Η διαμάχη Φαλμεράυερ – Παπαρρηγόπουλου για την καταγωγή των σύγχρονων Ελλήνων

Αριστερά ο Jakob Fallmerayer και δεξιά ο Κ. Παπαρρηγόπουλος

Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ (Jakob Philipp Fallmerayer, 1790-1861) ήταν Αυστριακός περιηγητής, δημοσιογράφος, πολιτικός και ιστορικός.

Στο βιβλίο του  με τίτλο "Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους" το οποίο κυκλοφόρησε στα γερμανικά το 1830, διατυπώνει για πρώτη φορά την άποψη ότι το αρχαίο ελληνικό έθνος έχει εξαφανιστεί και ότι οι αυτοαποκαλούμενοι Έλληνες δεν έχουν καμία σχέση με την αρχαίους Έλληνες.

«Η ελληνική φυλή έχει τελείως εξολοθρευτεί από την Ευρώπη. Η φυσική ομορφιά, το μεγαλείο του πνεύματος, η απλότητα των συνηθειών, η καλλιτεχνική δημιουργία, οι αθλητικοί αγώνες, οι πόλεις, τα χωριά, το μεγαλείο των μνημείων και των αρχαίων ναών, ακόμα και το όνομα του λαού, έχουν εξαφανισθεί από την Ελλάδα. Ούτε μία απλή σταγόνα αίματος, γνησίου ελληνικού αίματος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σημερινής Ελλάδας. Μια τρομερή καταιγίδα διασκόρπισε έως την πιο απόμακρη γωνιά της Πελοποννήσου μια νέα φυλή, συγγενή προς την μεγάλη φυλή των Σλάβων. Οι Σκύθες-Σλάβοι, οι Ιλλυριοί-Αρβανίτες, οι συγγενικοί με τους Σέρβους και τους Βουλγάρους λαοί, είναι εκείνοι που τώρα ονομάζουμε Έλληνες. Ένας λαός με σλαβικά χαρακτηριστικά, τοξοειδείς βλεφαρίδες και σκληρά χαρακτηριστικά Αλβανών βοσκών του βουνού, που φυσικά δεν προέρχεται από το αίμα του Νάρκισσου, του Αλκιβιάδη και του Αντίνοου. Μόνο μια δυνατή ρομαντική φαντασία μπορεί να ονειρεύεται ακόμα μια αναγέννηση των αρχαίων Ελλήνων»

Όπως ήταν φυσικό, η άποψη αυτή προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις τόσο από Έλληνες όσο και από άλλους (κυρίως φιλέλληνες) Ευρωπαίους ιστορικούς.

Ο Φαλμεράυερ επιμένει στις απόψεις του με μια πραγματεία που ο ίδιος διάβασε σε συνεδρίαση της Βαβαρικής Ακαδημίας των Επιστημών με τίτλο «Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων». Η πραγματεία απορρίφθηκε, πάντως, από την Ακαδημία και ο Φαλμεράυερ κατηγορήθηκε ως ανθέλληνας.

Ενδεικτικό της αντίδρασης στις απόψεις του Φαλμεράυερ είναι το γεγονός ότι στην Ελλάδα, τα δύο προαναφερόμενα βιβλία του μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν μόλις τη δεκαετία του 1980.

Στην αντίπερα όχθη, ένας από τους ιστορικούς που αντιτάχθηκαν στη θεωρία του Φαλμεράυερ ήταν ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891) ο οποίος δημοσίευσε το 1843 μια διατριβή με τίτλο «Περὶ τῆς ἐποικήσεως σλαβικῶν τινῶν φυλῶν εἰς τὴν Πελοπόννησον» μέσα από την οποία καταδείκνυε τα λάθη της θεωρίας του Φαλμεράυερ.

Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, θεωρείται ως ο «πατέρας» της ελληνικής ιστοριογραφίας και ο θεμελιωτής της αντίληψης της ιστορικής συνέχειας της Ελλάδας από την αρχαιότητα έως σήμερα (Αρχαιότητα – Βυζάντιο – Σύγχρονη Ελλάδα).

Τα επιχειρήματα του Παπαρρηγόπουλου δεν έχουν να κάνουν με την φυλετική καθαρότητα των Ελλήνων (ούτως ή άλλως, τέτοια καθαρότητα δεν υφίσταται σε κανένα έθνος), αλλά, στη πολιτιστική συνέχεια του ελληνισμού, ο οποίος, παρόλες τις προσμίξεις, εμβολιάζεται, μεταλλάσσεται αλλά συνεχίζει να υφίσταται από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.Υποστηρίζει ότι τα σλαβικά φύλα που εισχώρησαν στην Ελλάδα τους προηγούμενους αιώνες, αφομοιώθηκαν πλήρως από τον ελληνικό πολιτισμό, ενώ η συγχώνευση της αλβανικής φυλής βρισκόταν ακόμα (το 1850) σε εξέλιξη. Εξάλλου, τονίζει ότι οι Αλβανοί είναι απόγονοι των αρχαίων Ιλλυριών – συγγενικού έθνους των αρχαίων Ελλήνων. 

 Έτσι στο βιβλίο του «Ιστορία του ελληνικού έθνους: από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ' ημάς» (1853), ο Παπαρρηγόπουλος ξεκαθαρίζει:

«Ελληνικών έθνος ονομάζονται όλοι οι άνθρωποι, όσοι ομιλούσι την Ελληνικήν γλώσσαν, ως ιδίαν αυτών γλώσσα».    

Με τη δήλωσή του αυτή, ο Παπαρρηγόπουλος συμπεριλαμβάνει στο έθνος των Ελλήνων, όχι μόνο τους κατοίκους του νεοσύστατου κράτους της Ελλάδας, αλλά και όλους τους Έλληνες των αλυτρώτων περιοχών που μιλούν ελληνικά και κουβαλούν την ελληνική παράδοση και ιστορία.

Από την περιγραφή της Ιστορίας του Ελληνικού έθνους του Κ. Παπαρρηγόπουλου:

Στο μνημειώδες έργο Ιστορία του ελληνικού έθνους, ο «πατέρας» της ελληνικής

ιστοριογραφίας Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος καταγράφει την ιστορική συνέχεια της ελληνικής φυλής από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα, προσπαθώντας παράλληλα να αναιρέσει την κυρίαρχη εντύπωση ότι οι χρόνοι του Βυζαντίου υπήρξαν χρόνοι παρακμής και εκφυλισμού. Θεωρεί τη βυζαντινή περίοδο αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και καθιερώνει στη διδασκαλία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών την τριμερή διαίρεση της ελληνικής ιστορίας σε αρχαία, μεσαιωνική και νέα.

«Όθεν ενόμισα χρήσιμον να αφαιρέσω το πρόσωπον του ελληνισμού εκ της πεντατόμου ιστορίας μου, και να μονογραφήσω αυτό και μεγαλογραφήσω μέχρι τινός, ίνα προκύψη ούτω ζωηροτέρα η φυσιογνωμία αυτού. Επί τούτω εκδίδω τον παρόντα "Επίλογον", περί την σύνταξιν του οποίου ωφελήθην εκ τε της επιγινομένης οσημέραι εν τη επιστήμη προόδου, και εκ της πείρας ην αυτός εγώ προσέλαβον, ζηλών το του Σόλωνος γηράσκω αεί διδασκόμενος»

 (Κ. Παπαρρηγόπουλος)