Ένα βιβλίο για τα βιβλία που δεν θα διαβάσουμε ποτέ…

Το βιβλίο των χαμένων βιβλίων: Η ιστορία των σπουδαίων βιβλίων που δε θα διαβάσουμε ποτέ / Stuart Kelly ; μετάφρ. Ρίτα Κολαΐτη Αθήνα : Εκδόσεις Πατάκη, 2009.

[Τίτλος πρωτοτύπου: The books of lost books]

Με ευανάγνωστο τρόπο ο συγγραφέας μας δίνει λεπτομέρειες για την ιστορία μερικών από τα σπουδαιότερα βιβλία όλων των εποχών, τα οποία δυστυχώς, δεν θα έχουμε την τύχη να διαβάσουμε ποτέ.

Από τον Αριστοτέλη στη Σύλβια Πλαθ, από τον Όμηρο στον Χεμινγουέυ, από τον Δάντη στον Έζρα Πάουντ, μεγάλοι συγγραφείς έγραψαν έργα που δυστυχώς δεν μπορούμε να αποκτήσουμε. Ολόκληρη η ιστορία της λογοτεχνίας είναι και η ιστορία της απώλειάς της. Ο Τζέραρντ Μάνλεϋ Χόπκινς έκαψε όλα τα πρώιμα ποιήματά του όταν αφιέρωσε τη ζωή του στην ομορφιά του Θεού, και ο Μιχαήλ Μπαχτίν, εξόριστος στο Καζακστάν, χρησιμοποίησε το έργο του για τον Ντοστογιέφσκι ως χαρτί για τσιγάρα, αφού προηγουμένως είχε καπνίσει και ένα αντίτυπο της Βίβλου. Μερικά γραπτά λείπουν, θεωρούμε πως καταστράφηκαν: το δεύτερο βιβλίο της "Ποιητικής" του Αριστοτέλη χάθηκε, και ακόμη και το πρώτο είναι φτιαγμένο από σημειώσεις μαθητών. Ο Βιργίλιος άφησε εντολή να καεί η "Αινειάδα", αφού δεν κατάφερε να τη φτάσει στην τελειότητα.

Στο πρωτότυπο αυτό βιβλίο, ο συγγραφέας, άλλοτε ως ιστορικός, άλλοτε ως ντετέκτιβ και άλλοτε ως δοκιμιογράφος, αφηγείται την πραγματική ιστορία όλων εκείνων των βιβλίων που θα υπάρχουν μονάχα στη φαντασία μας. Μεταξύ πολλών άλλων, αναζητά την τύχη των χαμένων ποιημάτων της Σαπφώς και του εξαφανισμένου δεύτερου μυθιστορήματος της Σύλβια Πλαθ, καθώς και τους λόγους για τους οποίους ο εκδότης των απομνημονευμάτων του λόρδου Βύρωνα αποφάσισε να κάψει το χειρόγραφο του έργου.

"Το βιβλίο των χαμένων βιβλίων" είναι μια εναλλακτική ιστορία της λογοτεχνίας, ένας επιτάφιος και ένας θρήνος, μια υποθετική βιβλιοθήκη και μια ελεγεία για αυτό που θα μπορούσε να υπάρχει... Τα χαμένα βιβλία γίνονται απείρως πιο θελκτικά, απλώς επειδή μπορεί να είναι τέλεια μόνο στη φαντασία...

"Ο Στούαρτ Κέλυ είναι βιβλιομανής: από παιδί καιροφυλακτούσε στα παλαιοβιβλιοπωλεία για ξεχασμένα αντίτυπα των χαρτόδετων μυθιστορημάτων της Αγκάθα Κρίστι, θέλοντας παθιασμένα να συμπληρώσει «όλη τη σειρά». Εφηβος παραδόθηκε στην εμμονή της απόκτησης όλων των έργων των αρχαίων κλασικών, ώς τη στιγμή που, έχοντας πλουτίσει τη βιβλιοθήκη του με τους δύο τόμους του Αισχύλου, τους δύο του Σοφοκλή, τους τρεις του Αριστοφάνη, τους τέσσερις του Ευριπίδη και τον έναν του Μενάνδρου, συνειδητοποίησε ότι όλοι τους είχαν γράψει πολύ περισσότερα. Διαβάζοντας μια σημείωση από τις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη, που αναφερόταν στον «φημισμένο τραγωδό» Αγάθωνα και τα απολεσθέντα του κείμενα, θα αποφασίσει να «διορθώσει την κατάσταση», συντάσσοντας ένα κατάλογο των Χαμένων Βιβλίων, των ανέφικτων και των άγνωστων, όσων δεν θα κατάφερνε ποτέ να βρει και πολύ περισσότερο να διαβάσει. Αυτό το πάθος για τους καταλόγους, τις χρονολογίες και τις λεπτομέρειες, αποτελεί και το καύσιμο (για να επιστρέψω στην επίφοβη λέξη) του έργου, που θα αναλάβει στο εξής: να συνθέσει μια υποθετική βιβλιοθήκη, που φέρνει στον νου, με τις άπειρες διαστάσεις της και την εξωφρενική της καθολικότητα, τη «Βιβλιοθήκη της Βαβέλ», του Μπόρχες. Είναι μια βιβλιοθήκη που θα περιλαμβάνει τα πάντα· αν όχι «τη λεπτομερή ιστορία του μέλλοντος, τις αυτοβιογραφίες των καταλόγων, τους πιστούς καταλόγους της Βιβλιοθήκης, εκατοντάδες επί εκατοντάδων πλαστών καταλόγων, την απόδειξη της πλαστότητας αυτών των καταλόγων, την αληθινή ιστορία του θανάτου σας, τη μετάφραση κάθε βιβλίου σε όλες τις γλώσσες», πάντως, σίγουρα όλα εκείνα τα βιβλία, που γίνονται απείρως θελκτικά για τον φιλαναγνώστη, επειδή, έχοντας χαθεί, μπορούν να είναι τέλεια μόνο στη φαντασία." 

(Απόσπασμα από το άρθρο της Κατερίνας Σχινά "Βιβλία έξω από τη σκόνη του χρόνου", Ελευθεροτυπία, 11 Δεκ. 2009)