Ανδρέα Κλ. Σοφοκλέους Μνήμη Αέναη - Ο σκαπανέας της Ιστορίας του Κυπριακού Τύπου

της Χρυσοθέμιδος Χατζηπαναγή

Με το μύρο της θάλασσας σε ωκεανούς γαλήνης ν’ αρμενίζεις…

Αν η εκδημία ενός πνευματικού ανθρώπου ανακόπτει από τη μια στιγμή στην άλλη τη συνέχιση της δημιουργικής του πορείας, συνυφασμένης με τη μορφωτική δράση και την πολιτιστική άνοδο του τόπου, τότε η οδύνη καταθλίβει τις ψυχές των πολυπληθών φίλων και εκτιμητών της ανεκτίμητης προσφοράς του. Και αν η απώλεια της ανεπίστροφης φυγής και του αμετάκλητου τέλους είναι συνάρτηση του ποιοτικού μεγέθους του πολυδιάστατου έργου του, τότε το τεράστιο κενό αποβαίνει δυσαναπλήρωτο.

Για τούτο μας συγκλόνισε και βαθύτατα μας λυπεί ο πρόσφατος αδόκητος θάνατος του προσφιλούς μας Ανδρέα Κλ. Σοφοκλέους, του γνωστού επί σειράν ετών πρώην Διευθυντή του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών και Ομότιμου Καθηγητή Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Γιατί, αεικίνητος σαν έφηβος και χαλκέντερος επί των επάλξεων μαχητής είχε πολλά να δώσει ακόμη στον στίβο των πνευματικών επιτευγμάτων με τις ενδιαφέρουσες ερευνητικές του εργασίες, τα αξιόλογα πονήματα των επιστημονικών του μελετών, καθώς και με τον ακάματο ζήλο του εκδότη της «Κυπριακής Βιβλιοφιλίας-Φιλοτεχνίας», ενός από τα σημαντικότερα φιλολογικά και λογοτεχνικά περιοδικά στον πανελλήνιο χώρο. Προ ολίγων μόλις ημερών μάς είχε ευγενώς αποστείλει το 44^ο τεύχος, χωρίς να προλάβουμε ακόμη να διαβάσουμε το πολυσέλιδο αφιέρωμα του ιδίου και εκλεκτών συνεργατών του για τον Τεύκρο Ανθία.

Αμέτρητοι οι τίτλοι της εργογραφίας του, που εμπλουτίζει την Κυπριακή Βιβλιογραφία σε πολυειδή πεδία συγγραφικής ταξινομίας και επί πλείστων όσων θεμάτων. Εκτός από ένα ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων και εμπεριστατωμένων εισηγήσεων σε διεθνή είτε τοπικά συνέδρια που διοργάνωνε ο ίδιος, καθώς και  πανεπιστημιακών εύληπτων εγχειριδίων για τα ΜΜΕ, η εύκαρπη δαψιλής συγκομιδή του περιλαμβάνει ιστορικογεωγραφικά και πολιτικά συγγράμματα, μια σειρά έργων όπου πραγματεύεται ιστορικές, κατά περιόδους, καμπές και πολιτισμικά δρώμενα της Κύπρου. Επί πλέον, συγκεντρώνει και σχολιάζει άρθρα και χρονογραφήματα Κυπρίων δημοσιογράφων-λογοτεχνών του ΙΘ΄ αιώνος,  αποθησαυρίζει λογοτεχνικά κείμενα, ποιητικά και πεζά, άγνωστων έως και σημαντικών λογοτεχνών μας και αποτυπώνει σε μονογραφίες τη ζωή και το έργο  επιφανών ανθρώπων της εκπαιδευτικής, συγγραφικής, δημοσιογραφικής και πολιτικής κονίστρας  μέσα από τη συστηματική αναδίφηση εφημερίδων και περιοδικών της εποχής. Δικαίως, θεωρώ, του είχα αποδώσει το προσωνύμιο του «Μεγάλου Εφημεριδοδίφη», που το άκουγε με συγκαταβατική προσήνεια. Ως προς τη συστηματική  λογοτεχνική του ενασχόληση, εξέδωσε επίσης ποιητικές συλλογές, παραμύθια και νουβέλες για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά, ένα ιστορικό μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα τον λογοτέχνη-δημοσιογράφο Ιωάννη Β. Κηπιάδη, όπως και το αυτοβιογραφικό  αφήγημα «Μεσόγης Ανάθημα», εμπνευσμένο από τα νεανικά του χρόνια στην αγαπημένη του ομώνυμη γενέτειρα.          

To σπουδαιότερο, ωστόσο, κατά γενική ομολογία, μακρόπνοο έργο αναφοράς του αξέχαστού μας Ανδρέα Σοφοκλέους, μια κυριολεκτική κατάθεση ψυχής, εξ ου και επαξίως βραβευμένο από την πολιτεία το 2012, είναι η «Συμβολή στην Ιστορία του Κυπριακού Τύπου», από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου Λευκωσίας σε έξι τόμους και δέκα βιβλία, νοουμένου ότι ορισμένοι τόμοι διακρίνονται σε Α΄ και Β΄ Μέρος. Μέχρι τον 5^ο τόμο καλύπτεται η χρονική περίοδος 67 ετών (1878 – 1945), ενώ το Μέρος Α΄ του 6^ου τόμου περιλαμβάνει αποδελτιωμένα τα σημαντικότερα άρθρα του Κυπριακού Τύπου από το 1945 μέχρι το 1960. Το Μέρος Β΄ παρουσιάζει την εκδοτική ταυτότητα των εφημερίδων μέσα από τα πρωτοσέλιδά τους κατά τον επόμενο μισό αιώνα,  ήτοι από το 1960 έως το 2010, καθότι με την έκρηξη της κυκλοφορίας του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου μετά την Ανεξαρτησία η χρονοβόρα έρευνα και η μεθοδική κοπιώδης αποδελτίωσή τους θα χρειαζόταν πέραν της μιας ζωής ή τη συστράτευση εξειδικευμένου επιτελείου, για να τελεσφορήσει. Και μόνο μ’ ένα μετροφύλλημα των τόμων και των ημιτόμων αντιλαμβάνεται κανείς την επίπονη εργασία και τη χρησιμότητα του μνημειώδους αυτού πολυσχιδούς θησαυρίσματος για μελετητές ενός ποικιλώνυμου επιστητού, που αίρει εν πολλοίς τις δυσχέρειες προσπέλασης των παλαιότερων και ενίοτε δυσεύρετων φύλλων του κυπριακού ημερησίου και περιοδικού τύπου των περασμένων δεκαετιών.  Σύμφωνα και με τον προϊδεαστικό πρόλογο του πρώτου τόμου, στοιχειοθετείται με περιγραφικές λεπτομέρειες η φυσιογνωμική σύσταση των 141 συνολικά εντύπων ως προς τις τεχνικές τους προδιαγραφές, βιογραφείται αδρομερώς ο εκδότης ή ο διευθυντής σύνταξης και εκτός από την εκάστοτε αναδημοσίευση του προγραμματικού άρθρου της εφημερίδας ή του περιοδικού, αποδελτιώνονται με το επιλεκτικό αισθητήριο του συγγραφέως-επιμελητή σημαντικά άρθρα είτε ολόκληρα είτε αποσπασματικά. Από τις σελίδες της «Συμβολής» δεν παρελαύνουν μόνο τίτλοι και πρωτοσέλιδα των εντύπων, από τα μακροβιότερα έως τα πλέον βραχύβια και θνησιγενή, αλλά και η πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ειδησεογραφία και σχολιογραφία της εποχής.

Στη συνείδηση, εντούτοις, του οτρηρού σκαπανέως της Ιστορίας του Κυπριακού Τύπου ήταν η εντρύφηση στην Ιστορία της Κυπριακής Τυπογραφίας, ένα άλλο επίμοχθο και πολύμηνο έργο, το οποίο, όπως με ενημέρωσε με την ενθουσιώδη χαρά της καινούργιας συγγραφικής κατάκτησης, είχε εσχάτως ολοκληρώσει και ήταν «πανέτοιμο» προς έκδοση. Δεν πρόλαβε δυστυχώς να το δει δημοσιευμένο, κατά πώς υπαγορεύει η μοίρα των ακάματων πρωτεργατών του πνεύματος και πολυγραφότατων συγγραφέων, που γράφουν γιατί υπάρχουν και υπάρχουν γιατί γράφουν. Και θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέσα από τις γραπτές  παρακαταθήκες, όπως αυτές που μας καταλείπει ως κτήμα εσαεί ο αείμνηστος Ανδρέας Κλ. Σοφοκλέους.

Για τούτο, φίλτατε Αντρέα, δεν σε αποχαιρετούμε, καθώς αλαργεύεις στο μακρινό σου ταξίδι. Σου απευθύνουμε μόνο το Χαίρε της αγάπης και της ευγνωμοσύνης μας!

Καλό παράδεισο μ’ ένα λευκό φτερό αγγέλου για να γράφεις…

[Στη μνήμη του Ανδρέα Κλ. Σοφοκλέους (1940-2018)]