Η Ανατολή της Βικτόρια Χίσλοπ, η Αμμόχωστος και οι αντιδράσεις για το βιβλίο

Η Victoria Hislop κρατώντας μπουζούκι. 
Μια συμβολική 

φωτογραφία για τις «ελληνικές» της 
εμπνεύσεις

Η Βικτόρια Χίσλοπ, «Το νησί» και οι ελληνικές της εμπνεύσεις

Η Βρετανίδα συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ (Victoria Hislop) γράφει βιβλία από το 2002. Στο ελληνικό κοινό έγινε γνωστή από το βιβλίο της “The island” (2005) το οποίο διαδραματίζεται στην Κρήτη και στο ερημωμένο νησί της Σπιναλόγκας. «Το νησί» μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2007 από τον εκδοτικό οίκο Διόπτρα (μετ. Μιχάλης Δελέγκος) και έγινε και τηλεοπτική σειρά εικοσιέξι επεισοδίων από το κανάλι Mega στην Ελλάδα.

Η Χίσλοπ μετά το νησί έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στον ελληνικό χώρο και ακλούθησαν επισκέψεις, συνεντεύξεις και εκπομπές αφιερωμένες σε αυτήν, σε Ελλάδα και Κύπρο.  

Η Χίσλοπ φαίνεται να εμπνέεται από την ελληνική ιστορία αφού και κάποια άλλα από τα έργα της έχουν ως φόντο την Ελλάδα:

Η ιστορία του βιβλίου της  “The tread” (2011) [μετάφραση στα ελληνικά «Το νήμα» (Διόπτρα, 2014)] διαδραματίζεται στη Θεσσαλονίκη του 1917.

Το βιβλίο της “The last dance and other stories” (2012) [μετάφραση στα ελληνικά «Ο τελευταίος χορός (Διόπτρα, 2013)] περιλαμβάνει δέκα διηγήματα οι ιστορίες των οποίων είναι εμπνευσμένες από την Ελλάδα. Το 2011 έγραψε το βιβλίο "One Cretan evening and other stories" [Ένα Κρητικό βράδυ και άλλες ιστορίες], στο οποίο περιλαμβάνεται και το ομώνυμο διήγημα που διαδραματίζεται στην Κρήτη.

Συμμετείχε επίσης, στη συλλογή διηγημάτων Ox-tales με ένα διήγημα που έχει σχέση με την Αθήνα, το “Aflame in Athens” (2009).

Η Βικτόρια Χίσλοπ για την Αμμόχωστο

Σε μια από τις επισκέψεις της στην Κύπρο, η συγγραφέας ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει βιβλίο με μια ιστορία που θα διαδραματιζόταν στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου, για την οποία και μάζευε στοιχεία.  

Στο άκουσμα αυτό, οι Κύπριοι και ειδικά οι Αμμοχωστιανοί, ενθουσιάστηκαν αφού είδαν το βιβλίο ως μια ευκαιρία, να ακουστεί το όνομα της πόλης τους, μέσω μιας παγκοσμίου φήμης συγγραφέως.  Θεώρησαν ότι μέσα από αυτό θα μπορούσε  να αναδειχθεί το πρόβλημα της περίκλειστης πόλης που κρατιέται  παράνομα για 40 ολόκληρα χρόνια από τους Τούρκους εισβολείς. Κάποιοι μάλιστα πίστεψαν ότι το βιβλίο θα αποτελούσε ισχυρό όπλο στη διεκδίκηση για επιστροφή της Αμμοχώστου στη Κυπριακή Δημοκρατία και τους νόμιμους κατοίκους της.

Έτσι, διάφοροι πολιτικοί, δημοτικοί άρχοντες, δημοσιογράφοι και κανάλια άρχισαν μια υπερπροβολή της Χίσλοπ και του νέου της βιβλίου πριν ακόμα αυτό γραφτεί. Η προβολή περιλάμβανε αφιερώματα, άρθρα, εκπομπές και συνεντεύξεις της συγγραφέως σε Λονδίνο και Κύπρο.

Τελικά, το βιβλίο κυκλοφόρησε μέσα στο 2014 με τον τίτλο “The Sunrise”.  Μεταφράστηκε στα ελληνικά, σχεδόν αμέσως αυτή τη φορά αφού πολλοί ήταν αυτοί που περίμεναν να το διαβάσουν  και του δόθηκε ο ελληνικός τίτλος  «Η Ανατολή» (Διόπτρα, 2014, μετ. Αναστασία Καλλιοντζή).

Οι αντιδράσεις

Οι πρώτες αντιδράσεις από την ανάγνωση του βιβλίου ήταν μουδιασμένες αφού φάνηκε ότι το βιβλίο δεν κάλυπτε τις προσδοκίες των Αμμοχωστιανών. Ο κατεχόμενος Δήμος Αμμοχώστου προχώρησε στην παρουσίαση του βιβλίου και στις εκδηλώσεις τιμής της Χίσλοπ όπως είχε προγραμματίσει.

Διάφοροι, όμως, Αμμοχωστιανοί (και όχι μόνο) που διάβασαν το βιβλίο άρχισαν να διαμαρτύρονται επειδή αντιλήφθηκαν ότι η Χίσλοπ όχι απλά δεν αναδείκνυε το πρόβλημα κατοχής της Αμμοχώστου, αλλά αντίθετα, η Αγγλίδα συγγραφέας κράτησε μια στάση εχθρική και μερολιπτική ενάντια στην ελληνική πλευρά. Η Χίσλοπ στην ιστορία της υπερτονίζει τα εγκλήματα που χρεώνονται στους  Έλληνες – τους οποίους παρουσιάζει σαν κακούς, ενώ αποκρύπτει τα αντίστοιχα και χειρότερα εγκλήματα που διέπραξαν (και συνεχίζουν να διαπράττουν) οι Τούρκοι, τους οποίους παρουσιάζει σαν τους καλούς της υπόθεσης.

Οι διαμαρτυρίες κορυφώθηκαν με εκδηλώσεις που έγιναν στο νησί, με επιστολές και άρθρα διαμαρτυρίας.

Το βιβλίο φυσικά συνεχίζει να κυκλοφορεί και να πουλά, ενώ όπως ανακοίνωσε η ίδια η συγγραφέας, συζητά πρόταση που έχει να το ανεβάσει και στη μεγάλη οθόνη.

Οι πολιτικές “διορθώσεις” στην περίληψη του βιβλίου

Συγκρίνοντας τις περιλήψεις που δόθηκαν για το βιβλίο στα ελληνικά και τα αγγλικά παρατηρούμε την αλλοίωση μιας φράσης που θα προκαλούσε σίγουρα το κοινό αίσθημα σε Ελλάδα και Κύπρο. Συγκεκριμένα, στην ελληνική περίληψη του βιβλίου απαλείφεται η φράση  “ When a Greek coup plunges the island into chaos, Cyprus faces a disastrous conflict. Turkey invades to protect the Turkish Cypriot minority, and Famagusta is shelled ” [Όταν ένα ελληνικό πραξικόπημα βυθίζει το νησί στο χάος, η Κύπρος αντιμετωπίζει μια καταστροφική σύγκρουση. Η Τουρκία εισβάλει για να προστατεύσει την τουρκοκυπριακή μειονότητα και η  Αμμόχωστος βομβαρδίζεται]. Η αντίστοιχη φράση στην ελληνική έκδοση είναι: “Ένα πραξικόπημα βυθίζει την Κύπρο στο χάος. Η Τουρκία εισβάλλει στο νησί και η Αμμόχωστος βομβαρδίζεται.”

Ολόκληρη η ελληνική περίληψη:

Καλοκαίρι 1972. Η Αμμόχωστος αποτελεί το πιο ελκυστικό θέρετρο της Μεσογείου. Μια πόλη λουσμένη στη λάμψη και το φως. Ένα φιλόδοξο ζευγάρι εγκαινιάζει το πιο εντυπωσιακό ξενοδοχείο, όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συνεργάζονται αρμονικά. 
Δυο οικογένειες που ζουν στην ίδια γειτονιά, οι Γεωργίου και οι Οζκάν, συγκαταλέγονται ανάμεσα σε πολλούς άλλους που μετακόμισαν στην Αμμόχωστο για να ξεφύγουν από τον επί χρόνια αναβρασμό και τη βία που επικρατούσε σε άλλα μέρη του νησιού. Όμως, κάτω από τη μάσκα της χλιδής και του πλούτου που δείχνει η πόλη, η ένταση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.
Ένα πραξικόπημα βυθίζει την Κύπρο στο χάος. Η Τουρκία εισβάλλει στο νησί και η Αμμόχωστος βομβαρδίζεται. Σαράντα χιλιάδες άνθρωποι παίρνουν όπως-όπως τα πιο πολύτιμα απ’ τα υπάρχοντά τους και τρέπονται σε άτακτη φυγή για να γλιτώσουν από τους στρατιώτες που προε­λαύνουν.
Στην εγκαταλειμμένη πόλη παραμένουν μόνο δύο οικογένειες...

Ένα νησί στις φλόγες, μια πόλη-φάντασμα, δύο οικογένειες ανταμώνουν στις σκιές.

Ολόκληρη η αγγλική περίληψη:

In the summer of 1972, Famagusta in Cyprus is the most desirable resort in the Mediterranean, a city bathed in the glow of good fortune. An ambitious couple are about to open the island's most spectacular hotel, where Greek and Turkish Cypriots work in harmony. Two neighbouring families, the Georgious and the Özkans, are among many who moved to Famagusta to escape the years of unrest and ethnic violence elsewhere on the island. But beneath the city's façade of glamour and success, tension is building. 

When a Greek coup plunges the island into chaos, Cyprus faces a disastrous conflict. Turkey invades to protect the Turkish Cypriot minority, and Famagusta is shelled. Forty thousand people seize their most precious possessions and flee from the advancing soldiers. In the deserted city, just two families remain. This is their story.

*Πάντως, θα είχε πραγματικά ενδιαφέρον να διαβάζαμε και την περίληψη που δόθηκε ή θα δοθεί στην τουρκική μετάφραση…

Συμπεράσματα

Το πρώτο συμπέρασμα που βγαίνει από αυτή την υπόθεση είναι ότι δεν πρέπει να κρίνεις ποτέ ένα δέμα από το περιτύλιγμά του – και στη περίπτωσή μας ένα βιβλίο πριν το διαβάσεις!

Γενικά, είμαι υπέρ του να καταθέτεις την άποψή σου όταν νιώθεις πολύ έντονα για ένα θέμα. Με αυτό το σκεπτικό καλά έκαναν όσοι αρθρογράφησαν και έθεσαν τα επιχειρήματά τους ενάντια στη διαστρέβλωση της αλήθειας. Αυτά καταγράφηκαν και θα είναι εκεί για όποιον καλόπιστο μελετητή θελήσει  να κάνει έρευνα πάνω στο θέμα.

Απ’ εκεί και πέρα, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το βιβλίο είναι απλά ένα μυθιστόρημα και σαν τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζουμε – δηλαδή σαν μυθοπλασία! Η Χίσλοπ έγραψε αυτά που έγραψε είτε επειδή δεν ήταν καλά πληροφορημένη, είτε το έκανε σκόπιμα επειδή ήθελε να εξυπηρετήσει κάποια συμφέροντα, είτε απλά επειδή έτσι ήθελε (έτσι αντιλήφθηκε/σκέφτηκε/φαντάστηκε τα γεγονότα).

Η εμπειρία δείχνει  - και υπάρχουν πολλά παραδείγματα - πως όσο μεγαλύτερο ντόρο κάνεις γύρω από ένα βιβλίο (ακόμα και με αρνητικό τρόπο) το μόνο που επιτυγχάνεις είναι να του κάνεις διαφήμιση και να εκτοξεύεις τις πωλήσεις του!