Από τη Θεωρία στον Μυστικισμό: η ασάφεια της έννοιας «αντικείμενο» στο Tractatus του Wittgenstein

Γεωργαλλίδης, Ανδρέας. Από τη θεωρία στον μυστικισμό: η ασάφεια της έννοιας "αντικείμενο" στο Tractatus του Wittgenstein / Ανδρέας Α. Γεωργαλλίδης. - Αθήνα : Ίαμβος, 2018. - 196σ. · 24x17εκ.

Ο Ανδρέας Γεωργαλλίδης μετά την μετάφραση του βιβλίου του Γερμανού φιλόσοφου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν (Ludwig Wittgenstein), “Tractatus Logico-Philosophicus” στα ελληνικά, επανέρχεται με ένα βιβλίο στο οποίο καταπιάνεται με το ίδιο έργο.

Το Tractatus θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αλλά και δυσκολότερα ταυτόχρονα φιλοσοφικά κείμενα του 20ου αιώνα. Πρόκειται για ένα κείμενο του οποίου η «σκοτεινότητα» οφείλεται σε μεγάλο βαθμό λόγω της απροσδιοριστίας της λέξεις «αντικείμενο» όπως την χρησιμοποιεί ο Wittgenstein. Ο Γεωργαλλίδης μέσα από το βιβλίο του “Από τη θεωρία στον μυστικισμό” ασχολείται με αυτή ακριβώς την ασάφεια.  

Στο Tractatus Logico-Philosophicus, ο Wittgenstein εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στη γλώσσα και τον κόσμο και διατυπώνει τη λεγόμενη «θεωρία της εικόνας των προτάσεων». Σε γενικές γραμμές αυτή η «θεωρία» υποστηρίζει ότι τα στοιχεία της γλώσσας, δηλαδή τα ονόματα, αντιστοιχούν σε μέρη της πραγματικότητας, δηλαδή σε αντικείμενα. Για να συμβαίνει αυτό, είναι απαραίτητο, για τον Wittgenstein, να δημιουργήσει μίαν αντίληψη για τη δομή του κόσμου. Ολόκληρη η ορολογία αυτής της ιδέας βασίζεται πάνω στον γερμανικό όρο «Gegenstand» («αντικείμενο») ο οποίος αφήνεται τελικά ασαφής με σκόπιμο τρόπο. Πολλοί τρακταριανοί μελετητές, στην προσπάθεια τους να παρακάμψουν το συγκεκριμένο πρόβλημα, περιορίζονται στο να δηλώσουν ότι η έννοια «αντικείμενο» στο Tractatus είναι ασαφής. Η παρούσα μελέτη γράφτηκε με σκοπό να εξηγήσει αυτή την ασάφεια καταδεικνύοντας έτσι τον βαθύτερο της ρόλο. Αξίζει να σημειωθεί πως η παρούσα εργασία κυκλοφόρησε αρχικά, με μικρές παραλλαγές, με τον τίτλο From Theory to Mysticism. The Unclarity of the Notion ‘Object’ in Wittgenstein’s Tractatus (Cambridge Scholars, 2018).

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Από τη δημοσίευση του Tractatus του Wittgenstein, η διαμάχη για τη φύση των αντικειμένων, η οποία εκλαμβάνεται να σχηματίζει την ουσία του κόσμου, εξακολουθεί να υφίσταται. Κάποιοι έχουν ισχυριστεί ότι τα αντικείμενα είναι όντως δεδομένα των αισθήσεων, ενώ άλλοι το έχουν αρνηθεί. Κάποιοι έχουν ισχυριστεί ότι περιλαμβάνουν καθόλου όντα, ενώ κάποιοι άλλοι έχουν διαφωνήσει με τη θέση αυτή. Κάποιοι έχουν υποστηρίξει ότι η φύση των αντικειμένων επιτρέπει μία σκόπιμη απροσδιοριστία για μία μελλοντική έρευνα. Στο νέο αυτό βιβλίο, ο Ανδρέας Γεωργαλλίδης εισηγείται μία νέα προσέγγιση στο πρόβλημα, βασισμένη σε μία βαθιά κατανόηση των ζητημάτων, προτείνοντας ταυτόχρονα μία νέα λύση. Υποστηρίζει ότι η φύση των αντικειμένων παραμένει εσκεμμένα απροσδιόριστη στο Tractatus, αλλά με τέτοιο τρόπο, ώστε  καμία μελλοντική έρευνα να μην μπορεί να δώσει μία λύση. Αυτό, φαίνεται να υπονομεύει ολόκληρo τo εγχείρημα του Wittgenstein στο Tractatus. Ωστόσο, ο Α. Γεωργαλλίδης υποστηρίζει, με ευφυή τρόπο, ότι αυτή ακριβώς η απροσδιοριστία ενισχύει τον βαθύτερο σκοπό του έργου. Πρόκειται για μίαν πρωτότυπη και εντυπωσιακή προσέγγιση, η οποία παραμένει χρήσιμη για κάθε ερευνητή που ενδιαφέρεται να κατανοήσει βαθύτερα τη φιλοσοφία του Wittgenstein.

Michael Morris 
(Professor of Philosophy, University of Sussex)

Σε αυτό το βιβλίο ο Α. Γεωργαλλίδης πραγματεύεται το περιβόητο πρόβλημα της φύσης των «αντικειμένων» το οποίο εισάγεται νωρίς στο Tractatus του Wittgenstein. Ο Α. Γεωργαλλίδης δείχνει πώς η φύση αυτού του προβλήματος μπορεί να διασαφηνιστεί εξετάζοντας τα ονόματα που αντιπροσωπεύουν τα αντικείμενα στη γλώσσα, η οποία αποσκοπεί να απεικονίσει τον κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι μια οξυδερκής και ακαδημαϊκή συζήτηση που πραγματεύεται το πώς και το γιατί ο Wittgenstein μπορεί να είχε αφήσει σκόπιμα ασαφή τη φύση αυτών των αντικειμένων.

Μax Cresswell 
(Emeritus Professor of Philosophy, Victoria University of Wellington)