Για το ποίημα «Ρε Αλέξης» (Ανδρέας Καπανδρέου)

 

"Ο κύπριος επαναστάτης Ρε Αλέξης", έργο
του εικαστικού καλλιτέχνη Ρήνου Στεφανή

Για το ποίημα «Ρε Αλέξης» που περιλαμβάνεται στην ποιητική Συλλογή «Το τέλος της Χιονάτης»

του Ανδρέα Καπανδρέου

Μελετώντας την ιστορία της ιδιαίτερης μου πατρίδας, ανακάλυψα πληροφορίες για έναν Κύπριο επαναστάτη και για μια επανάσταση για την οποία κανείς, ποτέ, δεν μας είχε διδάξει στο σχολείο.

Αναφέρομαι στην επανάσταση του Ρε Αλέξη, ενός χωρικού με ταπεινή καταγωγή, που κατάφερε να ηγηθεί μιας λαϊκής εξέγερσης και να γίνει για λίγο, βασιλιάς του νησιού (1426-1427).

Οι ιστορικές πηγές, είναι δυστυχώς λιγοστές. Αναφορά στον Ρε Αλέξη κάνει κατά κύριο λόγο ο σημαντικότερος χρονογράφος της μεσαιωνικής Κύπρου, ο Λεόντιος Μαχαιράς που αναφέρει εκτενώς την εξέγερση του Ρε Αλέξη στο έργο του "Χρονικόν".[1] Ο Μαχαιράς, ως σύγχρονος των γεγονότων, προσφέρει μια πολύτιμη πρώτη πηγή πληροφοριών.

Η ενασχόλησή μου με το θέμα με ενέπνευσε ώστε να γράψω ένα μικρό ποίημα για αυτόν τον άγνωστο επαναστάτη . Το ποίημα συμπεριλήφθηκε στην ποιητική συλλογή «Το τέλος της Χιονάτης» (Συμπαντικές Διαδρομές, 2017):

 

ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ

Τον Ρε Αλέξη δεν τον γνωρίζουνε πολλοί

γι αυτόν λίγα θα βρεις για να διαβάσεις.

 

Τον ξέρουν μόνο κάποιοι ιστορικοί

κι όσοι ονειρεύονται επαναστάσεις.

 

 

Με τον στίχο «Τον Ρε Αλέξη δεν τον γνωρίζουνε πολλοί», δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι ο Ρε Αλέξης δεν είναι μια ιστορική προσωπικότητα που διδάσκεται ευρέως στα σχολεία ή που έχει γίνει ευρύτερα γνωστή. Υπονοείται μια αντίθεση με πιο διάσημους ιστορικούς ήρωες, υπογραμμίζοντας την αδικία που έχει υποστεί ο Ρε Αλέξης από την άποψη της ιστορικής μνήμης.

Στον στίχο «γι αυτόν λίγα θα βρεις για να διαβάσεις» υπογραμμίζεται ότι οι γραπτές αναφορές που υπάρχουν για τον Ρε Αλέξη, παρά  τη σημαντικότητά του,  είναι ελάχιστες.  Αυτή η έλλειψη πληροφοριών καθιστά δύσκολη την ανεύρεση λεπτομερειών για τη ζωή και την δράση του.

«Τον ξέρουν μόνο κάποιοι ιστορικοί». Εδώ υπονοείται ότι η γνώση για τον Ρε Αλέξη περιορίζεται σε στενούς κύκλους ειδικών, όπως τους ιστορικοί που έχουν ασχοληθεί με την περίοδο της κυπριακής μεσαιωνικής ιστορίας και υποδηλώνεται ότι ο Ρε Αλέξης αποτελεί αντικείμενο μελέτης κυρίως σε ακαδημαϊκά πλαίσια.

Τέλος, στον στίχο «κι όσοι ονειρεύονται επαναστάσεις» γίνεται σύνδεση του Ρε Αλέξη με την έννοια της επανάστασης και της αντίστασης και υπονοείται ότι ο Ρε Αλέξης αποτελεί πηγή έμπνευσης για όσους αγωνίζονται για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.

Συνολικά, το ποίημα υπογραμμίζει την αδικία που έχει υποστεί ο Ρε Αλέξης αφού παρά τον σημαντικό ρόλο του στην ιστορία της Κύπρου, δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει. Ταυτόχρονα το ποίημα ενθαρρύνει τους αναγνώστες να αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για τον Ρε Αλέξη και να ανακαλύψουν τη σημασία του για την κυπριακή ιστορία. Η αναφορά στην επανάσταση συνδέει την ιστορία του Ρε Αλέξη με σύγχρονους αγώνες και τη διαχρονική πάλη για ελευθερία και δικαιοσύνη.

 

 

Η ιστορία του Ρε Αλέξη

Εκτός από το «Χρονικό» του Λεόντιου Μαχαιρά, τα βενετικά αρχεία, ιδιαίτερα τα έγγραφα της Βενετικής Διοίκησης στην Κύπρο, περιέχουν, επίσης, πολύτιμες πληροφορίες για την εξέγερση του Ρε Αλέξη και τις προσπάθειες των Βενετών να καταπνίξουν την εξέγερση, ενώ υπάρχουν και κάποια χρονικά ξένων περιηγητών και επισκόπων, που αναφέρονται στην εξέγερση του Ρε Αλέξη.

 

Ο Αλέξης, καταγόμενος από το χωριό Μηλιά της Αμμοχώστου, ήταν ένας απλός πολίτης που δεν προερχόταν από την αριστοκρατία. Ωστόσο, πρέπει να διέθετε μια ισχυρή προσωπικότητα, ηγετικές ικανότητες και βαθύ αίσθημα πατριωτισμού.

Το 1426, όταν ο βασιλιάς Ιανός της Κύπρου ηττήθηκε στη Μάχη της Χοιροκοιτίας από τους Μαμελούκους – Τούρκους, και αιχμαλωτίστηκε, η Κύπρος βρέθηκε σε μια κατάσταση χάους και οι κάτοικοι αισθάνονταν παραμελημένοι και εκμεταλλευόμενοι. Αυτή ήταν η στιγμή που ο Αλέξης αποφάσισε να δράσει. Με την υποστήριξη του λαού, οργάνωσε μια εξέγερση και κατάφερε να απελευθερώσει την Κύπρο από τους κατακτητές.

Για περίπου έξι μήνες, ο Ρε Αλέξης κυβέρνησε το νησί ως βασιλιάς, φέρνοντας ελπίδα και ανανέωση στον λαό. Δυστυχώς, η βασιλεία του ήταν σύντομη αφού οι Φράγκοι, με τη βοήθεια άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, επενέβησαν και κατέλαβαν την Κύπρο.

Στις 14 Μαΐου 1427, ο Ρε Αλέξης πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ιωαννίτες Ιππότες και μετά από βασανιστήρια κρεμάστηκε σε μία συκαμινιά στην Λευκωσία.

Παρά το σύντομο πέρασμά του από την ιστορία, ο Ρε Αλέξης άφησε ένα σημαντικό σημάδι. Συμβολίζει τον αγώνα του κυπριακού λαού για ελευθερία και ανεξαρτησία. Η ιστορία του μας υπενθυμίζει ότι ακόμη και οι πιο απλοί άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν μεγάλα πράγματα όταν ενωθούν για έναν κοινό σκοπό.

Ο Ρε Αλέξης παραμένει μια έμπνευση για όλους τους Κύπριους, ένα σύμβολο της αντίστασης και της αγάπης για την πατρίδα.

Το προσωνύμιο «Ρε» μπροστά από το όνομα του χωρικού Αλέξη, εικάζεται ότι προέρχεται από το από το λατινικό Rex που σημαίνει Ρήγας, δηλαδή βασιλιάς, λόγω της σύντομης βασιλείας του στο νησί.

---

[1] Μαχιαράς, Λεόντιος. Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνακα, τουτέστιν Χρονικόν.