Οι 7 νάνοι του Καββαδία και το καράβι Κυρήνεια

Πολλά από τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία περιλαμβάνουν ναυτική ορολογία η οποία δεν είναι γνωστή στο ευρύ κοινό. Συχνά χρησιμοποιούνται και παράξενα ονόματα προσώπων και τόπων, πραγματικών και φανταστικών που καθιστούν τα λόγια των ποιημάτων (πολλά από τα οποία έγιναν και τραγούδια) δυσνόητα.

Για την κατανόηση της ορολογίας των κειμένων του Καββαδία έχει μάλιστα εκδοθεί και βιβλίο: Τράπαλης, Γιώργος. Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία. Αθήνα : Άγρα, 2010.

Ένα από τα πιο παράξενα ποιήματα το οποίο μελοποιήθηκε και τραγουδίθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο είναι και το «Οι εφτά νάνοι στο s/s Cyrenia». Στο ποίημα γίνεται αναφορά σε πολλά παράξενα ονόματα. 

Ξεκινώντας από τον τίτλο του ποιήματος βλέπουμε το s/s Cyrenia. S/s είναι ο ναυτικός κωδικός για το  steamship (ατμόπλοιο). Cyrenia είναι το ατμόπλοιο «Κυρήνεια» το οποίο ναυπηγήθηκε το 1911 στη Γλασκόβη, με αρχικό όνομα R.M.S. Maunganu. Το πλοίο αγοράστηκε το 1947 από την Cia Naviera del Atlantica of Piraeus, μετονομάστηκε σε s/s Cyrenia (Κυρήνεια) και μετέφερε Έλληνες και Ιταλούς μετανάστες στην Αυστραλία. Με το πλοίο αυτό ταξίδεψε ο Καββαδίας  ως ασυρματιστής.

Οι εφτά νάνοι οι οποίοι αναφέρονται στον τίτλο προέκυψαν όταν η ανιψιά του Καββαδία  Έλγκα ζήτησε από τον ποιητή να της κατονομάσει τους επτά νάνους που βρίσκοντας γύρω από το κρεβάτι της. Ο θείος της, που της είχε μεγάλη αδυναμία τη έκανε τη χάρη:  «Μπορώ ποτέ να σου χαλάσω το χατίρι; Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εμελέτα». Έτσι σκαρφίστηκε τα εφτά ονόματα των νάνων που χρησιμοποιεί στο ποίημα του»: Σημ, Ρεκ, Γκόμπυ, Χαράμ, Ραμάν, Τοτ και Σάλαχ.

Το ποίημα γράφτηκε το 1951 στο Κολόμπο, πρωτεύουσα της Σρι Λάνκα. Περιλαμβάνεται στη ποιητική συλλογή «Τραβέρσο» και κάτω από το ποίημα υπάρχει η αφιέρωση «στην Έλγκα».

Τα ονόματα των εφτά νάνων, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, αντιστοιχούν σε υπαρκτά άτομα που γνώρισε ο Καββαδίας στα ταξίδια του, αφού τους παρουσιάζει να ασχολούνται με ναυτικές δουλειές:

Γυαλίζει ο Σημ της μηχανής τα δύο ποδάρια

Ο Ρεκ λαδώνει στην ανάγκη το τιμόνι

Μ' ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόμπυ τη μαλάρια

κι ο στραβοκάνης ο Χαράμ πίττες ζυμώνει

Ραμάν αλλήθωρε, τρελέ, που λύνεις μάγια

Ο Τοτ, τού λείπει το ένα χέρι μα όλο γνέθει

Κουφός ο Σάλαχ, το κατάστρωμα σαρώνει

Στο ποίημα παρουσιάζονται μυστηριωδώς και δύο γυναικεία ονόματα:

Την Εσθήρ (βιβλικό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης. Θεωρείται ηρωίδα από τους Ιουδαίους αφού τους βοήθησε να κατασφάξουν τους εχθρούς τους)

Εσθήρ, ποιά βιβλική σκορπάς περνώντας μέθη;

Και την Ρούθ (ένα άλλο βιβλικό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης)

 Ρούθ, δε μιλάς; Γιατί τρεκλίζουμε οι διακόσιοι;

Ο ναυτικός ποιητής ρωτά την Ρούθ, γυναικείο υπόδειγμα ηθικότητας: Γιατί τρεκλίζουμε οι διακόσιοι; (προφανώς αναφερόταν στους ναύτες του καραβιού, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του, που επέστρεφαν σε αυτό μετά από κολασμένα ξενύχτια με ποτό, ουσίες και πόρνες).

Το ποίημα μελοποιημένο από τον Θάνο Μικρούτσικο τραγούδησαν η Χαρούλα Αλεξίου στον δίσκο «Η αγάπη είναι ζάλη» (1986), η Δήμητρα Γαλάνη στον δίσκο «Για φωνή και πιάνο» (1990) και ο Θάνος Μικρούτσικος στους δίσκους «Γραμμές των Οριζόντων» (1992), «Ο Θάνος Μικρούτσικος τραγουδά Θάνο Μικρούτσικο» (1998), «Όλα τα πρόσωπα» (2002), «Ο Σταυρός του Νότου – Γραμμές των Οριζόντων» (2005).

Εδώ σε ζωντανή ηχογράφηση με ερμηνευτή τον Θάνο Μικρούτσικο:

Οι Εφτά Νάνοι στο s/s CYRENIA

Εφτά σε παίρνει αριστερά, μην το ζορίζεις.

Μάτσο χωράνε σε μια κούφιαν απαλάμη.

Θυμίζεις κάμαρες κλειστές, στεριά μυρίζεις.

Ο πιο μικρός αχολογάει μ' ένα καλάμι.

Γυαλίζει ο Σημ της μηχανής τα δύο ποδάρια.

Ο Ρεκ λαδώνει στην ανάγκη το τιμόνι.

Μ' ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόμπυ τη μαλάρια

κι ο στραβοκάνης ο Χαράμ πίττες ζυμώνει.

Απ' το ποδόσταμο πηδάν ως τη γαλέτα.

-Μπορώ ποτέ να σου χαλάσω το χατίρι;

Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εμελέτα

ποιός ρήγα γιός θε να την πιεί σ' ένα ποτήρι;

Ραμάν αλλήθωρε, τρελέ, που λύνεις μάγια,

κατάφερε το σταυρωτό του Νότου αστέρι

σωρός να πέσει, να σκορπίσει στα σπιράγια,

και πες του κάτω από ένα δέντρο να με φέρει.

Ο Τοτ, τού λείπει το ένα χέρι μα όλο γνέθει,

τούτο το απίθανο σινάφι να βρακώσει.

Εσθήρ, ποιά βιβλική σκορπάς περνώντας μέθη;

Ρούθ, δε μιλάς; Γιατί τρεκλίζουμε οι διακόσιοι;

Κουφός ο Σάλαχ, το κατάστρωμα σαρώνει.

- Μ' ένα ξυστρί καθάρισέ με απ' τη μοράβια.

Μα είν' ένα κάτι πιο βαθύ που με λερώνει.

- Γιέ μου, πού πας; - Μάνα, θα πάω με τα καράβια.

Κι έτσι μαζί με τους εφτά κατηφοράμε.

Με τη βροχή, με τον καιρό που μας ορίζει.

Τα μάτια σου ζούνε μια θάλασσα, θυμάμαι...

Ο πιο στερνός μ' έναν αυλό με νανουρίζει.

Μαλάρια = η ελονοσία, ασθένεια που μάστιζε της χώρες του Ισημερινού.

Γαλέτα = ξύλινος δίσκος στην κορφή των καταρτιών και του ιστού της σημαίας, το επίμηλο της ηλακάτης του ιστού  / είδος παξιμαδιού.

Ρήγα γιος = γιός βασιλιά (πριγκιπόπουλο).

Σπιράγια = φεγγίτες.

Μοράβια = εκλεκτή βαφή, χρώμα εξαιρετικής αντοχής που χρησιμοποιείται για τη βαφή των ύφαλων του πλοίου.

Τραβέρσο [ο τίτλος της ποιητικής συλλογής στην οποία περιλαμβάνεται το ποίημα] = αναγκαστικὴ πορεία σε περίπτωση μεγάλης θαλασσοταραχής κόντρα στὴ διεύθυνση του ανέμου για να αποφύγει τα πλοίο τα χτυπήματα των κυμάτων στα πλευρά του.

Ο στίχος:

- Γιέ μου, πού πας;

- Μάνα, θα πάω με τα καράβια, είναι επηρεασμένος τόσο από το ρεύμα μετανάστευσης όσο και από το γεγονός ότι πολλοί άντρες (μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Καββαδίας) μπάρκαραν, την εποχή εκείνη, στα καράβια προκειμένου να βρουν δουλειά.