Ημερολόγιον του βίου μου : αρχόμενον από του 1886 του Σάββα Τσερκεζή

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που έχω διαβάσει πριν χρόνια αλλά το θυμάμαι έντονα και το προτείνω ακόμα σε φίλους είναι το βιβλίο Ημερολόγιον του βίου μου : αρχόμενον από του 1886 του Σάββα Τσερκεζή.

Πρόκειται για το προσωπικό ημερολόγιο του Σάββα Τσερκεζή (1875- 1963), από τον Μαζωτό της Λάρνακας το οποίο, ευτυχώς διασώθηκε αφού έπεσε στα χέρια του ερευνητή - συγγραφέα Φοίβου Σταυρίδη ο οποίος το επιμελήθηκε κάνοντας το ένα πολύ όμορφο βιβλίο. Μέσα σε αυτό καταγράφονται σημαντικά ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία.
Ο Σάββας Τσερκέζης,  με τον μοναδικό του τρόπο αφηγείται την πλούσια σε εμπειρίες ζωή του (βασανιστική εργασία σε κέντρα της ελληνικής διασποράς ―Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, Βηρυτό, Ιόππη―, συμμετοχή στους ελληνικούς πολέμους του 1897 και 1912-1913 όπου και τραυματίστηκε, και μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες). Η αφήγησή του καλύπτει την περίοδο 1880-1924 και αποτελεί δραματική μαρτυρία σημαντικών στιγμών της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Μέσα από το βιβλίο και τις διηγήσεις του Σάββα Τσερκέζη ο σημερινός αναγνώστης μπαίνει στην ιδιοσυγκρασία του ήρωα και ζει μαζί του τις περιπέτειες της εποχής εκείνης. Πολύ σημαντική είναι και η ταύτιση, που διαφαίνεται μέσα από το βιβλίο, του κύπριου Τσερκέζη με την Ελλάδα και τους αγώνες της.  

"Ήτο η 7η Αυγούστου ότε είχα εντελώς αποφασίσει να αναχωρήσω μετά δύο εξαδέλφων μου εις Σμύρνην. Περιήλθον όλον το χωρίον και αποχαιρέτησα όλους σχεδόν τους εγχωρίους μου, κατήλθον πεζός εις Λάρνακα κομίζων συνάμα και τας αποσκευάς μου, αίτινες απετελούντο εξ ενός μικρού εφαπλώματος, μιας περισκελίδος και ενός υποκαμίσου, ήμην δε και ανυπόδητος. Τα χρήματά μου ήσαν μόνον σαράντα γρόσια, άτινα δεν ήρκουν διά τροφήν και λεμβουχικά όχι δι’ εισιτήριον, εκ του χωρίου όμως με συνεβούλευσαν να εισέλθω εντός του ατμοπλοίου άνευ εισιτηρίου και να κρυφθώ έως ου το πλοίον εκκινήση. Όταν έφθασα εις Λάρνακα ηγόρασα έν ζεύγος μεταχειρισμένα υποδήματα αντί οκτώ γροσίων, τουλάχιστον, λέγω, όταν φθάσω εις Σμύρνην να μη είμαι όλως διόλου ξυπόλητος. Καθ’ ην στιγμήν επρόκειτο να εισέλθωμεν εντός της λέμβου έφθασεν εκ του χωρίου είς φίλος μου ονόματι Χρήστος, αλλά καθ’ όλα όμοιος με εμέ και εις τας αποσκευάς και εις τα χρήματα.
«Θα έλθω και εγώ μαζί σας», μοι λέγει.
«Ηγόρασες εισιτήριον;» του λέγω.
«Πώς θα αγοράσω», μοι λέγει, «άνευ χρημάτων;»
«Εμπρός λοιπόν, είσαι παρέα μου,» και εισήλθομεν και οι τέσσαρες εντός της λέμβου.
Οι σύντροφοί μου εφαίνοντο μελαγχολικοί αλλ’ εγώ, τουναντίον, εδείκνυον μεγάλην φαιδρότητα προτρέπων και αυτούς να είναι απαθείς.
«Βρε παιδιά,» τους λέγω, «δεν αποχαιρετάτε την πατρίδα σας! Τίς οίδε αν θα την ξαναϊδούμεν!»
«Κακόμοιρε Σάββα,» μοι λέγει ο εξάδελφός μου Κωνσταντίνος, «τίς οίδε εάν δεν σε γυρίσουν πίσω, που δεν έχεις πιλιέτον!"

Ημερολόγιον του βίου μου : αρχόμενον από του 1886 / Σάββας Τσερκεζής ; επιμέλεια, σημειώσεις Φοίβος Σταυρίδης, Λευκωσία: Πολιτιστικό Ίδρυμα Λαϊκής Τράπεζας, 1988

Το αφιέρωμα αυτό είναι εις μνήμη του προσφάτως αποθανόντα Φοίβου Σταυρίδη (1938-2012).