Ποίημα του Βασίλη Μιχαηλίδη για τον Χριστόδουλο Σώζο

Ο Χριστόδουλος Σώζος (1872-1912) ήταν εν ενεργεία Δήμαρχος Λεμεσού, όταν στις 6 Δεκεμβρίου 1912, έχασε τη ζωή του από τουρκικό βόλι, πολεμώντας για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, στη Μάχη του Μπιζανίου.

Ο Σώζος είναι ο πρώτος (και ίσως ο μόνος) εν ενεργεία Δήμαρχος, στην ιστορία του ελληνισμού που πολέμησε εθελοντικά, σαν απλός στρατιώτης και έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός που καταγράφεται όταν ο  Ελευθέριος Βενιζέλος πληροφορήθηκε ότι ο εν ενεργεία Δήμαρχος της Λεμεσού, έφτασε από την Κύπρο για να πολεμήσει στο Βαλκανικό πόλεμο του 1912, του έκανε πρόταση να τοποθετηθεί στο Επιτελείο στην Αθήνα. Ο Σώζος όμως αρνήθηκε την ευνοϊκή μεταχείριση και απαίτησε να σταλεί ως απλός στρατιώτης στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

 Η πόλη των Ιωαννίνων σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θυσία του κατά την απελευθέρωση της, έδωσε το όνομα του σε δρόμο της πόλης ενώ έστησε και προτομή του στις όχθες της ιστορικής λίμνης της.

Εξάλλου, ο «εθνικός» ποιητής της Κύπρου Βασίλης Μιχαηλίδης, εμπνεόμενος από τη θυσία του ήρωα, του αφιέρωσε το πιο κάτω ποίημα στη κυπριακή διάλεκτο:

 ΕΙΣ ΤΟΝ ΗΡΩΪΚΩΣ ΠΕΣΟΝΤΑ ΧΡ. ΣΩΖΟΝ

Τζαί πκοια μάνα, Χριστόδουλε, στο μνήμαν σοονά κλάψει;

Πκοια μάνα την καντήλαν σου εννά ‘ρτει να την άψει;

Τζαι πκοια κοπέλλα λίβανον εννά ‘ρτει να καπνίσει,

το μνήμα σου τριαντάφυλλα τζι αθθούς να το ραντίσει;

Πκοιά λυερή το Σάββατον στους λας εννα θωρκέται

γονατιστή στο μνήμαν σου να πικρανακαλιέται;

Αχ! Σώζο, επολέμησες μιάλην να δης Ελλάδαν

η δάφνη έσσει μυρωδκιάν αμμά ‘σσει τζαι πικράδαν.

Έσσει παντού η δάφνη σου τους τόπους μυρισμένους,

αμμά εμάς η πίκρα της έσσει μας ψατζιεμένους.

Συγχώρα μου που άρκησα τραούδιν να σου γράψω

εν ηξέρω το μνήμα σου,  να ‘ρτω τζαι τζει να κλάψω*.

Επιχειρώ να το αποδώσω στη κοινή νεοελληνική:

[Και ποια μάνα, Χριστόδουλε, στο μνήμα σου θα κλάψει;

Ποια μάνα το καντήλι σου θα έρθει να ανάψει;

Και ποια κοπέλα θα έρθει να καπνίσει με λιβάνι

το μνήμα σου και με ανθούς και τριαντάφυλλα να το ραντίσει;

Ποια λυγερή το Σάββατο θα δούμε μες το λαό  

γονατιστή στο μνήμα σου να θρηνεί;

Αχ! Σώζο, πολέμησες μεγάλη να δεις την Ελλάδα

η δάφνη μυρίζει όμορφα αλλά έχει γεύση πικρή.

Η δική σου δάφνη μυρίζει παντού,

Αλλά εμάς η πικράδα της μας έχει δηλητηριάσει.

Συγχώρα με που καθυστέρησα να σου γράψω τραγούδι

δεν γνωρίζω που είναι το μνήμα σου για να έρθω να σε κλάψω*]

*Ο τελευταίος στίχος αναφέρεται στο γεγονός ότι το σώμα του Χριστόδουλου Σώζου δεν εντοπίστηκε, έτσι δεν υπάρχει κάπου επίσημα ο τάφος του.