Οι Άθλιοι (Les Misérables) του Βίκτωρος Ουγκώ

Οι Άθλιοι (Les Misérables) είναι ίσως το δημοφιλέστερο μυθιστόρημα του Γάλλου συγγραφέα Βίκτωρος Ουγκώ (Victor Hugo, 1802-1885) και ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1862 και για τη συγγραφή του ο Ουγκώ αφιέρωσε περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια!

Το μυθιστόρημα ασχολείται με τις ζωές αρκετών Γάλλων χαρακτήρων, οι οποίες αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και συνδέεται με πολύ σημαντικές στιγμές της Γαλλικής ιστορίας, τις οποίες ο συγγραφέας βίωσε.

Η ιστορία ξεκινά με την μάχη του Βατερλώ (1815) και συνεχίζει μέχρι την φοιτητική εξέγερση του 1832.

Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Γιάννης Αγιάννης (Jean Valjean), ένας φτωχός άνδρας, που κλέβει ψωμί για την αδερφή του και τις ανιψιές του. Καταδικάζεται σε φυλάκιση, και στην αποφυλάκιση του 19 χρόνια αργότερα του δίνεται ένα κίτρινο αποφυλακιστήριο που τον στιγματίζει σαν πρώην κατάδικο. Αφότου αποκτά μια νέα ζωή, χάρη στον επίσκοπο Μυριήλ, καταστρέφει το αποφυλακιστήριό του και χρησιμοποιεί νέα ταυτότητα.

Γίνεται δήμαρχος με το όνομα κύριος Μαγδαληνής, όμως αποκαλύπτει την ταυτότητά του για να μην καταδικαστεί κάποιος άδικα. Έτσι εγκαταλείπει το εργοστάσιο και τη δημαρχία, ζώντας μόνιμα κυνηγημένος από τον αστυνόμο Ιαβέρη. Στο μεταξύ υιοθετεί και μεγαλώνει την Τιτίκα, κόρη μιας από τις εργάτριες του που έχει πεθάνει.

Στο μυθιστόρημα κυριαρχεί η σύγκρουση του δίπολου καλό – κακό μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωες, οι οποίοι μπορούν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες να φτάσουν από το ένα άκρο στο άλλο.  

Το εμβληματικό έργο του Βίκτωρος Ουγκώ (κάποιοι τον γράφουν Ουγκό), έγινε τεράστια επιτυχία μεταφράστηκε σε όλες σχεδόν τις γλώσσες ενώ έτυχε πολλών διασκευών.

Λέγεται ότι ο Ουγκώ, θέλοντας να μάθει την πορεία των πωλήσεων του βιβλίου του, έστειλε στον εκδότη του ένα τηλεγράφημα, που περιείχε μόνο τον χαρακτήρα ?. Έλαβε από τον εκδότη την ανάλογη απάντηση, ένα τηλεγράφημα με το χαρακτήρα ! θέλοντάς να δείξει τον θαυμασμό του για τις πωλήσεις. Το γεγονός αυτό έχει καταγραφεί στο βιβλίο Γκίνες ως η πιο σύντομη αλληλογραφία.

Το έργο ανέβηκε στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση ενώ έγινε και
θεατρικό μιούσικαλ στο Μπρόντγουέι.

Στην Ελλάδα η διασκευή των Άθλιων αποτέλεσε το περιεχόμενο του πρώτου τεύχους των «Κλασσικών εικονογραφημένων», το οποίο κυκλοφόρησε το 1951.

Περίληψη του βιβλίου από την πεντάτομη ελληνική έκδοση των εκδόσεων Ζαχαρόπουλος:

Το πεντάτομο αριστούργημα του Ουγκό, "Οι άθλιοι", είναι μεγαλειώδες, συναρπαστικό, συγκινητικό, ρομαντικό, πανανθρώπινο: ό,τι και να πει κανείς για το κλασικό αυτό μυθιστόρημα-σταθμό της γαλλικής, αλλά και της παγκόσμιας, λογοτεχνίας, θα είναι λίγο.

Άλλοι θα το διαβάσουν σαν μια αιώνια και ανυπέρβλητη ιστορία αγάπης, άλλοι σαν την πορεία ενός βασανισμένου ανθρώπου προς τη λύτρωση, άλλοι σαν ιστορικό-κοινωνικό σχόλιο μιας ολόκληρης εξεγερμένης και ταραχώδους εποχής, κάποιοι, τέλος, θα δουν σ' αυτό μια αθάνατη πινακοθήκη αλησμόνητων ανθρώπινων χαρακτήρων. Είναι όλα αυτά μαζί, αλλά και κάτι παραπάνω: ο θρύλος του 19ου αιώνα, ένα μυθιστόρημα ποιητικό, ένας ποταμός γνήσια λογοτεχνικής απόλαυσης. Ο Ουγκό δημιουργεί διαχρονικές ιδέες, ιδανικές μορφές, αιώνια σύμβολα μεγαλείου και μοίρας: τα ονόματα του Γιάννη Αγιάννη, του Μάριου και της Τιτίκας, του Ιαβέρη, του Γαβριά είναι γνωστά ακόμη και σε όσους δεν έχουν διαβάσει ποτέ το βιβλίο, έχοντας αποκτήσει συμβολική σημασία.

Τέλος, και για να συνειδητοποιήσουμε πόσο επίκαιρο παραμένει και στις μέρες μας το έργο αυτό, ας θυμηθούμε τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα:

"Όσο θα υπάρχει πάνω στη γη αμάθεια και δυστυχία, βιβλία όπως το παρόν μπορεί να μην είναι ανώφελα".

Ουγκώ, Βίκτωρ. Οι άθλιοι / Βικτόρ Ουγκό ; μετ. Κώστας Κριτσίνης. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., 2013. 5 τ.

Τρέιλερ από κινηματογραφική ταινία – Μούσικλαλ του 2012

Τρέιλερ από την μίνι τηλεοπτική σειρά του BBC