Malleus Maleficarum «Σφυρί Μαγισσών»: το εγχειρίδιο για το κυνήγι μαγισσών

Το βιβλίο Malleus Maleficarum εκδόθηκε για το 1487 στην Γερμανία και πραγματεύεται το διωγμό των μαγισσών. Είναι γραμμένο στα λατινικά και συγγραφείς του βιβλίου είναι οι Δομινικανοί μοναχοί - ιεροεξεταστές Ερρίκος Κραίμερς [Heinrich Kramer,  (c. 1430 – 1505)] και Ιάκωβος Σπρέγκερ [Jacob Sprenger, (1436/1438 – 1495)].

Οι συγγραφείς ισχυρίζονταν μέσα στο βιβλίο ότι είχαν εξουσιοδοτηθεί από τον Πάπα Ιννοκέντιο Η΄ να ασκήσουν διώξεις κατά των μαγισσών σε όλη τη Γερμανία. 

Αργότερα αποδείχτηκε ότι η δήλωση –έγκριση του βιβλίου από την επίσημη Καθολική Εκκλησία, την οποία συμπεριέλαβαν και στο βιβλίο, ήταν ψευδής.

Παρόλο που η επίσημη Καθολική εκκλησία καταδίκασε το βιβλίο και το ενέταξε στη λίστα απαγορευμένων βιβλίων  Index Librorum Prohibitorum, αυτό επανεκδόθηκε πολλές φορές και μεταφράστηκε σε διάφορες γλώσσες.

Κύριος σκοπός του βιβλίου ήταν να αντικρούσει και να καταρρίψει το επιχείρημα «ότι δεν υπάρχει μαγεία», να υποστηρίξει ότι οι γυναίκες, σαν πιο αδύναμες, είναι πιο ευάλωτες στη μαγεία και να εκπαιδεύσει τους δικαστές σχετικά με τις διαδικασίες που θα έπρεπε να ακολουθούσαν ώστε να ανακαλύψουν και να καταδικάσουν αυτούς που ασχολούνταν με τη μαγεία.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις ενότητες:

1.         Το πρώτο μέρος αποσκοπεί στο να αποδείξει ότι υφίσταται η μαγική τέχνη ή η μαγγανεία. Περιγράφει με λεπτομέρεια πως ο Διάβολος και οι ακόλουθοί του, οι μάγισσες, διαπράττουν μια ποικιλία ανομιών με «την άδεια του Παντοδύναμου Θεού». Ένα μέρος αυτής της ενότητας εξηγεί γιατί οι γυναίκες, λόγω της πιο αδύναμης φύσης και της κατώτερης νοημοσύνης τους, υποτίθεται ότι είναι από τη φύση τους πιο επιρρεπείς στις παγίδες του Σατανά απ' ότι οι άνδρες. Ο ίδιος ο τίτλος του βιβλίου περιέχει το ουσιαστικό maleficarum στο θηλυκό γένος και οι συγγραφείς διατείνονται (λανθασμένα) ότι η λέξη femina (γυναίκα) ετυμολογείται από το fe+minus, δηλαδή «άπιστος».

2.         Το δεύτερο μέρος του Malleus Maleficarum περιγράφει τις μορφές της μαγικής τέχνης καθαυτές. Αυτή η ενότητα εκθέτει λεπτομερώς πώς οι μάγισσες δένουν με μάγια και τους τρόπους με τους οποίους αυτές οι πράξεις μπορούν να προληφθούν ή να θεραπευθούν. Σημαντική έμφαση δίνεται στη Συμφωνία με το Διάβολο, ενώ η ύπαρξη των μαγισσών παρουσιάζεται ως γεγονός. Πολλές από τις αναφορές του βιβλίου σε ξόρκια, συμφωνίες, θυσίες και συνουσία με το Διάβολο αποκτήθηκαν από ιεροεξεταστικές ανακρίσεις εκτελεσμένες από τους Σπρένγκερ και Κράμερ.

3.         Το τρίτο μέρος περιγράφει με λεπτομέρεια τις μεθόδους για τον εντοπισμό, τις δοκιμασίες και την καταδίκη ή την εξόντωση μαγισσών. Τα βασανιστήρια για τον εντοπισμό των μαγισσών θεωρούνται αυτονόητα• αν η κατηγορούμενη μάγισσα δεν ομολογούσε με τη θέλησή της την ενοχή της, θα έπρεπε να βασανιστεί ώστε τελικά να ομολογήσει. Αν μια  γυναίκα κατά τη διάρκεια της δίκης δεν έκλαιε τότε  αυτό αποτελούσε ένδειξη ότι ήταν μάγισσα! Σύμφωνα με το βιβλίο οι φήμες αρκούν για να οδηγήσουν ένα άτομο σε δίκη και αν ο κατηγορούμενο υπεράσπιζε σθεναρά τον εαυτό του αυτό θα αποτελούσε ένδειξη ότι βρισκόταν κάτω από μαγική επιρροή. Τέλος, αναφέρονται κανόνες για να αποτρέπεται η μαγική επιρροή των αρχών και δίνεται η διαβεβαίωση ότι, ως αντιπρόσωποι του Θεού, οι ιεροεξεταστές είναι θωρακισμένοι από όλες τις μαγικές δυνάμεις.

* Το βιβλίο αυτό ήταν ένας από τους λόγους που συνέβαλαν στην έξαρση του κυνηγιού μαγισσών κατά την περίοδο του μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη. Η σεξιστική του προσέγγιση οδήγησε στη θανάτωση πολύ περισσότερων γυναικών απ’ ότι αντρών με την κατηγορία της άσκησης μαγείας. Σύμφωνα με στοιχεία, από την έκδοση του βιβλίου και μετά τρεις στους τέσσερεις καταδικασθέντες σε θάνατο με αυτή την κατηγορία ήταν γυναίκες (υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις όπως π.χ. στην Ισλανδία όπου οι πληοψηφεία των εκτελεσθέντων ήταν άντρες).

Και μια σύγχρονη αγγλική έκδοση του βιβλίου:

The Malleus Maleficarum / Heinrich Kramer και Jakob Sprenger,  μετάφρ. Montague Summers. New York: Dover Publications, 1971.

(O Montague Summers (1880-1848), ένας εκκεντρικός βρετανός κληρικός και συγγραφέας ήταν ο υπεύθυνος για την πρώτη αγγλική μετάφραση και έκδοση του Malleus Maleficarum. Στην έκδοση αυτή υπάρχει δική του εισαγωγή, σημειώσεις και βιβλιογραφία)

Από την περιγραφή του βιβλίου:

Full text of most important witchhunter's "bible," used by both Catholics and Protestants. First published in 1486, the book includes everything known at the time about cults, illicit sex, dealings with the devil, and more.

[Η συγκεκριμένη έκδοση περιλαμβάνει το πλήρες κείμενο του πιο σημαντικού βιβλίου που γράφτηκε για το κυνήγι των μαγισσών και χρησιμοποιήθηκε από καθολικούς και προτεστάντες. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1486 και περιλαμβάνει όλη τη γνώση της εποχής σχετικά με τις λατρείες, το παράνομο σεξ, συναλλαγές με τον Διάβολο κ.ά.]