Ασκητική: το φιλοσοφικό κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη

 «Ήρθαμε από μια άβυσσο του σκότους· καταλήγουμε σε μια άβυσσο του σκότους: το διάστημα του φωτός μεταξύ του ενός και του άλλου ονομάζουμε ζωή»

 

H «Ασκητική» (στα αγγλικά μεταφράστηκε "Ascesis: The Saviors of God" και στα λατινικά "Salvatores Dei" [Ασκητική: Οι Σωτήρες του Θεού]) είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Το βιβλίο ξεκίνησε να γράφεται μεταξύ των ετών 1922 και 1923, ενώ ο συγγραφέας διέμενε στη Βιέννη και το Βερολίνο, και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε το 1927 στο αθηναϊκό περιοδικό Αναγέννηση. Το 1930 οι δικαστικές αρχές της Αθήνας άσκησαν δίωξη εναντίον του Νίκου Καζαντζάκη με την κατηγορία του αθεϊσμού, εξαιτίας των αποσπασμάτων της  «Ασκητικής» που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό. Η ημερομηνία της δίκης ορίστηκε στις 10 Ιουνίου 1930 αλλά δεν έγινε ποτέ. 

Το κείμενο αναθεωρήθηκε αργότερα σε διάφορες περιπτώσεις και έφτασε στην τελική του μορφή το 1944. Ως βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1945 στην Αθήνα.

Πρόκειται για ένα φιλοσοφικό βιβλίο το οποίο ουσιαστικά είναι η προσωπική αναζήτηση του συγγραφέα πάνω σε ζητήματα πνευματικότητας, θρησκείας και ανθρώπινης ύπαρξης.

Στην Αισθητική ο Καζαντζάκης αναλύει την προσωπική του πνευματική πορεία και τις αναζητήσεις του για μια βαθύτερη σύνδεση με το θείο και το πνευματικό. Εξετάζει με ποιητικό ύφος  τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, την έννοια της αγάπης, την αγωνία για την ανθρώπινη ύπαρξη και την αναζήτηση της πνευματικής εξέλιξης.

Ο συγγραφέας παρουσιάζει αρχικά έναν πρόλογο. Δεδομένου του ιερού τόνου του βιβλίου, που προσπαθεί να υπερβεί τη φιλοσοφία και τη μεταφυσική, αυτή η εισαγωγή γίνεται καλύτερα κατανοητή ως προτροπή. Οι πρώτες λέξεις συνοψίζουν το υπόγειο ρεύμα των Σωτήρων του Θεού: «Ήρθαμε από μια άβυσσο του σκότους· καταλήγουμε σε μια άβυσσο του σκότους: το διάστημα του φωτός μεταξύ του ενός και του άλλου ονομάζουμε ζωή».

Ο Καζαντζάκης πίστευε ότι υπάρχουν δύο ρεύματα στη ζωή: το πρώτο τρέχει προς την άσκηση, τη σύνθεση, τη ζωή και την αθανασία, ενώ το δεύτερο προς τη διάλυση, την ύλη, τον θάνατο. Ωστόσο, και τα δύο ρεύματα είναι μέρος του σύμπαντος, και όντας έτσι, ιερά. Καθώς η αντίθεση φαίνεται να είναι εγγενής στη ζωή και άπειρη, τα ανθρώπινα όντα θα πρέπει να προσπαθήσουν να ανέλθουν σε μια αρμονική άποψη αυτών των αντιθέσεων, για να αποτελέσουν οδηγό για σκέψη και δράση.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Μία κρίσιμη βίαιη στιγμή είναι η ιστορική εποχή μας ετούτη, ένας κόσμος γκρεμίζεται, ένας άλλος δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Η εποχή μας δεν είναι στιγμή ισορρόπησης, οπόταν η ευγένεια, ο συμβιβασμός, η ειρήνη, η αγάπη θα 'τανε γόνιμες αρετές.
Ζούμε τη φοβερή έφοδο, δρασκελίζουμε τους οχτρούς, δρασκελίζουμε τους φίλους που παραπομένουν, κινδυνεύουμε μέσα στο χάος, πνιγόμαστε. Δε χωρούμε πια στις παλιές αρετές κι ελπίδες, στις παλιές θεωρίες και πράξεις. Ο άνεμος του ολέθρου φυσάει· αυτή είναι σήμερα η πνοή του Θεού μας· ας πάμε μαζί του!
Ο άνεμος του ολέθρου είναι το πρώτο χορευτικό συνέπαρμα της δημιουργικής περιστροφής. Φυσάει πάνω από τις κεφαλές κι από τις πολιτείες, γκρεμίζει τις ιδέες και τα σπίτια, περνάει από τις ερημιές, φωνάζει: "Ετοιμαστείτε! Πόλεμος! Πόλεμος!" Τούτη είναι η εποχή μας, καλή ή κακή, ωραία ή άσκημη, πλούσια ή φτωχή, δεν τη διαλέξαμε. Τούτη είναι η εποχή μας, ο αγέρας που αναπνέμε, η λάσπη που μας δόθηκε, το ψωμί, η φωτιά, το πνέμα!
Ας δεχτούμε παλικαρίσια την ανάγκη. Πολεμικός μάς έλαχε ο κλήρος, ας ζώσουμε σφιχτά τη μέση μας. ας αρματώσουμε το κορμί, την καρδιά και το μυαλό μας! Ας πιάσουμε τη θέση μας στη μάχη!
Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: "Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε:" Πολέμα!

Διαβάστε επίσης: Οι περιπέτειες και η λογοκρισία των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη