ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΠΑΝΔΡΕΟΥ – ΝΑΣΙΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Παρουσιάστρια (Νάσια Χαραλάμπους):
Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα σας.
Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζουμε σε άλλο ένα επεισόδιο της νέας σειράς
podcast της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου, με τίτλο «ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΓΝΩΣΗΣ».
Η εν λόγω σειρά αποτελεί ένα
καινοτόμο μέσο επιστημονικής επικοινωνίας και διαλόγου, με στόχο: την ανάδειξη
θεμάτων που άπτονται της Παιδείας, της Γνώσης και της Έρευνας, τη συστηματική
διερεύνηση του ρόλου των Βιβλιοθηκών στη σύγχρονη κοινωνία και στο ψηφιακό
περιβάλλον, την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας και της πολιτιστικής συνείδησης, καθώς
και την προώθηση της Βιβλιοθήκης ως χώρου καινοτομίας, έρευνας και διαλόγου.
Είμαι η Νάσια Χαραλάμπους,
συντονίστρια της Ομάδας Προβολής και Προώθησης της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης,
και σήμερα έχω τη χαρά να φιλοξενώ στο στούντιο του Πανεπιστημίου Κύπρου, στην
Πανεπιστημιούπολη, τον κ. Ανδρέα Καπανδρέου.
Ο κ. Καπανδρέου είναι, χωρίς
αμφιβολία, το καταλληλότερο άτομο για να συζητήσουμε το σημερινό μας θέμα,
καθώς διαθέτει πολυετή εμπειρία στον χώρο των βιβλιοθηκών και βαθιά γνώση για
το πώς εξελίσσεται ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου στη σύγχρονη κοινωνία. Μέσα από
το έργο του έχει συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των
υπηρεσιών πληροφόρησης, ενώ έχει διαχρονικά αναδείξει τη βιβλιοθήκη ως χώρο
μάθησης, καινοτομίας και πολιτισμού.
Κύριε Καπανδρέου, σας ευχαριστώ θερμά που αποδεχθήκατε την πρόσκλησή μας και καλωσορίσατε στο «ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΓΝΩΣΗΣ»».
Ευχαριστώ για την πρόσκληση στα «Ανάλεκτα Γνώσης» και για την ευκαιρία που
μου δίνετε να μιλήσουμε και να
εξηγήσουμε στον κόσμο τι είναι ο βιβλιοθηκονόμος και με τι ακριβώς ασχολείται
στην καθημερινότητά του.
Πριν προχωρήσουμε στη συζήτησή
μας, είναι σημαντικό να παρουσιαστεί ένα σύντομο αλλά περιεκτικό βιογραφικό του
κ. Ανδρέα Καπανδρέου, προκειμένου το ακροατήριό μας να αποκτήσει μία
ολοκληρωμένη εικόνα για την επιστημονική και επαγγελματική του διαδρομή.
Ο Ανδρέας Κ. Ανδρέου (Ανδρέας
Καπανδρέου) είναι βιβλιοθηκονόμος και συγγραφέας. Σπούδασε Βιβλιοθηκονομία,
Επιστήμες της Πληροφόρησης και Επιστήμες της Αγωγής (Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση).
Εργάζεται στο Πανεπιστήμιο
Κύπρου ως υπεύθυνος του Τομέα Συστημάτων και Τεχνολογιών Πληροφόρησης
της Βιβλιοθήκης.
Από τον Σεπτέμβριο του 2023
επιμελείται και παρουσιάζει τη ραδιοφωνική εκπομπή «Λογοτεχνία στα
Ερτζιανά» (Πρώτο Πρόγραμμα του ΡΙΚ και ραδιοφωνικός σταθμός του
Πανεπιστημίου Κύπρου UCY Voice).
Είναι διορισμένο μέλος της Συμβουλευτικής
Επιτροπής για την Κυπριακή Βιβλιοθήκη (2024-2027) και έχει οριστεί από
το Υφυπουργείο Πολιτισμού, μαζί με άλλους ομότεχνούς του ως Πρεσβευτής
Πολιτισμού μέχρι το 2026.
Διετέλεσε μέλος του Συμβουλίου
του Πανεπιστημίου Κύπρου, πρόεδρος της Κυπριακής Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων –
Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΚΕΒΕΠ) και είναι μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού
Πνευματικού Ομίλου Κύπρου (ΕΠΟΚ)
Το 2010 συνέγραψε, μαζί με τον
Φίλιππο Τσιμπόγλου, το Στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της Κυπριακής
Βιβλιοθήκης: από την πραγματικότητα στο ιδεώδες, μέσω του εφικτού.
Από το 2010 διατηρεί το
ιστολόγιο @Ανδρέας Καπανδρέου – http://andreaskandreou.blogspot.com/ που
ασχολείται με τη λογοτεχνία, τα βιβλία και τον πολιτισμό.
Έχει γράψει 7 βιβλία (διηγήματα,
μυθιστόρημα, ποίηση, παιδικό παραμύθι) καθώς και στίχους για τραγούδια.
1. Έναρξη Συζήτησης- Εισαγωγή
Κύριε Καπανδρέου, διαθέτετε ένα
εξαιρετικά πλούσιο βιογραφικό, με πολυετή εμπειρία στον χώρο των βιβλιοθηκών
και της πληροφόρησης, σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη της Κυπριακής
Βιβλιοθήκης, συγγραφικό έργο, ραδιοφωνικές δράσεις, καθώς και πολυάριθμες διακρίσεις
και συμμετοχές σε θεσμικά όργανα.
Η σημερινή συζήτηση είναι
ιδιαίτερα σημαντική, καθώς θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί σας τον
ρόλο του βιβλιοθηκονόμου στη σύγχρονη κοινωνία, τον συνδυασμό επιστήμης και
πολιτισμού, αλλά και τις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το επάγγελμα.
Ξεκινώντας από την προσωπική σας
διαδρομή:
- Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με το
επάγγελμα του βιβλιοθηκονόμου;
Έχω
επιλέξει να σπουδάσω Βιβλιοθηκονομία και Επιστήμες της Πληροφόρησης,
εμπνεόμενος από την αγάπη μου για τη γνώση και το βιβλίο. Πιστεύω στην αξία της
πληροφόρησης ως θεμέλιο εκπαίδευσης και στον κοινωνικό ρόλο της βιβλιοθήκης ως πηγή πληροφόρησης και ως ενός οργανισμού που
προωθεί την πρόοδο, την ισότητα και την
δια βίου μάθηση.
- Υπήρξε κάποιος μέντορας ή πρότυπο
που σας ενέπνευσε στην πορεία σας;
Αν θα
έπρεπε να αναφερθώ σε κάποιον, αυτός σίγουρα θα ήταν ο πρώην διευθυντής της Βιβλιοθήκης
του Πανεπιστημίου Κύπρου και μετέπειτα διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας,
ο αείμνηστος Φίλιππος Τσιμπόγλου, τον οποίο δυστυχώς χάσαμε νωρίς. Με τον Φίλιππο
δουλέψαμε μαζί για 15 χρόνια (1999-2014)
και μπορώ να πω ότι ξεχώριζε για την
ευθυκρισία, την υπομονή και την εμπνευσμένη ηγεσία του.
Ήταν
«άνθρωπος των συνεργασιών» και θα τον θυμόμαστε για το πάθος που είχε για τις βιβλιοθήκες,
την προσωπική του καθοδήγηση, την ανθρωπιά και το ήθος του.
- Ποιο είναι το προσωπικό σας όραμα όσον αφορά τον χώρο των βιβλιοθηκών και την πρόσβαση στη γνώση;
Το
προσωπικό μου όραμα είναι να καταλάβουν επιτέλους οι ιθύνοντες την σπουδαιότητα
των βιβλιοθηκών και να αποκτήσει επιτέλους και η χώρα μας την Εθνική Βιβλιοθήκη
που της αξίζει! Όσον αφορά την πρόσβαση στη γνώση αυτή πρέπει να είναι απρόσκοπτη
και να διατίθεται προς κάθε ενδιαφερόμενο χωρίς όρια, διακρίσεις και
περιορισμούς.
- Πώς προέκυψε η ιδέα να γίνετε συγγραφέας και ποιο ήταν το πρώτο σας βιβλίο;
Προηγήθηκε
μάλλον η ανάγκη μου για έκφραση μέσω της συγγραφής και αφού μαζεύτηκαν αρκετά
διηγήματά μου, αποφάσισα να τα εκδώσω. Το πρώτο μου βιβλίο εκδόθηκε το 2010 και
έχει τον τίτλο «Το τρομακτικό μυστικό
του Αϊνστάιν: αλλόκοτα διηγήματα».
Αυτό που αγαπώ περισσότερο στα βιβλία είναι η ανεξάντλητη πηγή γνώσης,
έμπνευσης και ελευθερίας που προσφέρουν. Μας δίνουν τη δυνατότητα να
ταξιδέψουμε σε άλλους κόσμους, να γνωρίσουμε νέες ιδέες και διαφορετικές
οπτικές, και να εξελίξουμε τον εαυτό μας. Η φιλαναγνωσία, πέρα από την αγάπη
για την ανάγνωση, είναι ένας τρόπος ζωής που ανοίγει πόρτες στη γνώση, ενισχύει
την κριτική σκέψη και καλλιεργεί την ανθρώπινη ψυχή.
- Ως βιβλιοθηκονόμος, πώς αποφασίσατε να γράψετε το πρώτο σας βιβλίο; Υπήρξε κάποια σύνδεση μεταξύ της επαγγελματικής σας εμπειρίας και της συγγραφικής σας δουλειάς;
Όπως έχω προαναφέρει, το πρώτο μου βιβλίο ήταν ουσιαστικά η συγκέντρωση κειμένων
και διηγημάτων που έγραφα τα προηγούμενα χρόνια. Κάποια εμφανής σύνδεση μεταξύ
του επαγγέλματός μου και της συγγραφής, δεν υπάρχει. Υποσυνείδητα, όμως,
σίγουρα τα βιώματα επηρεάζουν τον συγγραφέα.
Στο πρώτο διήγημα για παράδειγμα του πρώτου μου βιβλίου (Το τρομακτικό μυστικό του
Αϊνστάιν), στο ομότιτλο διήγημα, πρωταγωνιστής είναι ένας βιβλιοθηκονόμος και η
υπόθεση ξετυλίγεται γύρω από ένα σπάνιο βιβλίο που ανακαλύπτει τυχαία.
2. Το επάγγελμα του Βιβλιοθηκονόμου
Κύριε Καπανδρέου, στη σύγχρονη
κοινωνία, ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου έχει αλλάξει σημαντικά σε σχέση με το
παρελθόν. Πλέον, δεν περιορίζεται απλώς στην οργάνωση βιβλίων και τη διαχείριση
συλλογών, αλλά συνδέεται με την τεχνολογία, την πρόσβαση στην πληροφορία, την
εκπαίδευση του κοινού και τη στήριξη διαφόρων κοινωνικών ομάδων.
Σκοπός αυτής της συζήτησης είναι
να κατανοήσουμε τι σημαίνει σήμερα να είσαι βιβλιοθηκονόμος, ποιες δεξιότητες
και σπουδές απαιτούνται, αλλά και ποιες προσωπικές ικανότητες κάνουν έναν
επαγγελματία ξεχωριστό στον χώρο.
- Πώς θα ορίζατε σήμερα το
επάγγελμα του βιβλιοθηκονόμου; Έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν;
Σαφώς και
έχει αλλάξει ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου, ο οποίος έχει εναρμονιστεί με τις
νέες τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις ανάγκες των χρηστών της βιβλιοθήκης. Ο
σύγχρονος βιβλιοθηκονόμος δεν είναι ένας απλός διαχειριστής συλλογής βιβλίων όπως ήταν κάποτε, αλλά και
διαχειριστής ηλεκτρονικών πηγών, ψηφιακός μεσάζοντας, «εκπαιδευτής» ψηφιακού
γραμματισμού, και ενεργός υποστηρικτής της ακαδημαϊκής και δια βίου μάθησης. Ο
ρόλος του λοιπόν, έχει εμπλουτιστεί ραγδαία λόγω της τεχνολογίας αλλά και των
κοινωνικών αναγκών
- Ποιες δεξιότητες θεωρείτε πιο
σημαντικές για έναν σύγχρονο βιβλιοθηκονόμο;
Το πρώτο
πράγμα που θα πρέπει να έχει ένας σύγχρονος βιβλιοθηκονόμος είναι η προσαρμοστικότητα
σε αλλαγές. Θα πρέπει να παρακολουθεί τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που επηρεάζουν και τις βιβλιοθήκες και να τις
ενσωματώνει στην καθημερινή του δουλειά. Η δια βίου μάθηση δεν είναι ένα θεωρητικός
όρος που αφορά μόνο τους χρήστες μιας βιβλιοθήκης, αλλά και τους ίδιους τους βιβλιοθηκονόμους.
Ένας σύγχρονος βιβλιοθηκονόμος θα πρέπει να έχει ψηφιακές δεξιότητες (να μπορεί
δηλαδή να χειριστεί πληροφοριακά συστήματα, βάσεις δεδομένων) αλλά και να
μπορεί να τα δείξει στους χρήστες. Χρειάζεται δηλαδή να έχει και εκπαιδευτικές,
αλλά και επικοινωνιακές δεξιότητες.
Φυσικά και
θα πρέπει να έχει κριτική σκέψη και ενσυναίσθηση, να προάγει την ομαδικότητα και τη συνεργασία
και να επιδεικνύει ομαδικό πνεύμα.
- Τι σπουδές και ποια προσόντα χρειάζεται κάποιος για να ακολουθήσει αυτό το επάγγελμα σήμερα;
Οι σπουδές που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος που θέλει να γίνει
βιβλιοθηκονόμος, είναι αυτές της Βιβλιοθηκονομίας
και των Επιστήμων της Πληροφόρησης. Πλέον η έμφαση δίνεται στη διαχείριση της πληροφορίας,
σε όποια μορφή κι αν διατίθεται. Έτσι, σιγά σιγά η έμφαση μετατίθεται από τη
διαχείριση των εντύπων που κάποτε ήταν η αποκλειστική δουλειά του
βιβλιοθηκονόμου, στη διαχείριση ηλεκτρονικών πηγών και ψηφιακού υλικού.
Άρα πρέπει ο σύγχρονος βιβλιοθηκονόμος να έχει επαφή με την τεχνολογία
και να την παρακολουθεί αναβαθμίζοντας συνεχώς τις γνώσεις του.
- Ποιες προσωπικές ικανότητες θεωρείτε κρίσιμες για να ξεχωρίσει κάποιος στον χώρο των βιβλιοθηκών;
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, πολύ σημαντικό προσόν είναι η
προσαρμοστικότητα, αφού τα πράγματα στον χώρο των βιβλιοθηκών αλλάζουν συνεχώς,
η θέληση για περεταίρω κατάρτιση σε θέματα τεχνολογίας και φυσικά η συνεχής
ενημέρωση και εκπαίδευση.
3. Καθημερινές Λειτουργίες και
Υπηρεσίες
Αφού κατανοήσαμε τι σημαίνει
σήμερα να είσαι βιβλιοθηκονόμος και ποιες δεξιότητες απαιτούνται, ας δούμε τώρα
την καθημερινή λειτουργία μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης.
Η δουλειά ενός βιβλιοθηκονόμου
δεν περιορίζεται απλώς στην εξυπηρέτηση των χρηστών, περιλαμβάνει τον
προσεκτικό σχεδιασμό, την οργάνωση και τη διαχείριση των πληροφοριών, τόσο σε
έντυπη όσο και σε ψηφιακή μορφή. Στη σημερινή εποχή, όπου οι ψηφιακές βάσεις
και οι ηλεκτρονικοί πόροι γίνονται ολοένα και πιο σημαντικοί, οι
βιβλιοθηκονόμοι καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ φυσικού και ψηφιακού υλικού,
διασφαλίζοντας την πληρότητα και την προσβασιμότητα της συλλογής.
- Ποιες είναι οι βασικές
δραστηριότητες ενός βιβλιοθηκονόμου στην καθημερινότητά του;
Αυτή είναι
μια ενδιαφέρουσα ερώτηση και σε ευχαριστώ που μου την κάνεις. Ξέρεις, ο
περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει και δυσκολεύεται να αντιληφθεί τις δουλειές
που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία μιας βιβλιοθήκης.
Ξεκινώντας θα
αναφερθώ στην εξυπηρέτηση χρηστών (τα αναγνωστήρια, τους δανεισμός, την πληροφοριακή
υποστήριξη).
Τη διαχείριση του υλικού της βιβλιοθήκης (ηλεκτρονικού
και έντυπου). Για να διατεθεί το υλικό στους χρήστες πρέπει να προηγηθεί η παραγγελία
του, η παραλαβή του, η καταλογορράφηση και ταξινόμησή του στα συστήματα της βιβλιοθήκης.
Για να μπορέσει ο χρήστης να καταφέρει να εντοπίσει το υλικό και να το
χρησιμοποιήσει σωστά, θα πρέπει να εκπαιδευτεί.
Όλες οι πηγές πληροφόρησης της βιβλιοθήκης είναι
οργανωμένες σε λογισμικά συστήματα και αποθετήρια τα οποία απαιτούν τη δική τους
διαχείριση.
Μετά έχουμε την ανάπτυξη της συλλογής που πρέπει να παρακολουθείται
και να γίνεται στοχευμένα, το σπάνιο υλικό που χρειάζεται ξεχωριστή φροντίδα
και μεταχείριση, το αρχειακό υλικό το οποίο ψηφιοποιούμε, τις δωρεές που θέλουν
και αυτές τον δικό τους χειρισμό.
Η επικοινωνία με τους χρήστες, η προώθηση του έργου τις
βιβλιοθήκης, η ενημέρωση της ιστοσελίδας και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης που
διατηρεί η βιβλιοθήκη, οι εκδηλώσεις που αναλαμβάνει, η συνεργασία της με άλλες
βιβλιοθήκες και ιδρύματα, είναι μόνο μερικές από τις δραστηριότητες με τις
οποίες ασχολούνται καθημερινά οι βιβλιοθηκονόμοι.
- Πώς οργανώνεται η πληροφορία και το περιεχόμενο στις σύγχρονες βιβλιοθήκες (ψηφιακές βάσεις, θεματική ευρετηρίαση κ.λπ.);
Η
πληροφορία στις σύγχρονες βιβλιοθήκες οργανώνεται σε λειτουργικά συστήματα,
αποθετήρια και βάσεις δεδομένων, βάσει διεθνών προτύπων όσον αφορά την
καταλογογράφηση, την ταξινόμηση και τη θεματική ευρετηρίαση, ώστε να μπορούν τα
δεδομένα αυτά να είναι εύχρηστα και να μπορούν να αλληλοεπιδρούν με άλλα μεταδεδομένα
που βρίσκονται σε άλλες βάσεις δεδομένων και σε άλλα συστήματα.
Κάθε
βιβλιοθήκη έχει τις δικές της διαδικασίες. Η επιλογή στη Βιβλιοθήκη του
πανεπιστημίου Κύπρου γίνεται συστηματικά μέσα από αξιολόγηση των αναγκών της
ακαδημαϊκής κοινότητας, ανάλυση της χρήσης του υλικού, σε συνεργασία με τους
ακαδημαϊκούς και φυσικά λαμβάνοντας
υπόψη και τον διαθέσιμο προϋπολογισμό.
Ο κάθε
χρήστης, είτε αυτός είναι ακαδημαϊκός, είτε φοιτητής, είτε διοικητικός ή
εξωτερικό μέλος, μπορεί να προτείνει βιβλία ή ηλεκτρονικό υλικό ώστε να το
αποκτήσει η βιβλιοθήκη.
Να πούμε ότι
στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου έχουμε ειδική ομάδα για την ανάπτυξη
της συλλογής, η οποία επιλαμβάνεται αυτών των θεμάτων.
Με
στρατηγικό σχεδιασμό, ανάλυση αναγκών, προώθηση υβριδικών υπηρεσιών,
ψηφιοποίηση υλικού και διασφάλιση ανοικτής πρόσβασης όπου είναι εφικτό.
4. Τεχνολογία &
Ψηφιακή Μετάβαση
Με την ψηφιακή εποχή να επηρεάζει
κάθε πτυχή της ζωής μας, οι βιβλιοθήκες δεν αποτελούν εξαίρεση. Η τεχνολογία
έχει αλλάξει τον τρόπο που οι βιβλιοθηκονόμοι οργανώνουν την πληροφορία,
εξυπηρετούν τους χρήστες και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.
- Πώς έχει επηρεάσει η τεχνολογία
τον ρόλο του βιβλιοθηκονόμου;
Όπως
είπαμε και προηγουμένως η τεχνολογία έχει επαναπροσδιορίσει το επάγγελμα του
βιβλιοθηκονόμου αφού πλέον έχει εισαγάγει ηλεκτρονικό και ψηφιακό υλικό που χρειάζεται ειδική διαχείριση, νέα
συστήματα και λογισμικά και νέες υπηρεσίες.
- Ποιες είναι οι κυριότερες
ψηφιακές υπηρεσίες που προσφέρει σήμερα μια βιβλιοθήκη;
Σύγχρονα συστήματα
και εφαρμογές (ακόμα και για κινητά τηλέφωνα), πρόσβαση σε επιστημονικές βάσεις
δεδομένων και ηλεκτρονικά περιοδικά, ψηφιοποίση υλικού, ιδρυματικά αποθετήρια,
αυτοματοποιημένους τρόπους δανεισμού και επιστροφών από τους ίδιους τους
χρήστες, εξατομικευμένη πρόσβαση σε πηγές και δεδομένα, χρήση της τεχνητής
νοημοσύνης κ.α.
- Υπάρχει ανάγκη για εκπαίδευση του κοινού στον ψηφιακό γραμματισμό, και τι ρόλο παίζει ο βιβλιοθηκονόμος σε αυτό;
Ναι,
υπάρχει ανάγκη για εκπαίδευση του κοινού. Όμως υπάρχει ανάγκη για εκπαίδευση
πρώτα του ίδιου του βιβλιοθηκονόμου ώστε να μπορέσει να εκπαιδεύσει το κοινό. Ο
βιβλιοθηκονόμος παρέχει εκπαιδευτικά σεμινάρια, οδηγούς, υποστήριξη στη χρήση
ψηφιακών εργαλείων και προάγει την κριτική ικανότητα αξιολόγησης της
πληροφορίας.
- Πώς βλέπετε το μέλλον των φυσικών
βιβλίων σε σχέση με τα ηλεκτρονικά;
Στο άμεσα
προβλεπτό μέλλον τα φυσικά βιβλία θα συνεχίσουν να υπάρχουν αλλά τα ηλεκτρονικά
κερδίζουν συνεχώς έδαφος λόγω της εύκολης χρήσης τους και της ταχύτητας
πρόσβασής σε αυτά σε μεγάλους όγκους πληροφορίας.
Πάντως, το
έντυπο βιβλίο επιδεικνύει απίστευτη ανθεκτικότητα, διαψεύδοντας πολλούς
«ειδικούς» που προέβλεπαν την εξαφάνισή του εδώ και δεκαετίες, εξαιτίας της
ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας.
- Τι ρόλο παίζει η τεχνητή νοημοσύνη και οι νέες τεχνολογίες στην εργασία σας;
Η τεχνητή
νοημοσύνη πλέον έχει ενσωματωθεί στα σύγχρονα βιβλιοθηκονομικά συστήματα. Βοηθά
στην αυτοματοποίηση της καταλογογράφησης, προτείνει υλικό στους
χρήστες, αναλύει δεδομένα χρήσης, και ενισχύει την εξατομικευμένη πληροφόρηση
και εξυπηρέτηση.
5. Κοινωνικός Ρόλος και Συνεργασίες
Οι βιβλιοθήκες σήμερα δεν είναι
απλώς χώροι φύλαξης βιβλίων, αλλά ζωντανά κέντρα μάθησης, πολιτισμού και
κοινωνικής συμμετοχής. Ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου επεκτείνεται πέρα από την
οργάνωση συλλογών· περιλαμβάνει την υποστήριξη διαφορετικών κοινωνικών ομάδων,
την προώθηση της διά βίου μάθησης και τη συνεργασία με άλλους επαγγελματίες και
φορείς πολιτισμού.
- Πώς υποστηρίζει ο βιβλιοθηκονόμος
διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, όπως μαθητές, φοιτητές, ηλικιωμένους ή
ευάλωτους πληθυσμούς;
Ο βιβλιοθηκονόμος
παρέχει προσαρμοσμένες υπηρεσίες, εκπαιδευτικά προγράμματα, πρόσβαση σε εξειδικευμένη
τεχνολογία, ενημερωτικά σεμινάρια και φροντίζει για την άρση εμποδίων στη γνώση
για όλους, είτε αυτοί είναι άτομα με κάποια αναπηρία, είτε άτομα με διαφορετική
γλώσσα και κουλτούρα, όπως π.χ. οι μετανάστες.
- Πώς μπορεί μια βιβλιοθήκη να
λειτουργήσει ως «κέντρο κοινότητας»;
Μια
βιβλιοθήκη μπορεί να λειτουργήσει ως κέντρο κοινότητας προσφέροντας έναν
ανοιχτό, φιλόξενο χώρο όπου οι πολίτες συναντώνται, μαθαίνουν, συνεργάζονται
και συμμετέχουν σε διαφορετικές κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες.
- Ποιος είναι ο ρόλος της
βιβλιοθήκης στη διά βίου μάθηση;
Ο ρόλος
της βιβλιοθήκης στη δια βίου μάθηση είναι καθοριστικός και πολυδιάστατος. Η
βιβλιοθήκη λειτουργεί ως ένας δημόσιος, προσβάσιμος χώρος που παρέχει ευκαιρίες
για συνεχή μάθηση, ενημέρωση και αυτομόρφωση, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη
δεξιοτήτων πληροφόρησης και ανάγνωσης.
- Πώς υποστηρίζετε την ένταξη
ατόμων με αναπηρία στις υπηρεσίες της βιβλιοθήκης;
Με
κατάλληλες υποδομές, όπως για παράδειγμα ράμπες, ειδικά λογισμικά, ομιλούντα
βιβλία, μηχανήματα ανάγνωσης της γραφής Braille για
τυφλούς κ.α., καθώς και με εξατομικευμένη υποστήριξη.
- Υπάρχουν συνεργασίες με άλλους
επαγγελματίες (εκπαιδευτικούς, αρχειονόμους, προγραμματιστές, φορείς
πολιτισμού);
Ναι, ένας
βιβλιοθηκονόμος μπορεί και σε μερικές περιπτώσεις επιβάλλεται να έχει
συνεργασία με εκπαιδευτικούς, τεχνικούς πληροφορικής, φορείς πολιτισμού και
άτομα από άλλες ειδικότητες, ανάλογα με το είδος της βιβλιοθήκης και την
αποστολή που έχει να επιτελέσει
6.
Δεοντολογία & Προκλήσεις
Ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου δεν
περιορίζεται μόνο στην οργάνωση και διαχείριση πληροφοριών. Κάθε ημέρα
αντιμετωπίζει ηθικές και επαγγελματικές προκλήσεις που σχετίζονται με την
ελευθερία πρόσβασης στην πληροφορία, την προστασία της ιδιωτικότητας, την αντιμετώπιση
παραπληροφόρησης και την επιλογή του κατάλληλου υλικού για τις συλλογές.
- Ποιες είναι οι ηθικές προκλήσεις
που αντιμετωπίζει ένας βιβλιοθηκονόμος σε σχέση με την πληροφορία (ελευθερία
πρόσβασης, ιδιωτικότητα);
Η διαχείριση
της πρόσβασης σε ευαίσθητες πληροφορίες, ο σεβασμός της ιδιωτικότητας, η αντικειμενικότητα
η αμεροληψία και ο σεβασμός προς όλες τις απόψεις, η ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία της
πληροφορίας και την προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, είναι θα
έλεγα οι κυριότερες ηθικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ένας βιβλιοθηκονόμος.
- Πώς αντιμετωπίζετε την
παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις στο πλαίσιο της εργασίας σας;
Με
εκπαίδευση στον έλεγχο της εγκυρότητας των πηγών (fact-checking), την κριτική
αξιολόγηση των πληροφοριών και την προώθηση αξιόπιστων πληροφοριακών εργαλείων.
Όλα αυτά προωθούνται μέσω της πληροφοριακής παιδείας που ο βιβλιοθηκονόμος
προσφέρει στους χρήστες της βιβλιοθήκης.
- Υπάρχουν περιπτώσεις όπου πρέπει
να αποφασίσετε αν ένα υλικό είναι κατάλληλο να προστεθεί στη συλλογή; Πώς το
χειρίζεστε;
Με
επιτροπές επιλογής, τεκμηριωμένη αξιολόγηση και σεβασμό στην ακαδημαϊκή
ελευθερία, τους κανονισμούς και την κοινωνική ευαισθησία.
- Ποιες είναι οι μεγαλύτερες
προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι βιβλιοθήκες στην Κύπρο;
Οι περιορισμένοι
πόροι, η γρήγορη τεχνολογική εξέλιξη, οι ψαλιδισμένοι προϋπολογισμοί, και η ανάγκη
συνεχούς κατάρτισης και προσαρμογής, είναι θα έλεγα οι μεγαλύτερες προκλήσεις
που αντιμετωπίζουν σήμερα οι βιβλιοθήκες σε Κύπρο και Ελλάδα.
7. Μέλλον & Εξέλιξη
Κοιτάζοντας μπροστά, οι
βιβλιοθήκες και οι βιβλιοθηκονόμοι αντιμετωπίζουν συνεχείς αλλαγές λόγω της
ψηφιακής εποχής, των νέων τεχνολογιών και των εξελισσόμενων αναγκών της
κοινωνίας.
- Πώς φαντάζεστε τη βιβλιοθήκη του
μέλλοντος;
Ως
ψηφιακό, δικτυωμένο, ανοιχτό και κοινωνικό κόμβο, όπου φυσικά και ψηφιακά μέσα,
άνθρωποι και ιδέες συνυπάρχουν σε ένα περιβάλλον συνεχούς μάθησης.
- Ποιος είναι ο ρόλος του
βιβλιοθηκονόμου σε μια κοινωνία που βασίζεται όλο και περισσότερο στην άμεση
ψηφιακή πληροφόρηση;
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο
βιβλιοθηκονόμος πρέπει να είναι διαμεσολαβητής, παιδαγωγός, διδάσκαλος ψηφιακού
γραμματισμού, εγγυητής αξιοπιστίας της πληροφορίας και να στηρίζει την
κοινωνική ένταξη.
- Πώς μπορεί να αναδειχθεί η αξία
της βιβλιοθήκης σε έναν κόσμο όπου "όλα βρίσκονται στο διαδίκτυο";
Η εύκολη
πρόσβαση στην πληροφορία που προσφέρουν μηχανές αναζήτησης όπως η Google ή η τεχνητή
νοημοσύνη πρέπει να ελέγχονται, αφού δεν αντλούν πάντα τα δεδομένα τους από
έγκυρες πηγές και μπορεί να εκθέσουν των χρήστη.
Αντίθετα, η
βιβλιοθήκη φιλτράρει τα δεδομένα, διασφαλίζει ποιότητα και προσφέρει την
πληροφορία αξιόπιστη και οργανωμένη· δεν αρκείται στην ποσότητα.
Όλα όμως
ξεκινούν από την κριτική σκέψη που πρέπει να έχει και να καλλιεργεί ο καθένας
από εμάς…
8. Κλείσιμο
- Ποια συμβουλή θα δίνατε σε
κάποιον που σκέφτεται να ακολουθήσει το επάγγελμα του βιβλιοθηκονόμου;
Να αγαπά
τη γνώση, να του αρέσει να βοηθά τον συνάνθρωπό του, να είναι διαρκώς περίεργος
και δεκτικός στις τεχνολογικές αλλαγές.
- Υπάρχει κάποια εμπειρία από τη
δουλειά σας που σας έχει μείνει αξέχαστη;
Έχω ζήσει
πολλές εμπειρίες όλα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι στη Βιβλιοθήκη. Μια από τις
εμπειρίες που θα μου μείνουν αξέχαστες και που επιβεβαιώνει τη δύναμη και την
ποικιλότροπη παρέμβαση της βιβλιοθήκης στην κοινωνία είναι η ακόλουθη:
Στις αρχές
της δεκαετίας του 2000 στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, πρωτοπορώντας
στήσαμε το πρώτο εργαστήριο ψηφιοποίησης. Ένα από τα πρώτα μας έργα ήταν η
ψηφιοποίηση του αρχείου του Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΟΚΑ (ΣΙΜΑΕ). Όταν λοιπόν,
ολοκληρώθηκε το έργο το παρουσιάσαμε σε ειδική εκδήλωση, αλλά και στον τύπο.
Λίγες μέρες αργότερα τον Ιούνιο του 2009 έλαβα ταχυδρομικώς στο γραφείο
μου ένα πακέτο.
Ήταν ένα δέμα από την Ιρλανδία και συγκεκριμένα από το Δουβλίνο.
Αποστολέας του πακέτου φαινόταν να είναι κάποια, άγνωστη σε εμένα, με το
όνομα Hillary Coral.
Ανοίγοντας το πακέτο μείναμε άναυδοι αφού σε αυτό βρήκαμε ένα πανό από την
εποχή του αγώνα της ΕΟΚΑ, καθώς και μεγάλο αριθμό αυθεντικών εγγράφων,
προκηρύξεων και φυλλαδίων της εποχής 1955-1959!
Με την βοήθεια του διαδικτύου κατάφερα να εντοπίσω τη δωρήτρια η οποία όπως μας
ανάφερε, βρήκε το υλικό κάνοντας εκκαθάριση ενός σπιτιού στο οποίο κατοικούσε
κάποιος γέρος – απόστρατος του Βρετανικού Στρατού, ο οποίος υπηρέτησε στην
Κύπρο, κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, όπως μου ανάφερε η αποστολέας, είδε
ότι η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου ασχολείται με το συγκεκριμένο θέμα.
Είδε ότι εγώ υπέγραφα κάποια άρθρα για το θέμα και έτσι αποφάσισε να μου στείλει
τα ευρήματά της.
Έτσι, από το πουθενά ήρθε και μας βρήκε ένας μικρός ιστορικός θησαυρός ο οποίος
σήμερα βρίσκεται στο αποθετήριο ΛΗΚΥΘΟΣ της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου
Κύπρου.
‘Όμως η
ιστορία έχει και συνέχεια. Έγραψα περιγράφοντας όλη αυτή την ιστορία, σε ένα
άρθρο μου που δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο της Βιβλιοθήκης με τίτλο «Βιβλιοθήκη έχεις πακέτο».
Το άρθρο έκανε αίσθηση και αναδημοσιεύτηκε σε εφημερίδες σε Ελλάδα και Κύπρο.
Κάποιος καθηγητής πανεπιστημίου που δίδασκε Βιβλιοθηκονομία στην Ελλάδα
επικοινώνησε μαζί μου, ζητώντας μου την άδεια να χρησιμοποιήσει το άρθρο στο
μάθημά του, θέλοντας να δείξει την ευαισθησία που έχουν κάποιοι λαοί για την
προστασία του αρχειακού υλικού.
Να πούμε εν λόγω υλικό έχει ψηφιοποιηθεί και έχει ενταχθεί στις ψηφιακές
συλλογές της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου στο αποθετήριο "ΛΥΚΗΘΟΣ",
κάτω από την ενότητα «Αρχείο Βρετανού Στρατιωτικού».
Ότι το
επάγγελμα ξεπερνά κατά πολύ το βιβλίο και τη βιβλιοθήκη: είναι διαχείριση
τεχνολογίας, ανθρώπων, γνώσης και αξιών.
- Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι
στις βιβλιοθήκες σήμερα, τι θα ήταν;
Όσον αφορά
τις βιβλιοθήκες θα ήθελα περισσότερη εξωστρέφεια, καινοτομία και ουσιαστική
στήριξη της διά βίου μάθησης. Όσον αφορά την Πολιτεία θα ήθελα να μπορούσε να
κατανοήσει καλύτερα τον σημαντικό ρόλο των βιβλιοθηκών και να τις στήριζε
περισσότερο και με πιο ουσιαστικό τρόπο.
Κύριε Καπανδρέου, σας ευχαριστούμε θερμά για τη σημερινή σας συμμετοχή και για την εμπεριστατωμένη ανάλυση και τεκμηριωμένες απόψεις που μοιραστήκατε μαζί μας.
Μέσα από τη συζήτησή μας, το
ακροατήριο είχε την ευκαιρία να αντιληφθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια τη σύγχρονη
επιστημονική και επαγγελματική διάσταση του ρόλου του βιβλιοθηκονόμου, τους
στρατηγικούς στόχους και τις προκλήσεις του επαγγέλματος, καθώς και τον τρόπο
με τον οποίο η προσωπική σας φιλοσοφία και η επιστημονική σας δέσμευση στη
γνώση διαμορφώνουν την καθημερινή σας πρακτική.
Ελπίζουμε ότι οι συμβουλές και οι
εμπειρίες που παρουσιάσατε θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για όσους επιθυμούν να
ακολουθήσουν το συγκεκριμένο επαγγελματικό μονοπάτι και θα προσφέρουν στο κοινό
μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο των βιβλιοθηκών.
Σας ευχαριστούμε εκ νέου για τον
χρόνο και τη διάθεση να μοιραστείτε την εμπειρία σας και σας ευχόμαστε κάθε
επιτυχία στις μελλοντικές σας δραστηριότητες.
Εγώ σας ευχαριστώ και σας εύχομαι καλή συνέχεια και καλή επιτυχία στα πολύ
ενδιαφέροντα podcasts που ετοιμάζετε.
Κυρίες και κύριοι Σας ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας σε άλλο ένα επεισόδιο της σειράς Podcast της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΓΝΩΣΗΣ.
Η σημερινή συζήτηση ανέδειξε τη
σύνθετη και πολυδιάστατη φύση του ρόλου του βιβλιοθηκονόμου στη σύγχρονη
κοινωνία, τις επαγγελματικές και δεοντολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει,
καθώς και τη σημασία της συνεχούς εκπαίδευσης και της προώθησης της γνώσης σε
όλες τις κοινωνικές ομάδες.
Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου
Κύπρου παραμένει ένας θεσμός ανοιχτός στη γνώση και τον διάλογο, φιλοξενώντας
στο στούντιο άτομα με όραμα, δημιουργικότητα και δέσμευση στην επιστημονική και
πολιτιστική πρόοδο. Με τις υποδομές, τις συλλογές και τις υπηρεσίες της,
συνεχίζει να λειτουργεί ως κόμβος πληροφόρησης, μάθησης και κοινωνικής
συμμετοχής, προωθώντας τη διά βίου μάθηση και τη φιλαναγνωσία.
Όπως υπογράμμισε και ο Φράνσις
Μπέικον: «Η γνώση είναι δύναμη.» Ας συνεχίσουμε, λοιπόν, να την αναζητούμε, να την
τεκμηριώνουμε και να τη μοιραζόμαστε, ώστε να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη μιας
κοινωνίας βασισμένης στη γνώση και την επιστήμη.
Σας ευχαριστούμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου