«Ο Κάτης και ο Μποντικός» ένα κρητικό παραδοσιακό ποίημα

«Ο Κάτης και ο Μποντικός» (Ο γάτος και ο ποντικός στην κρητική διάλεκτο) είναι ένα μικρό, χιουμοριστικό, δημώδες ποίημα από την εποχή της Αναγέννησης.

Είναι γραμμένο από κάποιον άγνωστο (ανώνυμο) και περιγράφει με σατιρικό τρόπο τη σχέση ενός ποντικού και ενός γάτου.

Στην ιστορία ο γάτος καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ποντικού, τον οποίο μάλιστα κάνει και κουμπάρο του, προκειμένου να παγιδεύσει τον ίδιο και άλλα ποντίκια με σκοπό να τα φάει.

Το ποίημα, το οποίο είναι γραμμένο στην κρητική διάλεκτο (με νεοελληνική μετάφραση) τελειώνει με τον εξής στίχο – συμπέρασμα:

«Το λοιπονίς η ‘πιβουλιά πάντα στον κόσμον είναι:

Εθάρεψε, κυρ μποντικέ, κ’ ευρέθης κομπωμένε!»

[Λοιπόν ο δόλος υπάρχει πάντα στον κόσμο:

Εμπιστεύτηκες, κυρ ποντικέ, και ξεγελάστηκες!]

Η υπόθεση θυμίζει κάπως αυτήν ενός μύθου του Αισώπου «Ο γάτος και τα ποντίκια» όπου όμως οι ποντικοί παρουσιάζονται ως πιο σοφοί και δεν πέφτουν στην παγίδα του γάτου ο οποίος προσποιόταν τον ψόφιο.

Το ποίημα «Ο Κάτης και ο Μποντικός» κυκλοφόρησε σε δύο σχολιασμένες  εκδόσεις, μία από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών το 2010:

Ο Κάτης και ο μποντικός : Κριτική έκδοση, εισαγωγή, σχόλια, γλωσσάριο / επιμέλεια Κατερίνα Τικτοπούλου. - 1η έκδ. - Ηράκλειο Κρήτης : Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, 2010. - 109σ.

Και μία από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (ΙΝΣ) το 2011:

Ο Κάτης και ο μποντικός / επιμέλεια Cristiano Luciani · μετάφραση Γιώργος Κεχαγιόγλου. - 1η έκδ. - Θεσσαλονίκη : Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 2011. - 106σ. · 24x16εκ. - (Παλιότερα Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας · 2)

Από το οπισθόφυλλο της έκδοσης του ΙΝΣ:

Ο "Κάτης και ο μποντικός" είναι ένα σύντομο διασκεδαστικό δημώδες ποίημα της εποχής

της Αναγέννησης, με θέμα το παιχνίδι της γάτας και του ποντικού. Γραμμένο από ανώνυμο, πιθανόν κρητικό, συγγραφέα, το ποίημα συνεχίζει μια μακρόχρονη λογοτεχνική παράδοση έργων με ζώα από την όψιμη Αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα, με διασημότερο παράδειγμα τους "Μύθους" του Αισώπου. Ο ποιητής αφηγείται με σατιρική διάθεση μια παραλλαγή ενός γνωστού (και από τη λαϊκή/δημοτική προφορική παράδοση) μύθου, με διδακτικές προεκτάσεις γύρω από τις σχέσεις δύναμης και αδυναμίας, δόλου και ευπιστίας. Στην εισαγωγή του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ρώμης Cristiano Luciani εξετάζει, μεταξύ άλλων, ζητήματα που αφορούν τη χειρόγραφη παράδοση, τη χρονολόγηση, τη γλώσσα, το μέτρο και τη στιχουργία του ποιήματος. Η έκδοση συνοδεύεται από Επίμετρο του καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιώργου Κεχαγιόγλου, με πλούσια ανθολόγηση θεματικά παρεμφερών νεοελληνικών έργων.