Το Γλωσσάριο για τη Δημοσιογραφία, η παραχάραξη της ιστορίας και οι αντιδράσεις του πνευματικού κόσμου της Κύπρου

Το έντυπο που έγινε γνωστό ως «Γλωσσάριο για τη Δημοσιογραφία στην Κύπρο» κυκλοφόρησε με πρωτοβουλία του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) με τη στήριξη της (Κυπριακής) Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Ο πλήρης - τρίγλωσσος - τίτλος του εντύπου είναι: «Words That Matter: A Glossary for Journalism in Cyprus/ Λέξεις που έχουν σημασία: Γλωσσάριο για τη δημοσιογραφία στην Κύπρο/Önem Taşiyan Kelimener: Kıbrıs’taki Gazetecilik Için Bir Sözlük»

Συντάκτες του Γλωσσαρίου είναι οι Ελληνοκύπριοι  Χρίστος Χριστοφίδης (δημοσιογράφος) και  Μαρία Σιακαλλή (τουρκολόγος), καθώς και οι Τουρκοκύπριοι Bekir Azgın (ακαδημαϊκός) και Esra Aygı (δημοσιογράφος).

Το Γλωσσάριο περιλαμβάνει 53 λέξεις και φράσεις τις οποίες προτρέπει τους δημοσιογράφους (και όχι μόνο) να χρησιμοποιούν με συγκεκριμένο τρόπο ώστε να μην προσβάλλουν τις δύο κοινότητες στην Κύπρο.

Από την πρώτη στιγμή το Γλωσσάριο προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις (κυρίως στην ελληνοκυπριακή πλευρά) αφού κατηγορήθηκε ότι προσπαθεί να υποβαθμίσει έννοιες και καταστάσεις όπως π.χ. «κατοχή», «πρόσφυγες», «έποικοι», κ.α. με τρόπο που βολεύει την τουρκική πλευρά.

Μερικά παραδείγματα από το Γλωσσάρι:

Αντί του όρου «Κατεχόμενα» να χρησιμοποιείται ο όρος «Βόρειο μέρος της Κύπρου».

Αντί της φράσης «Κατοχικός ηγέτης» να λέμε «Τουρκοκύπριος ηγέτης».

Αντί «Ψευδοκυβέρνηση ή παράνομο καθεστώς» να χρησιμοποιούμε τον όρο «Τουρκοκυπριακή διοίκηση».   

Αντί «Τούρκος εισβολέας» προτείνεται να χρησιμοποιείται η λέξη «Τουρκία/τουρκικός στρατός/τουρκική κυβέρνηση».

Αντί της λέξης «Έποικοι»  να χρησιμοποιούμε τη φράση «Τούρκοι Πρόσφυγες» (με την απίστευτη αιτιολογία ότι  το Γλωσσάρι αναφέρεται (και) σε μία μερίδα Κούρδων στα κατεχόμενα που αναγκάστηκαν από την  Άγκυρα να έρθουν στην Κύπρο [Μαρία Σιακαλλή, εφημερίδα Φιλελεύθερος, 17 Ιουλ. 2018])!

Αντί της λέξης «Αττίλα» (σημ: οι ίδιοι οι Τούρκοι επέλεξαν να αποκαλούν έτσι την εισβολή του 1974 στην Κύπρο) να χρησιμοποιούμε τη λέξη «Τουρκικός στρατός».

Να σημειώσουμε επίσης ότι κάποιες λέξεις – φράσεις που είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελληνοκυπριακή πλευρά, (όπως π.χ. η λέξη «Εισβολή») δεν κατέστη δυνατόν να συμφωνηθούν.

Η εκ των συγγραφέων του Γλωσσαρίου Μαρία Σιακαλλή κατείχε ταυτόχρονα και τη θέση της γενικού γραμματέα της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου (Ε.Λ.Κ.). Το γεγονός αυτό δημιούργησε κρίση στο Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ. αφού κάποια από τα μέλη της ένιωσαν έντονα την επιθυμία να καταδικάσουν την προσπάθεια «για παραχάραξη της ιστορίας» όπως κάποια από τα μέλη του Δ.Σ. υποστήριξαν.

Επειδή δεν έγινε εφικτή η έκδοση ανακοίνωσης για το θέμα εκ μέρους της Ε.Λ.Κ., τρία από τα μέλη του Δ.Σ. ανακοίνωσαν την παραίτησή τους. Συγκεκριμένα παραιτήθηκαν οι Λεωνίδας Γαλάζης, (Πρόεδρος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.), Αγγέλα Καϊμακλιώτη (Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.) και Νάσα Παταπίου (Μέλος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.).

Τα τρία παραιτηθέντα μέλη εξέδωσαν την ακόλουθη ανακοίνωση την οποία προσυπογράφω:

Θέμα: Λέξεις που έχουν σημασία – Γλωσσάριο για τη δημοσιογραφία στην Κύπρο

Τα υπογράφοντα αυτή την ανακοίνωση μέλη του Δ.Σ. της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου ανακοινώνουν ότι η Ε.Λ.Κ. δεν έχει καμία εμπλοκή στο Γλωσσάριο για τη Δημοσιογραφία στην Κύπρο.
Τυχόν συμμετοχή μέλους του Δ.Σ. στη σύνταξη του Γλωσσαρίου αφορά αποκλειστικά το ίδιο και μόνο, όπως και τους δημοσιογράφους που το δημιούργησαν ή το υιοθετούν. Κατά συνέπεια, οι υπογράφοντες αυτή την ανακοίνωση υπερασπίζονται το δημοκρατικό δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης κάθε ατόμου, ανεξάρτητα εάν κανείς διαφωνεί με την άποψή του. Περαιτέρω θεωρούν ότι η ειρηνική συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί με εκ των άνω επιβολή μιας τυποποιημένης δημοσιογραφικής γλώσσας και γι’ αυτό δεν συμφωνούν με την όλη προσέγγιση που διέπει το Γλωσσάριο για τη Δημοσιογραφία στην Κύπρο.
Βασικές συνιστώσες της θέσης μας για το άλυτο ακόμη Κυπριακό Πρόβλημα είναι η ελευθερία του λόγου, η τόνωση του αγωνιστικού φρονήματος του λαού μας, η καλλιέργεια της φιλειρηνικής διάθεσης και της ανεκτικότητας, χωρίς ωστόσο παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας, απ’ οπουδήποτε και αν προέρχεται, καθώς επίσης και χωρίς ωραιοποίηση των τραγικών συνεπειών της Τουρκικής εισβολής και κατοχής.
Η ελεύθερη και αδέσμευτη λογοτεχνική δημιουργία, η ελεύθερη δημοσιογραφία, μέσα σε πλαίσια πολυφωνίας, αλληλοσεβασμού και τήρησης των αρχών της δεοντολογίας, μπορούν κάλλιστα να αυτορυθμίζονται και να εξισορροπούν τις όποιες διαφορετικές εκτιμήσεις και απόψεις, χωρίς να προτείνουν ή να επιβάλλουν στερεότυπες μορφές έκφρασης που παραπέμπουν σε τακτικές που δεν συνάδουν με την ανοιχτή κοινωνία και τον πλουραλισμό.

Λεωνίδας Γαλάζης, (Πρόεδρος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.)
Αγγέλα Καϊμακλιώτη (Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.) 
Νάσα Παταπίου (Μέλος Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.).

Τα λογότυπα της Ένωσης Συντακτών Κύπρου (Ε.Σ.Κ.)

Σε μια άλλη εκδήλωση διαμαρτυρίας για το ίδιο θέμα, ο συγγραφέας και ζωγράφος Νίκος Νικολάου-Χατζήμιχαηλ (ο οποίος προφανώς θεώρησε ότι η Ε.Σ.Κ., έστω και σιωπηρά υποστήριξε το Γλωσσάριο) εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

ΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ ΚΥΠΡΟΥ: πριν από 30 περίπου χρόνια, επί προεδρίας του κ. Ανδρέα Καννάουρου, η Ένωση Συντακτών Κύπρου είχε προκηρύξει κάποιον διαγωνισμό, στον οποίον έλαβα μέρος και βραβεύτηκα με πρώτο και δεύτερο βραβείο. Στη συνέχεια θέλησαν να χρησιμοποιήσουν κάποια από τα σχέδιά μου ως λογότυπα της Ένωσης, πράγμα που έγινε με τη συγκατάθεσή μου, και, μάλιστα βοήθησα τον κύριο Καννάουρο για τη μεταφορά τους σε λάβαρα που παράγγειλε για χρήση από την Ένωση.

Επειδή, ο σημερινός Πρόεδρος της Ένωσης και κάποιο ή κάποια μέλη της, με τις ενέργειές τους (βλέπε ΓΛΩΣΣΑΡΙ), πλήγωσαν τον τόπο τους, και εφόσον εξαρτάται από μένα, ΑΠΑΓΟΡΕΥΩ να χρησιμοποιούνται τα σχέδιά μου από την Ένωση.

Μετά από αυτό, το Δ.Σ. της Ε.Σ.Κ. αναγκάστηκε να εξετάσει το θέμα και να τοποθετηθεί ως εξής:

Το Δ.Σ. της Ένωσης Συντακτών Κύπρου, ύστερα από διεξοδική μελέτη και εξαντλητική συζήτηση, αποφάσισε ότι ουδόλως υιοθετεί το συνολικό περιεχόμενο του Γλωσσαρίου του ΟΑΣΕ. Το Δ.Σ. αναγνωρίζει τις καλές προθέσεις των εμπνευστών και συντακτών του Γλωσσαρίου.

Πλην, όμως, το τελικό αποτέλεσμα δεν δικαιώνει τις προθέσεις αυτές. 

Το Δ.Σ. της ΕΣΚ, υπερασπιζόμενο την ελευθερία έκφρασης, καλεί τον κάθε δημοσιογράφο να πράξει κατά συνείδηση. Εκ του αποτελέσματος, η προώθηση της όλης ιδέας εκ μέρους του ΟΑΣΕ, δυστυχώς, αποδείχθηκε άτοπη.

*Αντιδράσεις υπήρξαν και από άλλα οργανωμένα σύνολα (κόμματα, ενώσεις κτλ) αλλά και από μεμονωμένους πολίτες (συγγραφείς, ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους, πολιτικούς κ.α.).