Ζωγράφος, Σόλων Σολωμής, Σ. Συμεόπουλος, Χατζηνικόλαος Πετσοπούλης, κάποιος Χατζηνικόλαος, Χατζηγιαννάκης Πασπαλίδης, Χατζηγιαννάκης Γεμενιτζής, Χατζηανδρέας Γιαπανής, Ζαχαρίας Κολιός, Γεώργιος Κουρτελλάς, Χατζηκυριάκος Σολωμής από τη Σολέα, Χατζηπετρής βοσκός και αγγελιοφόρος της Φιλικής Εταιρείας  από την Σολέα, Χατζησυμεών Γλυκής πρόκριτος του οποίου οι Τούρκοι άρπαξαν και τις δύο του κόρες, Χατζησάββας ξάδερφος του Αρχιεπισκόπου και πατέρας των αδερφών Θησέα, και ο Χριστόδουλος Κουρτελλαρίδης. Οι πρόκριτοι Λεμεσού Γεώργιος Μασούρας, Γιονούζας ψάλτης του Ναού Αγίας Νάπας Λεμεσού, Χριστόφορος Αραπούδης, Ανδρέας Δαβίδ, Δημήτριος Τσιβιτάνος και Ονούφριος Γιασινόγλης. Οι πρόκριτοι Λάρνακας Χατζηηλιασής Συμεού, Συμεών Ηλιασης, Τζένος Τζένιου, Χατζηάντζουλος Παταρού, Νικόλας Τσικκίνη, Νικόλαος Φράγκου, και Πιεράκης Δημητρίου ενώ στις ταραχές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν στους δρόμους της Λάρνακας ο Παυλής Χάρτας και ο υιός του Λούης Χάρτας. 

Δολοφονήθηκαν επίσης  οι προύχοντες Λαπήθου Χατζιηλίας και 17 άλλοι συμπολίτες του, και ο Χατζηνικόλας Λαυρεντίου Πρωτοσύγκελου δημογέροντας Καραβά. Ακόμα σκοτώθηκαν οι Χριστούδιας και Χατζηζαχαρίας γραμματείς της δημογεροντίας του Κτήματος Πάφου, ο Χατζηιωνάς και Χατζηαττάλας προύχοντες της Κυθραίας, ο Πιεράκης, ο Π. Βοσκού και ο Δημήτριος, βοσκός από τον Άγιο Ιωάννη Μαλούντας. Ο τελευταίος ήταν καταδότης των Τούρκων αλλά όταν δεν τους ήταν χρήσιμος πια τον σκότωσαν μαζί με τους άλλους συμπατριώτες του.

Ειδικά για την εκτέλεση του Πάφου Χρύσανθου, το σουλτανικό αιτιολογικό αναφέρει ότι αυτός είχε ήδη οδηγήσει το λαό σε επανάσταση. Μια μαρτυρία αναφέρει ότι στην Πάφο συγκεντρώθηκαν 300 περίπου νέοι, υπό την ηγεσία κάποιου Πέτρου, που οπλίστηκαν και δοκίμασαν να βαδίσουν κατά της Λευκωσίας, όμως αντιμετωπίστηκαν από δύναμη γενιτσάρων και εξουδετερώθηκαν κοντά στην πρωτεύουσα.
Γίνεται επίσης λόγος και για άφιξη στην Κύπρο γύρω στους 100 Αλβανούς φουστανελοφόρους που, κατά τον Ν.Γ. Κυριαζή (Κυπριακά Χρονικά, VII, σ.57) είχαν αποβιβαστεί στην Πύλα για να συνδράμουν την εξέγερση των Κυπρίων, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.
Είναι αποδεκτό ότι η Φιλική Εταιρεία που φρόντισε να αποκτήσει επαφές με τον Αρχιεπίσκοπο και άλλους παράγοντες στην Κύπρο, δεν το είχε πράξει απλά και μόνο για να ζητήσει οικονομική ενίσχυση και εφόδια από το νησί, αλλά κυρίως με την ελπίδα ότι ο ξεσηκωμός θα ήταν καθολικός και θα εξαπλωνόταν σε κάθε γωνιά του ελληνικού χώρου, περιλαμβανομένης της Κύπρου. Εξάλλου, η αποστολή στην Κύπρο και η διανομή στο νησί επαναστατικών προκηρύξεων, σε συνδυασμό με τη μύηση στην Εταιρεία και πολλών νέων ανδρών, ήταν ενέργειες που στόχευαν ακριβώς στην υποκίνηση εξέγερσης.
Μετά την 9^η Ιουλίου, εξέγερση στο έδαφος της Κύπρου ήταν αδύνατο πλέον να γίνει, αφού οι Τούρκοι πριν τις εκτελέσεις των προκρίτων του νησιού φρόντισαν να αφοπλίσουν πλήρως τον λαό.
Η Τουρκική βία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κύματος προσφύγων από την Κύπρο προς την κυρίως Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στα στρατιωτικά σώματα μεγάλων οπλαρχηγών και έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Αποστολή ελληνικών δυνάμεων για απελευθέρωση της Κύπρου επίσης δεν έγινε παρά την προτροπή πολλών Κυπρίων που δρούσαν σε Ελλάδα και Ευρώπη γιατί κρίθηκε από τους ηγέτες του Αγώνα ως άσκοπη κάτω από τις συνθήκες που επικρατούσαν και λαμβανόμενης υπόψη της απόστασης από την Ελλάδα και τα Τουρκικά παράλια.

Από τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου 1821 εμπνεύστηκε και ο Βασίλης Μιχαηλίδης το ομότιτλο ποίημα του το οποίο ξεκινά ως εξής:

Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν

τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυννεφκιάζη

τζαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,

ώστι να κάμουν τον τζαιρόν ν' αρτζιεύκη να στοιβάζη,

είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της

μεσ' στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.

τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη

τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,

τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζαι θάλασσα τζαι ξέρη

είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της....

Η 9η Ιουλίου του 1821  | ΒΙΝΤΕΟ ΚΛΙΠ ΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ : Ποίηση.​

ΛΑΡΚΟΣ ΛΑΡΚΟΥ : Μουσική- ενορχήστρωση 

Φιλολογική επιμέλεια επιλεγμένων στίχων: Κυριάκος Ιωάννου και  Λευτέρης Παπαλεοντίου.

Αφηγητής: Κώστας Χαραλαμπίδης

Κκιόρογλου: Ιλκέρ Καπτάνογλου

Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός: Βυζαντινή χορωδία «Ρωμανός ο Μελωδός»

Μουσελλίμ Αγάς: Μιχάλης Χατζημιχαήλ

Βοσκός (Δημήτρης): Μιχάλης Ττερλικκάς

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος