Πτυχές και διαθλάσεις του Κυπριακού 1821 του Πέτρου Παπαπολυβίου

Ο Πέτρος Παπαπολυβίου στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του «Πτυχές και διαθλάσεις του Κυπριακού 1821: πρόσωπα, σχέδια και σκιές» (Εκδόσεις Ρίζες, 2022), παρουσιάζει τον αντίχτυπο που είχε η  Ελληνική Επανάσταση του 1821 στην Κύπρο.

Μέσα από το βιβλίο σταχυολογούνται και παρουσιάζονται μερικές άγνωστες μέχρι τώρα ιστορίες Κυπρίων αλλά και γεγονότων που αφορούν την προεπαναστατική περίοδο, την ίδια την Επανάσταση, αλλά και τις επιρροές που αυτή είχε στη μεταγενέστερη ζωή της Κύπρου.

Στο κεφάλαιο «Η Κύπρος στην εποχή του 1821» παρουσιάζεται η δράση των αδελφών Κυπριανού και Νικόλαου Θησέως, η ανάμιξή τους με την επανάσταση αλλά και η δράση των διασωθέντων από τις σφαγές, Κυπρίων που διέφυγαν στην Ευρώπη. Εξετάζεται επίσης η σχέση και η αντίληψη που είχε ο Ιωάννης Καποδίστριας με την Κύπρο καθώς και τον τρόπο που ο ελληνικός τύπος αντιμετώπισε τις κυπριακές εξεγέρσεις του 1833.

Στο κεφάλαιο με τίτλο «Ανθρώπων ίχνη» ο συγγραφέας ακολουθεί τα ίχνη Κυπρίων που διδάχτηκαν στα ελληνικά σχολεία «Ακαδημία των Κυδωνίων» και «Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης», κατά τα προεπαναστατικά χρόνια 1815-1820. Περιγράφει τη δράση του σπουδαιότερου Κύπριου αγωνιστή Χαράλαμπου Μάλη, ενώ αναφέρεται και σε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες περιπτώσεις Κυπρίων που εξισλαμίστηκαν προκειμένου να γλυτώσουν τη ζωή τους και στη συνέχεια επανήλθαν στον χριστιανισμό.  Παρουσιάζει επίσης την ιστορία της οικογένειας Λαπαθιώτη (από το κατεχόμενο κυπριακό χωριό Λάπηθος), που ξεκινά από τον πρόκριτο Χατζηηλία όταν διέφυγε στην Ελλάδα για να γλυτώσει από τις σφαγές του 1821 και απόγονοι του οποίου ήταν ο στρατηγός του Ελληνικού Στρατού Λεωνίδας Λαπαθιώτης και ο ποιητής Ναπολέοντας Λαπαθιώτης. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο ασχολείται επίσης με τη ζωή και τον θάνατο του Γ. Ζ. Γεωργιάδη, επίσης απόγονου Κυπρίων διαφυγόντων από τις σφαγές του Ιουλίου 1821.

Στο κεφάλαιο με τίτλο «Επετειακές καθιερώσεις, πρότυπα και συμβολισμοί» ο Πέτρος Παπαπολυβίου εξηγεί πως και πότε καθιερώθηκε ο εορτασμός της 25^ης Μαρτίου και  η επέτειος της 9^ης Ιουλίου στην Κύπρο, αλλά και πως αυτοί οι συμβολισμοί επηρέασαν τη συνείδηση του Κυπριακού ελληνισμού και τον αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-1959).

Στο κεφάλαιο «Φιλολογικά» ο Παπαπολυβίου αναλύει και μεταφέρει αυτούσιο στο βιβλίο του το άγνωστο και δυστυχώς ανολοκλήρωτο μυθιστόρημα «Ο Μορφίτης Αβραάμ ή η Φιλική Εταιρία» που δημοσιεύτηκε σε έξι συνέχειες στην Αιγυπτιακή εφημερίδα «Κάιρον». Παρόλο που δεν εμφανίζεται πουθενά το όνομα του συγγραφέα, ο Παπαπολυβίου υποστηρίζει με επιχειρήματα, ότι αυτός είναι ο Θεόδουλος Φ. Κωνσταντινίδης (1847-1900). Τέλος στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζεται ένα άρθρο του Λεωνίδα Παυλίδη, για την 9^η Ιουλίου, στην εφημερίδα Ριζοσπάστης του 1947. Το άρθρο μας βοηθά να αντιληφθούμε πως η Ελλαδική (αλλά και Κυπριακή) αριστερά αντιμετώπιζαν, τουλάχιστον μέχρι τότε, τις σχέσεις Ελλάδας – Κύπρου και το αίτημα των Κυπρίων για ένωση.

Τέλος, στο «Επίμετρο» παρουσιάζεται κατάλογος με 294 ονόματα και σύντομα βιογραφικά  Κυπρίων αγωνιστών της επανάστασης του 1821. Πρόκειται για ονόματα που κατάφεραν να μαζέψουν με πολλή κόπο οι Πέτρος Παπαπολυβίου αλλά και προγενέστεροι ερευνητές που ασχολήθηκαν σοβαρά με αυτό το θέμα, όπως οι Λοϊζος Φιλίππου, Θάνος Κ. Βαγενάς και Ροδίωνας Π. Γεωργιάδης. Ο κατάλογος, όπως αναφέρει και ο συγγραφέας δεν είναι εξαντλητικός και πιθανόν στο μέλλον να ενημερωθεί.