Υπηρέτης δύο αφεντάδων: θεατρικό έργο του Carlo Goldoni

 

Ο Κάρλο Γκολντόνι (Carlo Goldoni, 1707–1793) ήταν Ιταλός θεατρικός συγγραφέας, από τους σημαντικότερους της Κομέντια ντελ Άρτε *. Με το έργο του συνέβαλε στη μετάβαση από τον αυτοσχεδιασμό στις πιο δομημένες κωμωδίες χαρακτήρων και καταστάσεων.

To θεατρικό έργου του 1745 «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» (Il servitore di due padroni), διαδραματίζεται στη Βενετία και κεντρικός ήρωας είναι ο Τρουφαλδίνο, ένας πεινασμένος, πολυμήχανος αλλά και αφελής υπηρέτης ο οποίοα, προκειμένου να κερδίσει περισσότερα χρήματα και φαγητό, αποφασίζει να υπηρετεί ταυτόχρονα δύο αφεντικά, τον Φλορίνδο και την Μπεατρίτσε, η οποία ταξιδεύει μεταμφιεσμένη ως άντρας για να βρει τον αγαπημένο της.

Η διπλή υπηρεσία του Τρουφαλδίνου δημιουργεί ατελείωτες παρεξηγήσεις, μπερδέματα, κωμικές σκηνές με γράμματα, βαλίτσες και ραντεβού. Στο τέλος, όλα αποκαλύπτονται, οι παρεξηγήσεις λύνονται και επικρατεί χαρά και γέλιο.

Το έργο διαπραγματεύεται θεματικές όπως  την «πείνα» και την «επιβίωση», αλλά και τον «έρωτα»: ο Τρουφαλδίνο θέλει απλώς να φάει, αλλά μπλέκεται σε καταστάσεις που τον ξεπερνούν. Σατιρίζει επίσης την αφέλεια, την απληστία και τις ταξικές σχέσεις

Αποτελεί κορυφαίο δείγμα κλασικής κωμωδίας και χαρακτηριστικό έργο της ιταλικής θεατρικής παράδοσης. Έχει παιχτεί αμέτρητες φορές σε όλο τον κόσμο και επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους συγγραφείς. Ο Τρουφαλδίνο είναι ένας από τους πιο διαχρονικούς κωμικούς ήρωες, συνεχίζοντας την παράδοση του «Ζανί» της Κομέντια ντελ Άρτε.

Το έργο, φυσικά, κυκλοφόρησε ως βιβλίο και στα ελληνικά σε πολλές εκδόσεις. Πρόσφατα ανέβηκε (ξανά) στην Ελλάδα από τον Γιάννη Κακλέα, ο οποίος με τη μοναδική σκηνοθετική του ευφυΐα, προσεγγίζει το έργο μέσα από μια σύγχρονη, δυναμική οπτική, αναδεικνύοντας τόσο το κωμικό όσο και το κοινωνικό του βάθος. Η σκηνοθεσία του αξιοποιεί τον ρυθμό και τη σωματικότητα της commedia dell’arte, δημιουργώντας μια φρενήρη, εκρηκτική παράσταση, όπου ο έρωτας, η πείνα και η επιβίωση συμπλέκονται σε ένα διαχρονικό παιχνίδι εξουσίας και επιθυμιών.

Ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, με το αστείρευτο ταλέντο του στη σωματική κωμωδία και την υποκριτική του ακρίβεια, δίνει σάρκα και οστά σε έναν απολαυστικό Τρουφαλντίνο, προσφέροντας στο κοινό μια από τις πιο συναρπαστικές ερμηνείες του, ενώ η Φαίη Ξυλά προσθέτει τη δική της ξεχωριστή ερμηνευτική δυναμική αναδεικνύοντας τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό στοιχείο του έργου.

 

* Η Κομέντια ντελ Άρτε (Commedia dell’Arte) ήταν μια μορφή λαϊκού θεάτρου που γεννήθηκε στην Ιταλία τον 16ο αιώνα και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη μέχρι τον 18ο αιώνα. Χαρακτηριστικά της ήταν ο αυτοσχεδιασμός (δεν υπήρχε γραπτό σενάριο∙ οι ηθοποιοί βασίζονταν σε έναν γενικό «καμβά» (canovaccio) με τη βασική πλοκή και αυτοσχεδίαζαν τους διαλόγους) και οι στερεότυποι χαρακτήρες (κάθε ηθοποιός υποδυόταν έναν συγκεκριμένο τύπο, με αναγνωρίσιμα κοστούμια, μάσκες και συμπεριφορές).