Ο κίτρινος φάκελλος του Μ. Καραγάτση

Ο κίτρινος φάκελος / Μ. Καραγάτσης ; εικ. Μίνως Αργυράκης. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011 (21^η εκδ.), 2 τ.

Το δίτομο μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση «Ο κίτρινος φάκελλος» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1956. Οι ειδικοί το κατατάσσουν στα αστυνομικά μυθιστορήματα αφού ξεκινάει με την εύρεση ενός πτώματος το οποίο φαινομενικά αυτοκτόνησε αλλά υπάρχουν και ενδείξεις που οδηγούν προς την δολοφονία του. Όταν η αστυνομία σταματά την έρευνα, την εξιχνίαση του εγκλήματος αναλαμβάνει ο συγγραφέας του βιβλίου.

Το πτώμα ανήκει στον Μάκη Τασάκο, δικηγόρο και συγγραφέα ο οποίος φροντίζει να στείλει, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, έναν κίτρινο φάκελο στον Μ. Καραγάτση. Ο φάκελος περιλαμβάνει σημειώσεις για ένα μυθιστόρημα που ξεκίνησε να γράφει ο Τασάκος αλλά δεν ολοκλήρωσε ποτέ με την ένδειξη «Να το γράψει ο Καραγάτσης».

Στην ιστορία εμφανίζεται και ο νομπελίστας συγγραφέας Κωστής Ρούσης ενώ ο Μ. Καραγάτσης εμπλέκει στην ιστορία, σε ένα δευτερεύοντα ρόλο, και τον Γιούγκερμαν (ήρωα του ομώνυμου μυθιστορήματός του που γράφτηκε το 1938).

Πέραν από την ενδιαφέρουσα αστυνομική υπόθεση ο συγγραφέας αποτυπώνει με αριστοτεχνικό τρόπο (και σε αυτό του το έργο) τα ανθρώπινα πάθη, τον έρωτα και τις ανθρώπινες αδυναμίες.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες είναι και οι συζητήσεις που διεξάγονται ανάμεσα στους ήρωες του βιβλίου και αφορούν την πολιτική αλλά και την ηθική. Κάποιες από τις απόψεις που διατυπώνονται από τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες του Μ. Καραγάτση, μας αφήνουν με την υποψία ότι υιοθετούνται και από τον ίδιο τον συγγραφέα.  

Από το οπισθόφυλλο:

Ένα μεγάλο μυθιστόρημα στη γραμμή της γνησιότερης παράδοσης τους είδους, όπου το ενδιαφέρον της πλοκής συναγωνίζεται το ενδιαφέρον της κοινωνικής και της ατομικής ψυχογραφικής παρατήρησης. Οι δραματικές συγκρούσεις στο εσωτερικό μιας ομάδας ανθρώπων, όπου το συμφέρον καταργεί κάθε αίσθημα αλτρουισμού, διογκώνοντας στο έπακρο τα νοσηρά πάθη. 
Ο κεντρικός ήρωας, ο λογοτέχνης και δικηγόρος Μάνος Τασάκος, ο δυναμικός κατακτητής, ο ηθικά αδιάφορος, ο σκληρός πειραματιστής του ανθρώπινου πάθους, αλλά και ο νοήμων, ο ιδιοφυής, ο ευαίσθητος και συγκλονιστικά ανθρώπινος, θα μείνει στη λογοτεχνία μας ολοζώντανος τύπος αυθύπαρκτος, απ' τις μορφές εκείνες που συνεχίζουν αυτόνομη και αυτοτελή τη ζωή τους και έξω από τις σελίδες όπου τις πρωτόστησε ο δημιουργός τους.

«Οποιοδήποτε μυθιστόρημά μου» - έλεγε ο Καραγάτσης - «μπορώ να σας το διηγηθώ αρκετά λεπτομερώς, μέσα σε μισή ώρα. Αλλά τον "Κίτρινο Φάκελλο" μού είναι αδύνατον να τον διηγηθώ! Όχι επειδή δεν υπάρχει πλοκή. Απεναντίας, τα πολυποίκιλα γεγονότα περιπλέκονται με συνέπεια τόσο αρρήκτως αδέκαστη, ώστε οποιαδήποτε από τις αμέτρητες λεπτομέρειες κι αν λησμονήσω, η διήγησή μου γίνεται ακατανόητη. Ο "Κίτρινος Φάκελλος" είναι μυθιστόρημα που πρέπει να το διαβάζουν, κι όχι παραμύθι που μπορεί να το διηγούνται". 

Αποσπάσματα από το μυθιστόρημα:

«Αν ο φίλος σας δολοφονήθηκε, με γεια και χαρά του δολοφόνου! Έκανε δουλειά αριστοτεχνική. Τόσο αριστοτεχνική που, παρ' όλες τις δικαιολογημένες αμφιβολίες μας, είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε την άποψη της αυτοκτονίας. Να, ο λόγος που δεν τόλμησα να εκμυστηρευθώ στον εισαγγελέα τις υποψίες μου, για να διαταχθεί τακτική ανάκριση. Κίνδυνος ήταν να γελοιοποιηθώ, να χαντακώσω τη σταδιοδρομία μου, έτσι γυμνός που ήμουν από στοιχεία... Η αρμοδιότητά μου σαν αστυνομικού σταματάει εδώ, κι αρχίζει η δική σας, σαν μυθιστοριογράφου... Γιατί δεν γράφετε ένα μυθιστόρημα;»

«Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν η δικτατορία πενήντα χιλιάδων ομοτίμων πολιτών επί τριών εκατομμυρίων συμμάχων, μετοίκων και δούλων. Επί πενήντα χρόνια έτυχε οι 25.001 από αυτές τις πενήντα χιλιάδες να είναι άνθρωποι έξυπνοι. Βιολογικό φαινόμενο καταπληχτικό και ανεπανάληπτο στην ιστορία. Από την στιγμή όμως που οι 25.001 έξυπνοι έγιναν 24.999, οι 25.001 ηλίθιοι έφεραν στην αρχή τον Κλέωνα, άνθρωπο στα μέτρα τους ακριβώς, κι η δημοκρατία ξαναβρήκε τον συνεπή εαυτό της».

*Στο εξώφυλλο του βιβλίου ο τίτλος είναι «Ο κίτρινος φάκελλος», ενώ στη σελίδα τίτλου «Ο κίτρινος φάκελος» (με ένα «λ»).

-Ο κίτρινος φάκελος του Μ. Καραγάτση (η τηλεοπτική σειρά)

Διαβάστε επίσης: 

- Η μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση
- Το χαμένο νησί – μια φανταστική νουβέλα του Μ. Καραγάτση
- Ο Μ. Καραγάτσης και ο Βασίλης Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν
- Η αλληλογραφία μεταξύ του Νίκου Καββαδία και του Μ. Καραγάτση
- Η Μαρίνα Καραγάτση γράφει για τον πατέρα της και τους δικούς της ανθρώπους...