Έλληνες Νομπελίστες (Σεφέρης, Ελύτης, Πισσαρίδης, Χασάμπης)

Τα Βραβεία Νόμπελ είναι ετήσια διεθνή βραβεία που δίνονται από το 1901 για επιτεύγματα στην Ιατρική, στην Χημεία, στην Φυσική, στην Λογοτεχνία, καθώς και για τη συνεισφορά κάποιου στην Ειρήνη. Το 1968 η Σουηδική Τράπεζα καθιέρωσε την απονομή βραβείου στις Οικονομικές Επιστήμες στη μνήμη του ιδρυτή τους, τον Σουηδό επιστήμονα Άλφρεντ Νόμπελ (Alfred Nobel, 1833-1896). Κάθε βραβείο απαρτίζεται από ένα μετάλλιο, ένα σημαντικό χρηματικό ποσό και ένα δίπλωμα. Θεωρείτε η ύψιστη τιμή παγκοσμίως για την κάθε επιστήμη.  

Μέχρι σήμερα βραβείο Νόμπελ κέρδισαν 4 Έλληνες (δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας: Γιώργος Σεφέρης, 1963 και Οδυσσέας Ελύτης, 1979, καθώς και ένα Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες ο Ελληνοκύπριος  Χριστόφορος Πισσαρίδης, 2010 και στη Χημεία, ο επίσης Ελληνοκύπριος Ντέμης Χασάμπης, 2024).

1.    Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)

Γιώργος Σεφέρης είναι το φιλολογικό όνομα του διπλωμάτη Γεώργιου Σεφεριάδη. Ο πρώτος Έλληνας που κέρδισε οποιοδήποτε βραβείο Νόμπελ το 1963.

Η αιτιολόγηση της Σουηδικής Ακαδημίας για την απονομή του Νόμπελ στον Σεφέρη ήταν:

"for his eminent lyrical writing, inspired by a deep feeling for the Hellenic world of culture" («για την εξέχουσα λυρική του γραφή, εμπνευσμένη από ένα βαθύ συναίσθημα για τον  πολιτισμό του ελληνικού κόσμου»).

Γέννηση: 13 Μαρτίου 1900, Βουρλά (επαρχία Σμύρνης), Τουρκία.
Απεβίωσε: 20 Σεπτεμβρίου 1971, Αθήνα, Ελλάδα.

Εργογραφία:

Ποιητικές συλλογές

Στροφή, Εστία, Αθήνα 1931

Πάνω σ' έναν ξένο στίχο, Εστία, Αθήνα 1931

Η Στέρνα, Εστία, Αθήνα 1932

Σχέδια στο περιθώριο, ανάτυπο από Τα Νέα Γράμματα, Αθήνα 1935

Μυθιστόρημα, Κασταλία, Αθήνα 1935

Γυμνοπαιδία, ανάτυπο από Τα Νέα Γράμματα, Αθήνα 1936

Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937), τυπ. Ταρουσοπούλου, Αθήνα 1940

Ημερολόγιο καταστρώματος Α΄, τυπ. Ταρουσοπούλου, Αθήνα 1940

Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄, ιδιωτική έκδοση, Αλεξάνδρεια 1944

Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄, Ίκαρος, Αθήνα 1945

Τελευταίος σταθμός, ανάτυπο από Το Τετράδιο, 1947

Κίχλη, Ίκαρος, Αθήνα 1947

Ημερολόγιο καταστρώματος Γ΄ (με τον τίτλο Κύπρον, οὗ μ'ἐθέσπισεν), Ίκαρος, Αθήνα 1955

Τρία κρυφά ποιήματα, τυπ. Γαλλικού Ινστιτούτου, Αθήνα 1966

Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄, Ίκαρος, 1976 (μεταθανάτια έκδοση)

Επί Ασπαλάθων..., "Le Μonde", Αθήνα 1971 (μεταθανάτια έκδοση)

Μυθιστορήματα

Έξι νύχτες στην Ακρόπολη, Ερμής, Αθήνα 1974 (μεταθανάτια έκδοση)

Βαρνάβας Καλοστέφανος, Μ. Ι. Ε. Τ., Αθήνα 2007 (μεταθανάτια έκδοση, ημιτελές)

Δοκίμια

Δοκιμές, τυπ. Γιούλη, Κάιρο 1944

Δοκιμές, Φέξης, Αθήνα 1962

Εκλογή από τις Δοκιμές, Γαλαξίας, Αθήνα 1966

Δοκιμές, Ίκαρος, Αθήνα 1992 (μεταθανάτια έκδοση)

Μεταφράσεις

Θ. Σ. Έλιοτ, Η έρημη χώρα και άλλα ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1949

Θ. Σ. Έλιοτ, Φονικό στην Εκκλησιά, Ίκαρος, Αθήνα 1963

Αντιγραφές, Ίκαρος, Αθήνα 1965

Άσμα Ασμάτων, χ.ε., Αθήνα 1965

Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, Ίκαρος, Αθήνα 1966

2.    Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

Οδυσσέας Ελύτης είναι το φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη. Κατέκτησε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.

Η αιτιολόγηση της Σουηδικής Ακαδημίας για την απονομή του Νόμπελ στον Ελύτη ήταν:

"for his poetry, which, against the background of Greek tradition, depicts with sensuous strength and intellectual clear-sightedness modern man's struggle for freedom and creativeness" («για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, απεικονίζει με αισθησιακή δύναμη και πνευματική διορατικότητα, τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα»).

Γέννηση: 2 Νοεμβρίου 1911, Ηράκλειο, Κρητική Πολιτεία [η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε την 1η Δεκ. 1913]. 
Απεβίωσε: 18 Μαρτίου 1996, Αθήνα, Ελλάδα.

Εργογραφία:

Ποιητικές συλλογές και μεμονωμένα ποιήματα

Προσανατολισμοί, περιοδικό «Νέα Γράμματα», Αθήνα 1936 - Πυρσός, Αθήνα 1940

Οί κλεψύδρες του αγνώστου’’, περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», Θεσσαλονίκη 1937

Ήλιος ο Πρώτος, Μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, Γλάρος, Αθήνα 1943

Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, περιοδικό «Τετράδιο», τ. 2, Αθήνα 1945· Ίκαρος, Αθήνα 1962

Ποίημα Ωδή στον Πικασσό, περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης», έτος Η', τόμος ΙΕ', αρ. 85, 1948

Το Άξιον Εστί, Ίκαρος, Αθήνα 1959

Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό, Ίκαρος, Αθήνα 1960

Ποίημα Μικρόν Ανάλογον για τον Ν. Χατζηκυριάκο Γκίκα, περιοδικό «Ζυγός», τ. 58, 1960

Ποιήματα Ψαλμός και Ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη στην Αθήνα, Δώδεκα Νήσων Άγγελος και Της Σελήνης της Μυτιλήνης, περιοδικό «Εποχές», τ. 24, 1965

Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας, Ίκαρος, Αθήνα 1971

Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά, Ίκαρος, Αθήνα 1971

Ποίημα Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τυπωμένος στο εξωτερικό, σε 111 αριθμημένα αντίτυπα, 1971

Το Μονόγραμμα, Ίκαρος, Αθήνα 1972

Τα Ρω του Έρωτα, Αστερίας, Αθήνα 1972

Ποίημα Villa Natacha, τυπωμένο σε 111 αριθμημένα αντίτυπα, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1973

Φυλλομάντης, στη σειρά «Ένας Ποιητής, ένα Ποίημα», Αστερίας, 1973

Ποίημα Αιώνος Είδωλον, περιοδικό «Η Συνέχεια» αρ. 3, Αθήνα 1973

Τα Ετεροθαλή, Ίκαρος, Αθήνα 1974. Περιέχει όλα τα ως τότε ποιήματα - δημοσιευμένα ή ανέκδοτα - που είχαν μείνει έξω από τις ενότητες των άλλων ποιητικών συλλογών

Η καλωσύνη στις λυκοποριές, περιοδικό «Τετράδιο», Αθήνα 1/1947

Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, Αθήνα 1978

Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας, Ίκαρος, Αθήνα 1982

Ωδή στην Σαντορίνη, Αρχείο Θηραϊκών Μελετών - Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα, Αθήνα, 1984

Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1984

Ο μικρός ναυτίλος, Ίκαρος, Αθήνα 1985

Ιουλίου Λόγος, Αθήνα 1991

Τα ελεγεία της Οξώπετρας, Ίκαρος, Αθήνα 1991

Η ποδηλάτισσα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1991

Δυτικά της λύπης, Ίκαρος, Αθήνα 1995

Εκ του πλησίον, Ίκαρος, Αθήνα 1998 (μεταθανάτια έκδοση)

Δοκίμια

Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου, Νέα Εστία, Αθήνα 1946

Ο ζωγράφος Θεόφιλος, Αστερίας, Αθήνα 1973

Ανοιχτά χαρτιά, Αστερίας, Αθήνα 1974

Η μαγεία του Παπαδιαμάντη, Ερμείας, Αθήνα 1976

Σηματολόγιον, Ερμείας, Αθήνα 1977

Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1978

Ιδιωτική οδός, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1989

Τα δημόσια και τα ιδιωτικά, Ίκαρος, Αθήνα 1990

Εν λευκώ, Ίκαρος, Αθήνα 1992

Ο κήπος με τις αυταπάτες, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1995

Μεταφράσεις

Πωλ Ελυάρ, Ποιήματα, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 3/1936

Πωλ Ελυάρ, Δημόσιο Ρόδο, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 11/1936

Pierre Jean Jouve, Ποιήματα Ι-ΧΧVΙΙ, περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα», Αθήνα 12/1938

Ζαν Ζιρωντού, Νεράιδα - Ονειρόδραμα σε τρεις πράξεις, Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 1973

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ο κύκλος με την κιμωλία, Εταιρία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 1974 (Επανακυκλοφορεί από Ύψιλον/θέατρο, Αθήνα 2010)

Δεύτερη γραφή (Αρτύρ Ρεμπό, Κόμης του Λοτρεαμόν, Πωλ Ελυάρ, Pierre Jean Jouve, Giuseppe Ungaretti, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Μαγιακόφσκι), Ίκαρος, Αθήνα 1976

Σαπφώ, Ίκαρος, Αθήνα 1984

Απόστολος Ιωάννης, Η Αποκάλυψη, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1985

Κριναγόρας, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1987

Ζαν Ζενέ, Οι Δούλες, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1994

Συνεντεύξεις - Λευκώματα

Συν τοις άλλοις, 37 συνεντεύξεις, επιμέλεια : Ηλίας Καφάογλου, Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 2011

Οδυσσέας Ελύτης: Ο ναυτίλος του αιώνα, επιμέλεια: Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ίκαρος, Αθήνα 2011

Το δωμάτιο με τις εικόνες, εικονογράφηση Οδ. Ελύτη, κείμενο Ευγένιος Αρανίτσης, Ίκαρος, Αθήνα 1986

Μελοποιημένα έργα / ποιήματα του Ελύτη

(Σημαντικός αριθμός ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη έχει μελοποιηθεί και τραγουδηθεί από πολλούς καλλιτέχνες. Μερικά έργα αναφέρονται παρακάτω):

«Άξιον Εστί», Μίκης Θεοδωράκης

Της δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ

Ένα το χελιδόνι

Μικρές Κυκλάδες

Του μικρού Βοριά, Μίκης Θεοδωράκης

Η Μάγια, Μίκης Θεοδωράκης

Τα Ρω του Έρωτα

Το θαλασσινό τριφύλλι, Λίνος Κόκκοτος

Η πεντάμορφη στον κήπο, Γιώργος Κουρουπός

Η νεροσταγόνα, Θόδωρος Αντωνίου

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής, Μάνος Χατζιδάκις

Ο Ήλιος ο ηλιάτορας, Δημήτρης Λάγιος

«Προσανατολισμοί», Ηλίας Ανδριόπουλος - Οδυσσέας Ελύτης, δίσκος (1984)

Ο Ήλιος ο ηλιάτορας, Ζαράνης Πέτρος

Ο Αύγουστος, Ζαράνης Πέτρος

3.    Χριστόφορος Πισσαρίδης (Christopher Pissarides 1948- )

Έλληνας -  Κύπριος οικονομολόγος. Κατέκτησε το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών το 2010 (μαζί με τους Αμερικανούς Πίτερ Ντάιαμοντ και Ντέιλ Μόρτενσεν)  για τις «αναλύσεις των αγορών με αναζήτηση τριβών» ενώ ήταν καθηγητής στο London School of Economics. Σήμερα εργάζεται ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Γέννηση: 20 Φεβρουαρίου 1948, Λευκωσία, Κύπρος.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία:

"Job Matchings with State Employment Agencies and Random Search". Economic Journal 89 (356): 818–833. 1979. JSTOR 2231501.

"Short-Run Equilibrium Dynamics of Unemployment, Vacancies, and Real Wages". American Economic Review 75 (4): 676–690. 1985. JSTOR 1821347.

"Unemployment and Vacancies in Britain". Economic Policy 1 (3): 499–559. 1986. JSTOR 1344583.

"Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment". (with Dale Mortensen). Review of Economic Studies 61 (3): 397–415. 1994. doi:10.2307/2297896.

Equilibrium Unemployment Theory (Second ed.). Cambridge, MA: MIT Press. 2000. ISBN 0-262-16187-7. Description and chapter-preview links.

"Structural Change in a Multi-Sector Model of Growth". (with L. Rachel Ngai). American Economic Review 97 (1): 429–443. 2007. JSTOR 30034402.

4.     Ντέμης (Δημοσθένης) Χασάμπης (Demis Hassabis 1976- ) 

Γεννήθηκε στο Λονδίνο από Ελληνοκύπριο πατέρα και Σιγκαπούρη Κινέζα μητέρα. Παιδί-θαύμα στο σκάκι από την ηλικία των τεσσάρων ετών, έφτασε στο master standard στην ηλικία των 13 με βαθμολογία Elo 2300 και ήταν αρχηγός σε πολλές από τις ομάδες σκακιού της Αγγλίας.

Ερευνητής τεχνητής νοημοσύνης και επιχειρηματίας. Στην αρχή της καριέρας του, ήταν προγραμματιστής και σχεδιαστής βιντεοπαιχνιδιών Τεχνητής Νοημοσύνης (AI), και ειδικός παίκτης επιτραπέζιων παιχνιδιών. Είναι ο διευθύνων σύμβουλος και συνιδρυτής των Google DeepMind και Isomorphic Labs και σύμβουλος τεχνητής νοημοσύνης της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου.

Είναι μέλος της Βασιλικής Εταιρείας και έχει κερδίσει πολλά βραβεία κύρους για τη δουλειά του στο AlphaFold, όπως το Breakthrough Prize, το Canada Gairdner International Award και το Lasker Award. Το 2017 διορίστηκε CBE και συμπεριλήφθηκε στη λίστα των 100 ανθρώπων με τη μεγαλύτερη επιρροή του Time. Το 2024 ανακηρύχθηκε ιππότης για υπηρεσίες στο AI.

Ο Ντέμης Χασάμπης και ο John M. Jumper τιμήθηκαν με το ήμισυ του Βραβείου Νόμπελ Χημείας 2024 για την ανάπτυξη του AlphaFold, ενός προγράμματος για την πρόβλεψη της δομής των πρωτεϊνών.

Ο Χασάμπης είναι ένας σημαντικός υποστηρικτής της ιδέας του υπαρξιακού κινδύνου από την τεχνητή νοημοσύνη, υποστηρίζοντας ότι η πιο έξυπνη από την ανθρώπινη τεχνητή νοημοσύνη είναι πιθανόν λίγα χρόνια μακριά και είναι πιθανό να προκαλέσει την ανθρώπινη εξαφάνιση, ιδιαίτερα εάν χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά Το 2023, ο Χασάμπης υπέγραψε τη δήλωση ότι «Ο μετριασμός του κινδύνου εξαφάνισης από την τεχνητή νοημοσύνη θα πρέπει να αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα μαζί με άλλους κινδύνους κοινωνικής κλίμακας, όπως οι πανδημίες και ο πυρηνικός πόλεμος».

- Κατάλογος με όλα τα Νόμπελ Λογοτεχνίας που απονεμήθηκαν από το 1901 μέχρι σήμερα (κάντε κλικ εδω...)