Το βιβλίο «Η Αϊσέ πάει διακοπές».
Η συγγραφέας Κωνσταντία Σωτηρίου.
Οι εκδόσεις Πατάκη.
H παρουσίαση του βιβλίου πραγματοποιήθηκε στο βιβλιοπωλείο Rivergate στη Λευκωσία όπου μίλησε ο Δρ Σταύρος Καραγιάννης, καθηγητής στο Ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο Κύπρου και αποσπάσματα διάβασε η ηθοποιός Πόπη Αβραάμ.
Από την παρουσίαση του Δρ. Σταύρου Καραγιάννη:
Γράφει και δημοσιεύει εδώ και λίγα χρόνια, και ήδη η Κωσταντία Σωτηρίου άρχισε να διαφαίνεται ως μια ευφυέστατη συγγραφέας, ικανή να εκφράσει μια πολύ ξεχωριστή ματιά στα θέματα έμφυλης, μητρικής, εθνικής ακόμα και ταξικής ταυτότητας. Με χαροποιεί που υπάρχουν νέοι συγγραφείς με μια τόσο τολμηρή, ευαίσθητη, αλλά και αφυπνισμένη προσέγγιση στα κυπριακά θέματα. Τι είναι λοιπόν το θέμα του σύντομου αυτού μυθιστορήματος με τον γεμάτο φόρτιση τίτλο Η Αϊσέ πάει διακοπές; Η Ελένη γεννιέται σε ένα μικρό χωριό στην Πάφο την δεκαετία του 40. Κακουχίες και αρρώστιες, συνηθισμένα φαινόμενα την εποχή εκείνη, θα την φέρουν στην Χώρα (Λευκωσία) να ζήσει σε μια μικρή και φτωχική αυλή με την παντρεμένη αδελφή της.
Μέσα από το έργο το σώμα αναδύεται ως κιβωτό προσωπικών αναζητήσεων, φόβων, πόθου, και προπάντων διαπραγμάτευσης ανάμεσα στο υποκείμενο και την εξουσία που θέλει να το ελέγξει. Δεν είναι όμως μόνο αυτή η πτυχή του σώματος που διαφαίνεται στο έργο. Είναι και το σώμα ως κοινωνικό προϊόν πάνω στο οποίο χαράζονται οι κώδικες της εκάστοτε κοινωνίας και κουλτούρας, οι ταυτότητες που μαζί με την ασφάλεια που μας χαρίζουν, μας περιορίζουν με τις απαγορεύσεις και περίπλοκες διεκδικήσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ειδύλλιο μεταξύ της Κασσιανής και του Αντρίκκου, ειδύλλιο το οποίο διακόπτεται με την κοινωνική βία που επιτελεί η μάνα του Αντρίκκου:
«Το σούσουρο έγινε τόσο δυνατό, που ξεπέρασε τα τείχη της πόλης και έφτασε τελικά στα αυτιά της μάνας του μιας σκληρής και άγαρμπης χωρικής, που, μόλις έμαθε τα ρεζιλίκια του γιου της στην πόλη, κατέβηκε με το πρώτο λεωφορείο της να τους συναντήσει πρώτα βρέθηκε με τον γιο της, τον έθεσε ενώπιον των ευθυνών του και μετά συνάντησε αυτήν. Ήρθε στο ραφτάδικο μεσημέρι και ζήτησε να μιλήσει με την Κασσιανή». (σελίδα 52)
Και εδώ βλέπουμε την οικονομία της γλώσσας, τη ζωντάνια των χαρακτήρων, αλλά και τον τρόπο και την βία της χειραγώγησης που σκοπό έχει να εξυπηρετήσει το κοινωνικό κατεστημένο. Μέσα σε αυτό το κλίμα η επιμονή της Ελένης να παντρευτεί τον Τουρκοκύπριο Αρίφη αποκτά μια ιδιαίτερη αξία. Αυτή η αξία ως αφηγηματική η οποία καθρεφτίζεται και στο ταλέντο της Κωνσταντίας στη συγγραφή – αυτό που την παίρνει πέρα από μια ντόπια συγγραφέα δίνοντας της το χάρισμα αυτού που λέμε «παγκόσμια λογοτέχνης».
Το σώμα όμως παίζει σημαντικό ρόλο στην αφηγηματική πράξη όχι μόνο γιατί βρίσκεται ανάμεσα στο ανήσυχο χάσμα κοινωνικής εξουσίας και προσωπικής επιθυμίας. Το σώμα αναδύεται μέσα από το μυθιστόρημα με όλες του τις αισθήσεις ζωντανές. Πάλλεται και λαχταρά. Είναι χαρακτηριστικό το πόση δίψα υπάρχει στο έργο. Ένα σώμα που διψά αλλά και ιδρώνει. Μπορούμε να εκλάβουμε την δίψα και τον ιδρώτα ως συμβολικά. Ο ιδρώτας σαν δάκρυα του σώματος και ο κόσμος που στέκεται στην ουρά για να πάει να επισκεφτεί το τόπο του, άνοιξη του 2003 μας υπενθυμίζει την ενσωματωμένη ταυτότητα η οποία ταυτίζεται με συγκεκριμένα μέρη του νησιού – και ο επαναπατρισμός ως εκπλήρωση πόθου εφόσον το σώμα το ίδιο θα βρεθεί εκεί, και όχι μόνο η μνήμη που έχει την δυνατότητα να βρεθεί εκεί νοερά ούτως η άλλως.
Όπως και να τα δούμε, όμως, το έργο πάλλεται σαν ένα σώμα που θέλει, φοβάται, ποθεί, εκπληρώνει, παλεύει, θρέφει, καταγράφει την ιστορία του.
Η εκφορά της κύριας αφήγησης στο δεύτερο πρόσωπο και μάλιστα με εναλλαγή σε δύο διαφορετικές γλώσσες με προβλημάτισε πολύ. Πως μπορώ να διατυπώσω αυτή την χειρονομία;
Λειτουργεί λοιπόν σε διάφορα επίπεδα.
- ο τρόπος με τον οποίο τα γεγονότα υπαγορεύονται στην πρωταγωνίστρια δίνει την εντύπωση ότι η ζωή της δεν αποφασίζεται εξ ολοκλήρου από την ίδια. Βρίσκεται στο έλεος όχι απλά καταστάσεων αλλά μιας περίπλοκης κοινωνικής δομής η οποία εξουσιάζει τα άτομα, τις επιλογές, τις πράξεις τους. Αυτή η επιβολή της κοινωνικής προσταγής στην Ελένη δίνει στις αποφάσεις της την διάσταση της ηρωικής υπέρβασης.
- η αφήγηση στο δεύτερο πρόσωπο λειτουργεί ως ένας αδιόρατος χορός αρχαίου δράματος. Ωσάν η ηρωίδα να είναι παρούσα στην απαγγελία του έπους της ζωής της και να ξαναζεί κάθε στιγμή κάθε φορά που εκτυλίσσετε η αφήγηση.
Και οι δύο γλώσσες; Αυτό πιστεύω μας δηλώνει ξεκάθαρα ότι εμείς οι Κύπριοι είμαστε προϊόν περίπλοκων μεταφραστικών διαδικασιών. Σκεφτόμαστε στην δική μας κυπριακή γλώσσα, ελληνικά η τουρκικά της Κύπρου (και για την κοινότητα Μαρωνιτών υπάρχουν και τα Κυπριακά Αραβικά). Και αυτοί από μας που είμαστε τυχεροί και έχουμε βιώσει τη γλώσσα του παππού και της γιαγιάς έχουμε τον απόηχο της γλώσσας τους να συντροφεύει την καθημερινή μας επικοινωνία. Η αντίληψη της πραγματικότητας μας φιλτράρεται μέσα από την γλωσσικό μας ιδίωμα. Έχουμε όμως και μια σχέση με τα Νέα Ελληνικά, μια ανήσυχη και τεταμένη καμιά φορά σχέση που δεν ανταποκρίνεται στο εθνικό αφήγημα της μοναδικής αποδεκτής ταυτότητας μας ως ελληνοκύπριοι. Και ας μην ξεχνούμε ότι στο μυθιστόρημα η Hatişe μαθαίνει να μιλά Τουρκικά και τα κάνει την πρώτη της γλώσσα. Άρα, υπάρχει και μια τρίτη γλώσσα στο μυθιστόρημα της οποίας η ηχώ υπάρχει όχι στο κείμενο που διαβάζουμε μπροστά μας αλλά στο πολιτισμικό υπόβαθρο που συνεισφέρει η φαντασία μας την ώρα της ανάγνωσης.
«Κανένας ’εν μπορεί να ποτινάξει που πάνω του τζείνον πόνι» είναι το φιλοσόφημα που μοιράζεται η αφηγηματική φωνή στην σελίδα 26. Και θα νόμιζε κανείς ότι σκοπός του μυθιστορήματος είναι να μας διδάξει ακριβώς αυτό: ότι η ταυτότητα μας είναι μια και ομοούσια. Κάθε άλλο. Το μυθιστόρημα κάνει ακριβώς τα αντίθετο. Μας διδάσκει ότι στην ζώσα Κύπρο η ταυτότητα ιστορικά έχει την δυνατότητα ευελιξίας και πολλαπλής έκφρασης. Και, ίσως πιο σημαντικό ακόμα, όπως και ο γιος της Hatişe, όλοι μας ενσωματώνουμε τις πολλαπλές κληρονομιές του νησιού μας είτε το ξέρουμε είτε όχι. Μια συναρπαστική τροπή που δημιουργεί ρήξη στις εθνικιστικές αφηγήσεις που τόσο επηρέασαν η μάλλον διαμόρφωσαν την καθημερινή μας επαφή με την πραγματικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου