Κριτικά δοκίμια της Χρυσοθέμιδος Χατζηπαναγή για τους: Κωστή Παλαμά, Κ.Π. Καβάφη, Γιώργο Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσο, Τ.Κ. Παπατσώνη, Κώστα Μόντη, Κύπρο Χρυσάνθη και Κυριάκο Χαραλαμπίδη

Με τη δική τους έκφανση του ωραίου: κριτικά δοκίμια / Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή, Λευκωσία: Literatura et Artes, 2013.

Στο βιβλίο με τίτλο «Με τη δική τους έκφανση του ωραίου» η Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή μας παρουσιάζει κριτικά δοκίμια τα οποία αφορούν εννέα σπουδαίους νεοέλληνες ποιητές. Κάποια από αυτά τα κείμενα έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορες χρονικές περιόδους, ενώ κάποια αλλά είναι αδημοσίευτα και παρουσιάζονται στο βιβλίο για πρώτη φορά.

 Συγκεκριμένα, η συγγραφέας γράφει για τους : Κωστή Παλαμά, Κ.Π. Καβάφη, Γιώργο Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσο, Τ.Κ. Παπατσώνη, Κώστα Μόντη, Κύπρο Χρυσάνθη και Κυριάκο Χαραλαμπίδη. Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο χρήσιμο τόσο για τους μελετητές του έργου των εννέα ποιητών και τους καθηγητές που τους διδάσκουν στα σχολεία, αλλά και για κάθε απλό αναγνώστη – φίλο της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Ακολουθούν οι στίχοι με τους όποιους η συγγραφέας επέλεξε να εισαγάγει τους ποιητές και οι τίτλοι των δοκιμίων που τους αφορούν: 

Κωστής Παλαμάς (1859-1943)

«Ένας εγώ, και ζω για χίλιους.

Γύφτε λαέ, άκουσέ με, δε σου μίλησε

προφήτης σου ποτέ σαν τη δική μου γλώσσα.»

(Κ. Παλαμάς «Το πανηγύρι της Κακάβας», Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου)

- Το Απολλώνιο και Διονυσιακό πνεύμα στην ποίηση του Κωστή Παλαμά

- Κωστής Παλαμάς, ο εθνικός ποιητής της ευρωπαικής και πανανθρώπινης συνείδησης.

- Στη σκιά της «Φοινικιάς» του Παλαμά.

- Πάτροκλου Σταύρου «Ο Παλαμάς και η Κύπρος».

-  Μια λαική παράδοση στις χορδές της Παλαμικής λύρας «Η παράκληση του δέντρου».

Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933)

«Τον θέσαμε κοντά σ’ αυτά που θυμάται

ίσως κ΄εκει – σχόλια, κείμενα, τεχνολογία,

Γραφές, εις τεύχη ελληνισμών πολλή ερμηνεία.»

(Κ. Π. Καβάφης «Λυσίου Γραμματικού τάφος», Ποιήματα (1896-1918)

- Η εκκλησιαστική και χριστιανοπρεπής πρόσληψη του Καβάφη.

- Η εμπορική διάσταση της ποίησης του Καβάφη.

- Η ζωοφιλία του Καβάφη.

- Η σκηνική γοητεία του Καβάφη.

- Η ατέλειωτη Καβαφική νύχτα.

- Ο Καβάφης για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.

- Αντιστρέφοντας τον Καβάφη.

- Ο Καβάφης στη σχολική πράξη «Η πόλις»: Διαγραμματική Πρόταση Διδασκαλίας.

Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)

«αυτός ο κόσμος δεν είναι ο δικός μας, είναι του Ομήρου,

η καλύτερη φράση που άκουσα γι’ αυτό τον τόπο.»

(Γ. Σεφέρης «Στα περίχωρα της Κερύνειας», Ημερολόγιο Καταστρώματος, Γ’

- Ένας Μεγάλος που έφυγε.

- Η Κύπρος του ποιητή.

- Κάτω απ’ τη γέρικη Συκομουριά.

- Η Κυπριακή δεντρολατρία του Γ. Σεφέρη.

- Κίκας Ολυμπίου – Γιώργου Χατζηκωστή, Γιώργος Σεφέρης ερμηνευτικές και διδακτικές προτάσεις.

Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

«Ο ποιητής των νεφών και των κυμάτων κοιμάται μέσα μου!

Στη θηλή της θύελλας τα σκοτεινά του χείλη

και η ψυχή του πάντοτε με της θαλάσσης το λάχρισμα

πάνω στα πόδια του όρους!»

(Οδ. Ελύτης «Τα Πάθη ΣΤ’», Το Άξιον Εστί.

- Το σπίτι-φυτό.

-  Η έννοια της δικαιοσύνης στο Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.

- Οδυσσέας Ελύτης, ο ελληνολάτρης ραψωδός και ο καταξιωμένος ποιητής στο παγκόσμιο ποιητικό στερέωμα.

Γιάννης Ρίτσος (1909-1990)

«Τι δύσκολα πούναι τα λόγια – δε νομίζετε; - Ο σωστός μας λόγος

μονάχα στον εαυτό μας απευθύνεται ή, τουλάχιστον,

μονάχα ο εαυτός μας τον ακούει σωστά. ‘Όλα τ΄άλλα μικρές

ή μεγάλες προφάσεις, παζαρέματα, μεταμφιέσεις.»

(Γ. Ρίτσος «Χρυσόθεμις»)

- Τα 12 Καβαφικά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου.

Τάκης Παπατσώνης (1895-1976)

«Μια ροπή προς το καλό και προς το ατάραχο. Μιαν Αγάπη

κι’ ένα αγκάλιασμα προς όλα τα γύρω. Δίχως διάκριση ή προτίμηση,

δίχως αποσκίαση, δίχως φθορά, ή κατατριβή.»

(Τ.Κ. Παπατσώνη «Η πέτρα», Εκλογή Α’ Ursa Minor)

- Συντροφιά μ΄ ένα ποίημα του Τ.Κ. Παπατσώνη.

Κώστας Μόντης (1914-2004)

«Γύρω απ’ αυτούς τους ίδιους στίχους θα περιστρέφεσαι,

αυτούς τους ίδιους στίχους θα ξαναγράφης,

αυτούς τους ίδιους στίχους ασυναισθήτως θα ξαναγράφης»

(Κ. Μόντης «Κατά Καβάφην», Κύπρος εν Αυλίδι, 1976)

- Ρέκβιεμ στον ποιητή Κώστα Μόντη.

- Κώστας Μόντης, ο ειδωλοποιός επιγραμματοποιός.

- Κώστας Μόντης: ένας μεγάλος ποιητής που άνοιξε την καρδιά του στα μικρά παιδιά.

Κύπρος Χρυσάνθης (1915-1998)

«Τραγούδι, των ποιητών μονάχα η μοίρα.

Μα ο στίχος δίχα Ελλάδα δεν αξίζει.

Τ’ ωραίο τριαντάφυλλο, χωρίς τα μύρα,

πάντα μισά τα αισθήματα δωρίζει.»

(Κ. Χρυσάνθης «Επίλογος», Λυρικός Λόγος Α’.)

- Αμάραντο στεφάνι στον Κύπρο Χρυσάνθη από τα ποιητικά του λουλούδια.

- Οι τελευταίες ποιητικές συλλογές του Κύπρου Χρυσάνθη.

- Το θεατρικό έργο του Κύπρου Χρυσάνθη.

- Το πεζογραφικό έργο του Κύπρου Χρυσάνθη.

Κυριάκος Χαραλαμπίδης (1940- )

«Ώστε η τέχνη αντίστροφα πορεύεται

Προς τη ζωή, μαθαίνει να γυρίζει

Την πλάτη στο ευεξήγητο, θανάτου διαλανθένει.»

(Κ. Χαραλαμπίδης «Ποίον το γένος των αγγέλων», Δοκίμιν)

- Κάτω από τον θόλο του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, μερικές πρώτες σκέψεις.

Το βιβλίο τελειώνει με το κεφάλαιο «Η μούσα της λαϊκής και λόγιάς μας παράδοσης στη μούσα των ποιητών μας», στο οποίο η συγγραφέας κάνει αναφορά ξανά και στους εννέα ποιητές.

Όπως μας ενημερώνει η ίδια η συγγραφέας στον πρόλογο, αφορμή για τα την παρούσα έκδοση έδωσε μια διπλή τιμητική επέτειος τη χρονιά που μας πέρασε: το έτος συμπλήρωσης 70 χρόνων από τον θάνατο του Κωστή Παλαμά και 150 χρόνων από τη γέννηση μαζί με τα 80 χρόνια από την εκδημία του Κωνσταντίνου Καβάφη. «Τόσο για τον πατριδολάτρη μεγαλόπνευστο ποιητή της εθνικής μας συνείδησης και της πνευματικής αναγέννησης του σύγχρονου Ελληνισμού όσο και για τον μεγάλο Αλεξανδρινό της ελληνικής διασποράς και τον καταξιωμένο πρωτοπόρο δημιουργό της οικουμενικής ακτινοβολίας θα άξιζε έστω κι ένας ασήμαντος δικός μας οβολός συνεισφοράς ως ένδειξη ελάχιστου χρέους και ταυτόχρονα ως πολλαπλάσια ανταμοιβή της περηφάνιας που μας κληροδότησαν».

Ο τίτλος του βιβλίου είναι εμπνευσμένος από τον στίχο του Κ.Π. Καβάφη «Με τη δική του έκφανσι του ωραίου συγκινούνται» από το ποίημα του «Πολύ σπανίως» (1913).