Φωνές: πεζά και πολιτικά κείμενα του νομπελίστα Harold Pinter

Ο Άγγλος νομπελίστας λογοτεχνίας Χάρολντ Πίντερ (Harold Pinter, 1930 - 2008) ήταν γνωστός κυρίως για τα θεατρικά του έργα. Έγραψε έργα για θέατρο, ραδιόφωνο, τηλεόραση και ταινίες. Ήταν επίσης και ο ίδιος ηθοποιός και σκηνοθέτης. Το πρώιμο έργο του συνδέεται με το θέατρο του παραλόγου.

Ο Χάρολντ Πίντερ ήταν όμως γνωστός και για τον πολιτικό του ακτιβισμό και την αντίθεσή του στην Αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν και τον Πόλεμο στο Ιράκ, ενώ είχε ασχοληθεί πολύ και με την επέμβαση των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική και ειδικότερα στη Νικαράγουα.

Στο βιβλίο «Φωνές» [Various voices: prose, poems, politics (1948-2005)] περιλαμβάνονται πεζά και πολιτικά κείμενα του συγγραφέα που γράφτηκαν μεταξύ 1948 – 2005. Στο ίδιο βιβλίο περιλαμβάνεται και η ομιλία που έκανε κατά την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2005.

Σε πολλές ομιλίες, δημοσιεύσεις και συνεντεύξεις του κατακεραύνωνε την Αμερικανική εξωτερική πολιτική αλλά και τους πολιτικούς της Μεγάλης Βρετανίας που ακολουθούσαν την Αμερική σας σκυλάκια, όπως ο ίδιος έγραφε.

Κατηγορούσε τις ΗΠΑ ως χώρα «αλαζονική, αδιάφορη, σταθερή στην περιφρόνηση της για το διεθνές δίκαιο όπως και στην απόρριψη αλλά και χειραγώγηση των Ηνωμένων Εθνών – αυτή είναι τώρα η πιο επικίνδυνη δύναμη που γνώρισε ποτέ ο κόσμος – το γνήσιο «κράτος κακοποιός» - αλλά ένας κακοποιός κολοσσιαίας στρατιωτικής και οικονομικής ισχύος. Και η Ευρώπη – και ειδικά το Ηνωμένο Βασίλειο – είναι συγχρόνως υπάκουη και συνένοχη».

Στο άρθρο του με τίτλο «Πρέπει να σταματήσουμε τον ελέφαντα των ΗΠΑ» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Guardian (5 Δεκ. 1987), υπάρχει μια ενδιαφέρουσα αναφορά για την Ελλάδα και την Κύπρο:

«Το 1965 ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον  είπε στον Έλληνα πρέσβη στις ΗΠΑ: «Γάμησε τη Βουλή σας και το Σύνταγμά σας. Η Αμερική είναι ελέφαντας. Η Κύπρος είναι ψύλλος. Η Ελλάδα είναι ψύλλος. Αν αυτοί οι δύο τύποι εξακολουθήσουν να προκαλούν φαγούρα στον ελέφαντα, μπορεί και να φάνε καμιά φάπα από την προβοσκίδα του ελέφαντα, καμιά γερή φάπα… Αν ο πρωθυπουργός σου αρχίσει να μου λέει για δημοκρατίες, κοινοβούλια, και συντάγματα, αυτός, το κοινοβούλιο και το σύνταγμά του μπορεί να μην κρατήσουν πολύ».

Δύο χρόνια αργότερα στην Ελλάδα έγινε πραξικόπημα…

Στο κείμενο με τίτλο «Η διάβρωση της γλώσσας της ελευθερίας»  (Sanity, Μαρτ. 1989) αναφέρεται στην υποκρισία όσον αφορά τη γλώσσα των πολιτικών:

«Άραγε ξέρει τι κάνει η κυρία Θάτσερ όταν μας διαβεβαιώνει ότι ο πρωθυπουργός Οζάλ της Τουρκίας είναι ένας άνθρωπος τον οποίο εμπιστεύεται απόλυτα όσον αφορά τον σεβασμό του για τα ανθρώπινα δικαιώματα σ’ εκείνη τη χώρα (που διαθέτει το απείρως χειρότερο ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων σ’ ολόκληρη την Ευρώπη); Υποθέτω ότι ξέρει, αφού οι Βρετανοί έκλεισαν συμφωνία για να κτίσουν την Τρίτη γέφυρα πάνω απ’ τον Βόσπορο».

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κείμενο του «Τινάζοντας τα ΜΜΕ στον αέρα» (Index of censorship, Μάι. 1992) όπου παρουσιάζει τη λογοκρισία που δέχτηκε ένα ποίημά του για τον πόλεμο του Κόλπου.

Στον Χάρολντ Πίντερ απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2005 με την αιτιολογία ότι «στα έργα του αποκαλύπτει τον γκρεμό κάτω από την καθημερινή μωρολογία και σπρώχνει προς τα κλειστά δωμάτια της καταπίεσης»

("who in his plays uncovers the precipice under everyday prattle and forces entry into oppression's closed rooms")

 

Περίληψη

Οι "Φωνές" του νομπελίστα συγγραφέα Χάρολντ Πίντερ, μια συλλογή από τα πεζά και τα πολιτικά του κείμενα (1948-2005), αποτελεί ένα δραματικό ταξίδι στο χρόνο και στην εντυπωσιακή πολυμορφία μιας δυνατής φωνής που ούτε ο πόλεμος αποσιώπησης από τα αγγλικά ΜΜΕ, ούτε η αρρώστια, ούτε το πρόσφατο βραβείο Νόμπελ 2005 κατάφεραν να την κάνουν να σιγήσει. Κι ας ορίζεται συχνά απ' τις (τρομακτικές) της σιωπές.

Η πεζογραφία του Πίντερ δε βρίσκεται μακριά από το θέατρό του: κλειστοί χώροι, αίσθηση απειλής, εισβολή, αγώνας για εξουσία, ανατροπές, φιλία, προδοσία, το ανέφικτο της επικοινωνίας. Όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το γνώριμο κόσμο του είναι ήδη εδώ, σε πλήρη ανάπτυξη απ' το πρώτο κιόλας ("Κάλλους"), εφηβικό σχεδόν, έργο του.

Ο τόνος αλλάζει δραματικά στα πολιτικά του κείμενα, η φωνή δυναμώνει, δεν υπάρχουν σιωπές, ούτε περιθώρια για αμφιβολίες. Στον πολύχρονο αγώνα του ενάντια στον ολοκληρωτισμό, γενικότερα, και στο ρόλο των ΗΠΑ στον κόσμο ειδικότερα, ο Πίντερ είναι ξεκάθαρος, ασυμβίβαστος, "βίαιος στο μίσος του για τη βία". Πρόσφατη απόδειξη γι' αυτό ο περίφημος πλέον λόγος του για την αποδοχή του βραβείου Νόμπελ 2005 (ο οποίος κατ' αποκλειστικότητα περιλαμβάνεται στην παρούσα έκδοση).

Με τα λόγια του βιογράφου του Michael Billington: "Ο Πίντερ παραμένει, προς τιμήν του, ένας διαρκής δημόσιος μπελάς, που αμφισβητεί τις αποδεκτές αλήθειες, τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη. Στην πραγματικότητα αυτά τα δύο δεν έπαψαν ποτέ να επηρεάζουν το ένα το άλλο".

 

Οι "Φωνές" του Άγγλου νομπελίστα Harold Pinter είναι ένα βιβλίο που στηλιτεύει την αλαζονική συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων και ειδικά των ΗΠΑ. 

Pinter, Harold. Φωνές: πεζά και πολιτικά κείμενα 1948-2005 / Χάρολντ Πίντερ. Μετ. Κατερίνα Ιορδάνογλου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2006.