Ο Μαρκίσιος ντε Σαντ [Marquis de Sade] και η λογοκρισία του στην Ελλάδα

Η φιλοσοφία στο Μπουντουάρ [La philosophie dans le boudoir] και Οι 120 μέρες των Σοδόμων [Les 120 journees de Sodome] του Marquis de Sade  

Η φιλοσοφία στο Μπουντουάρ / Μαρκίσιος ντε Σαντ ; μετ. Βασίλης Καλλιπολίτης. Αθήνα: Εξάντας, 1979.

Ο Γάλλος συγγραφέας Μαρκίσιος ντε Σαντ (1740-1814) έγινε γνωστός για τις ηδονιστικές, σαδιστικές και αθεϊστικές θεωρήσεις που εξέφραζε μέσα από τα βιβλία του. 
Η πρώτη έκδοση βιβλίου του Μαρκησίου ντε Σαντ στην Ελλάδα ήταν η "Φιλοσοφία στο Μπουντουάρ" από τις εκδόσεις "Εξάντας" σε μετάφραση του Βασίλη Καλλιπολίτη το 1979, του οποίου η κυκλοφορία, αρχικά, απαγορεύτηκε με δικαστική εντολή.

«Το εικονοκλαστικό έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ ανοίγει μαύρες τρύπες στο ψεύτικο φωτοστέφανο που σφετερίζεται το άτομο στην αστική κοινωνία. Φέρνοντας στην επιφάνεια τα αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία του ασυνείδητου, τάραξε με την "πορνογραφική" του επιφάνεια όλες τις κοινωνίες κι όλα τα καθεστώτα από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης ως τις μέρες μας. Το "λογικό" μέγεθος και το σαρκαστικό χιούμορ που διανθίζει τις θεωρητικές αναλύσεις και τις τολμηρές σκηνές της "Φιλοσοφίας στο μπουντουάρ" κάνει το μυθιστόρημα αυτό το πιο ευανάγνωστο από τα έργα του "θείου" Μαρκήσιου. Σ' αυτό το σύγχρονο "Συμπόσιο", όπου το ρόλο της Διοτίμας παίζει ο φοβερός ακόλαστος και δεινός φιλόσοφος Ντολμανσέ, ένα νεαρό μέλος της γαλλικής αριστοκρατίας μόλις βγαλμένο από το παρθεναγωγείο μυείται στη θεωρία και την πράξη της ανατρεπτικής σαδικής κοσμοαντίληψης».

  

120 μέρες των Σοδόμων / Marquis De Sande ; μετ. Πέτρος Παπαδόπουλος [και] Τάκης Θεοδωρόπουλος. Αθήνα: Εξάντας, 1981

Το 1981 ο εκδοτικός οίκος Εξάντας κυκλοφόρησε τις "120 Μέρες των Σοδόμων" του Μαρκίσιου ντε Σαντ σε μετάφραση των Τάκη Θεοδωρόπουλου και Πέτρου Παπαδόπουλου. Η έκδοση προκάλεσε και πάλι την παρέμβαση συντηρητικών δικαστικών κύκλων, που κατήγγειλαν το έργο ως πορνογράφημα για "προσβολή της δημοσίας αιδούς" βάσει του τότε υφιστάμενου νόμου "περί ασέμνων" με μάρτυρα κατηγορίας ένα χωροφύλακα.

Αντιδρώντας σε αυτή την πράξης λογοκρισίας, 48 εκδότες ανέλαβαν την από κοινού έκδοση του έργου. Στο σύνολο του ο πνευματικός κόσμος της χώρας και ο τύπος καταδίκασε την λογοκρισία και την απαγόρευση του έργου. Τελικά το δικαστήριο επέβαλε ποινή απαγόρευσης του έργου η οποία ίσχυσε μέχρι και το 1991 οπότε ήρθη και τυπικά η απαγόρευση.

«[...] Απ' όλα του τα έργα, οι 120 μέρες είναι αυτό που μας θυμίζει περισσότερο τον προσωπικό του τόνο, όπως φαίνεται στην αλληλογραφία του' είναι σαν να πιάνουμε πάνω σε μια μαγνητοταινία την ανάσα της φωνής του, το παραλήρημα της μοναξιάς του. Αυτό το μαύρο διαμάντι ωστόσο αγγίζει τη σημερινή ευαισθησία με μια μοναδική ενάργεια. Αν ο Σαντ δεν αρέσει, είναι γιατί δεν ήθελε ν' αρέσει. Ένα όπλο τού απομένει μέσα στο σκοτάδι του για να εκδικηθεί μια κοινωνία που τον κρατά φυλακισμένο: να τη δείξει μέσα στην αυθαιρεσία της και ν' ανατρέψει τις ηθικές της αξίες. Η επανάσταση που θα ακολουθήσει θ' ανατρέψει μια τάξη πραγμάτων (μια επανάσταση, έλεγε ο Χέγκελ, δεν αναστατώνει παρά για ν' αποκαταστήσει θεσμικά μια κατάσταση που ωρίμασε) όσο για τις ηθικές αξίες, αυτές είναι σκληρά καρύδια' κι όσο δεν κλείνει αυτός ο λογαριασμός, ο Σαντ θα είναι πάντα επίκαιρος και θα καίει σαν αναμμένο κάρβουνο. Εκείνος τουλάχιστον δεν περίμενε πολλά' γι' αυτό κι έγραφε στη διαθήκη του: "Αφού σκεπάσουν το λάκκο μου, ας σκορπίσουν από πάνω βαλανίδια για να σκεπαστεί με τον καιρό η επιφάνεια και να χαθούν τα ίχνη του τάφου μου από το πρόσωπο της γης, όπως κολακεύω τον εαυτό μου να πιστεύει πως η θύμησή μου θα σβήσει μέσα στα μυαλά των ανθρώπων, με την εξαίρεση ωστόσο των λίγων εκείνων που είχαν την καλοσύνη να μ' αγαπήσουν ως την τελευταία στιγμή. Θα πάρω μαζί μου στον τάφο τη γλυκιά τους ανάμνηση…» (από το σημείωμα του εκδότη).

Σήμερα, πάντως, κυκλοφορούν ελεύθερα και στην Ελλάδα πολλά έργα του Μαρκίσιου ντε Σάντ μεταξύ των οποίων και τα δυο πιο πάνω.

Τα βιβλία του Μαρκίσιου ντε Σάντ πάντως διώχθηκαν και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ντε Σαντ πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του μέσα σε ένα ψυχιατρείο μέσα στο οποίο του απαγόρευαν να έχει στην κατοχή του χαρτί και μολύβι για να μην μπορεί να γράφει!