Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου

 

Σύλβια Κουκουνίδου και Ανδρέας Κ. Ανδρέου (Καπανδρέου). Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στο συνέδριο «Κλαίρη Αγγελίδου: η γυναίκα που ξεχώρισε, που εμπνέει». Λευκωσία: Παγκύπριο Γυμνάσιο, 20-21 Νοεμβρίου 2023. 

Εισαγωγή
Τις τελευταίες δεκαετίες η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΒΠΚ), έχοντας ως βασικό στόχο την κάλυψη της πρωταρχικής και βασικής της αποστολής για ικανοποίηση των αναγκών μάθησης και πληροφόρησης της ακαδημαϊκής κοινότητας του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθώς και του ευρύτερου κοινού, ανέπτυξε και αξιοποίησε την τεχνογνωσία, το ανθρώπινο δυναμικό της και τις νέες δυνατότητες των τεχνολογιών πληροφόρησης για τη διαχείριση αρχειακών τεκμηρίων και της ψηφιοποίησής τους.
Με βασικό κριτήριο τη διάσωση και τη διαφύλαξη του υλικού αυτού και της ανάδειξης πρωτογενών πηγών έρευνας προς όφελος του ερευνητικού κοινού, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα, η Βιβλιοθήκη αποδέχεται δωρεές αρχείων από άτομα και φορείς.
Με τον τρόπο αυτό η Βιβλιοθήκη και εν γένει το Πανεπιστήμιο Κύπρου, συμβάλλει στη διάθεση πρωτογενών πηγών έρευνας και διδασκαλίας στην επιστημονική  κοινότητα και στην κοινωνία, στη διάσωση και διατήρηση της ιστορίας της Κύπρου  και της πολιτιστικής της κληρονομιάς και προβάλλει την Κύπρο μέσα από ιστορικές πηγές, μέσω  ελεύθερης πρόσβασης από το διαδίκτυο. Παράλληλα, προάγει τη συνεργασία μεταξύ φορέων πολιτισμού και δίνει τη δυνατότητα σε ιδιώτες να διαφυλάξουν και να μεταδώσουν γεγονότα και εμπειρίες τα οποία αποτυπώνονται στα αρχειακά τους τεκμήρια
Μέχρι σήμερα, η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστήμιου Κύπρου έχει αναλάβει πέραν των 80 ξεχωριστών έργων ψηφιοποίησης ή/και διαχείρισης αρχείων, παλαιτύπων και άλλου σπάνιου/μοναδικού υλικού.
Ανάμεσα στους/στις πρώτους/πρώτες δωρητές/ήτριες αρχείων προς το Πανεπιστήμιο Κύπρου, υπήρξε και η αείμνηστη Κλαίρη Αγγελίδου. Δείχνοντας πλήρη εμπιστοσύνη προς το πρώτο ανώτατο ακαδημαϊκό ίδρυμα της Κύπρου, η Κλαίρη Αγγελίδου παραχώρησε το 2014 το προσωπικό της αρχείο στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αποτελούμενο από έγγραφα, φωτογραφίες, αποσπάσματα εφημερίδων, οπτικοακουστικό και ηχητικό υλικό, το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου, παρουσιάζει και αποτυπώνει την προσωπικότητα της ως άνθρωπο, ως μια γυναίκα αγωνίστρια, ως λογοτέχνιδα  και ως πολιτικό.

Ιστορικό της δωρεάς του αρχείου
Η πρώτη επαφή  της αείμνηστης Κλαίρης Αγγελίδου με τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου,  προέκυψε κατά τη διάρκεια της συνεργασίας της Βιβλιοθήκης  με το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ 1955-59 (ΣΙΜΑΕ), του οποίου προέδρευε μεταξύ των ετών 2005-2009. Ήταν η ίδια περίοδος που η Βιβλιοθήκη ψηφιοποιούσε τα αρχεία του ΣΙΜΑΕ και η Κλαίρη Αγγελίδου, έχοντας πλήρη επίγνωση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας και των προοπτικών ανάδειξης του πολύ καλά οργανωμένου αρχείου της, εξέφρασε στη διεύθυνση και στους λειτουργούς της Βιβλιοθήκης, την επιθυμία της για δωρεά, ψηφιοποίηση, διάσωση και αξιοποίηση από την ερευνητική κοινότητα και του δικού της αρχείου.
Με αίσθημα τιμής, εκτίμησης και ευθύνης, η διοίκηση της Βιβλιοθήκης, προχώρησε με τις απαραίτητες διαδικασίες για την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της Κλαίρης Αγγελίδου και των αρχών του Πανεπιστημίου και ακολούθως με τη σταδιακή μεταφορά του αρχείου στις εγκαταστάσεις της για  περαιτέρω επεξεργασία, ψηφιοποίηση και φύλαξη.
Οι εργασίες μετατροπής της αναλογικής μορφής του αρχείου σε ψηφιακή διήρκησαν λίγο περισσότερο από ένα έτος. Συνολικά ψηφιοποιηθήκαν 9248 έγγραφα, 59 ηχοκασέτες, 46  βιντεοταινίες, 1630 φωτογραφίες και 17 βιβλία.
Αναλυτικότερα το υλικό περιλαμβάνει: Άρθρα εφημερίδων, Έρευνες, Άρθρα περιοδικών, Αφιερώσεις, Γελοιογραφίες, Δελτία τύπου, Δημοσιεύματα, Δημοσιογραφικές Διασκέψεις, Διαλέξεις, Έγγραφα (χειρόγραφα), Έγγραφα (Συνοδευτικά επιστολών), Εικόνες, Ενημερωτικά δελτία, Ενημερωτικά σημειώματα, Επιστολές, Ευχαριστήρια σημειώματα, Ευχετήριες κάρτες, Εφημερίδες, Κάρτες, Καλλιτεχνικές Εκδηλώσεις, Ομιλίες, Ποιήματα, Προσχέδια Επιστολών, Προσωπικές σημειώσεις,  Προγράμματα επισκέψεων, Προγράμματα συναντήσεων, Προγράμματα ταξιδιών, Προσκλήσεις, Σκίτσα, Στατιστικά Στοιχεία, Συνεντεύξεις, Φωτογραφίες.
Το αρχείο καλύπτει κυρίως τη χρονολογική περίοδο 1990-2000 καθώς επίσης και έγγραφα άλλων δεκαετιών και δημιουργήθηκε κυρίως κατά τις δραστηριότητες της κατόχου του ως  Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού (1993-1997).
Το αρχείο ψηφιοποιήθηκε σε υψηλή ανάλυση και μετατράπηκε σε συμπιεσμένη μορφή για ευκολότερη ανάρτηση και ανάκτηση από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Η αποθήκευση της ψηφιακής μορφής έγινε σε κεντρική και ασφαλή υποδομή του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Πρόνοιες πρόσβασης και φύλαξης
 Στο υπογραφθέν συμφωνητικό γίνεται αναφορά στους όρους πρόσβασης και διάθεσης του αρχείου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται η πρόνοια όπως, η ηλεκτρονική μορφή του «Αρχείου» θα διατίθεται για μελέτη και έρευνα, με τη συμπλήρωση περιόδου τριάντα χρόνων, σε σχέση με κάθε στοιχείο αυτού, η οποία αρχίζει από την πρώτη Ιανουαρίου που έπεται του χρόνου παραγωγής του συγκεκριμένου εγγράφου, χάρτη, ημερολογίου, άλλου στοιχείου ή μέρους του Αρχείου.  Η δωρήτρια  είχε  τη δυνατότητα να κρίνει αν οποιοδήποτε έγγραφο, χάρτης, ημερολόγιο ή άλλο στοιχείο ή μέρος του αρχείου περιείχε αναφορά σε μέλος του κοινού ή πληροφορίες των οποίων το περιεχόμενο ή οι συνθήκες που έχουν ληφθεί θα καθιστούσε τη διάθεση τους για μελέτη  παράβαση καλής πίστης από μέρους της αρχής ή των προσώπων που έλαβαν τις πληροφορίες ή παραβίαση της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων ή οιασδήποτε άλλης νομικής διάταξης που περιορίζει ή απαγορεύει την πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, τότε το εν λόγω έγγραφο, χάρτης, ημερολόγιο ή άλλο στοιχείο ή μέρος του αρχείου θα επισημανθεί και δεν θα διατίθεται για μελέτη, σε οποιαδήποτε μορφή, μετά τη συμπλήρωση της πιο πάνω περιόδου παρά μόνο μετά την παρέλευση τέτοιας επιπρόσθετης περιόδου όπως θα όριζε η δωρήτρια ή ακόμη και καθόλου αν ο δωρήτρια έτσι όριζε. Στην περίπτωση δε που το Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει οποιαδήποτε αμφιβολία για το καθεστώς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί οιουδήποτε στοιχείου του αρχείου ή για τη νομιμότητα της παροχής πρόσβασης στην ηλεκτρονική μορφή του Αρχείου στο κοινό για διασφάλιση αμφότερων των συμβαλλομένων είχε το δικαίωμα να αρνηθεί την επεξεργασία αυτού ή/και την παροχή πρόσβασης στο κοινό αναφορικά με τα στοιχεία αυτά.
Επιπλέον, στη συμφωνία προνοείται πως, το ίδιο το Αρχείο σε φυσική μορφή δεν θα χρησιμοποιείται για σκοπούς μελέτης. Πρόσβαση θα παρέχεται μόνο στην  ηλεκτρονική μορφή η οποία θα φέρει την επικεφαλίδα «Αρχείο Κλαίρης Αγγελίδου». Η πρόσβαση στο φυσικό αρχείο θα επιτρέπεται μόνον από εξουσιοδοτημένα άτομα της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου για σκοπούς ελέγχου, επαλήθευσης, συντήρησης ή έρευνας, η οποία εξαρτάται από την εξέταση του φυσικού υποστρώματος (ποιότητα χαρτιού, ύπαρξη υδατογραφήματος, ανάγλυφα κλπ.). Στην περίπτωση αυτή η εξέταση πραγματοποιείται παρουσία του εξουσιοδοτημένου από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου ατόμου.
Το Αρχείο θα είναι γνωστό ως «Αρχείο Κλαίρης Αγγελίδου» και ειδική πινακίδα με την επιγραφή αυτή θα είναι τοποθετημένη πάντοτε στο μέρος που θα βρίσκεται το Αρχείο.

Συμπεράσματα
Το Αρχείο Κλαίρης Αγγελίδου, αποτελεί την παρακαταθήκη της προσωπικότητας Κλαίρης Αγγελίδου. Μέσα από αυτό παρουσιάζεται η δράση της, ο δυναμισμός και οι ευαισθησίες της κυρίως σε ότι αφορά τα εθνικά θέματα της Κύπρου, την παιδεία και τον πολιτισμό. Από αρχειονομικής άποψης διακρίνεται ιδιαίτερη αρχειακή συνείδηση, καθώς στο αρχείο της παρουσιάζεται μια τακτική τήρηση της δράσης και των απόψεων της. Παράλληλα, παρουσιάζεται η αντικειμενικότητα της, καθώς διατηρούσε τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές κριτικές που γίνονταν για το έργο της κυρίως ως υπουργός, μέσα από την τήρηση των σχετικών αποκομμάτων του τύπου.
Η συνεργασία με την Κλαίρη Αγγελίδου, υπήρξε αγαστή. Αυτό αποδεικνύει και σχετική επιστολή προς τους εμπλεκόμενους λειτουργούς, όπου με θερμά λόγια εκφράζει την εκτίμηση της. Την ευχαριστήρια επιστολή υπέγραψε με την ιδιότητα της ως πρόεδρος του ΣΙΜΑΕ και ανέφερε «Το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 εκφράζει τις πιο θερμές του ευχαριστίες για την τεράστια προσφορά στο Συμβούλιο και τον Κυπριακό λαό, με την ψηφιοποίηση των Αρχείων του Συμβουλίου. Η ψηφιοποίηση είναι καθοριστική πράξη ιστορικής συνείδησης. Κατάθεση σημαντική. Ευχαριστούμε τόσο για τις απεριόριστες ώρες εργασίες, αλλά και την υπέροχη παρουσίαση της ιστοσελίδας στις 22 Μαΐου 2009 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου».
Το αρχείο της Κλαίρης Αγγελίδου θα είναι διαθέσιμο μέσω του αποθετηρίου της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου ΛΗΚΥΘΟΣ.