Ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Γιώργος Γεωργής μιλά για το βιβλίο «Το τρομακτικό μυστικό του Αϊνστάιν: αλλόκοτα διηγήματα».*
Τον ευχαριστώ γιατί μου έδωσε την ευκαιρία πραγματικά να απολαύσω την ανάγνωση ενός πολύ ωραίου βιβλίου.
Το βιβλίο ήταν μια πραγματική έκπληξη. Γρήγορα πέρασα από την συγκατάβαση στη μαγεία της αφήγησης, γιατί ο Ανδρέας Καπανδρέου σε συναρπάζει γρήγορα με τις αφηγηματικές τεχνικές του.
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που διάβασα το βιβλίο «Μιχαήλ» του Τάσου Ρούσου, ένα βιβλίο με παραψυχολογικά αφηγήματα που με είχε εντυπωσιάσει. Θυμάμαι που στον πρόλογο έλεγε ότι όλοι κάποτε περάσαμε – μεταξύ ύπνου και ξύπνιου – αυτό το αίσθημα ότι αιωρούμαστε ή ότι πετούμε και αυτό το πράγμα με είχε γοητεύσει.
Ο Καπανδρέου πάει ένα βήμα παρά πέρα. Κυρίαρχα στοιχεία στην αφήγησή του: το απροσδόκητο και η ανατροπή. Η εξέλιξη των ιστοριών του βαδίζει ανάμεσα στη ψυχολογία και την παραψυχολογία, το λογικό και το παράλογο, το φυσικό και το αλλόκοτο, κρατώντας πάντα μια λεπτή ισορροπία, σχεδόν – θα έλεγα – στην κόψη του ξυραφιού. Έτσι, που το παράλογο να μην είναι παραλογισμός και το παραψυχολογικό να μην είναι αφύσικο ή απίστευτο. Η εξέλιξη έχει σχεδόν πάντα απροσδόκητη κατάληξη και η αφήγηση καταλήγει σε ανατροπή του αναμενόμενου τέλους.
Η αφηγηματική του τεχνική είναι λιτή, χωρίς λογοτεχνικές φιοριτούρες και στηρίζεται στην ευρηματικότητα της ανατροπής που επέρχεται στο τέλος, όχι σαν από μηχανής Θεός για να δώσει λύση σε αδιέξοδη πορεία αλλά ως εξέλιξη που δεν είχες υποθέσει, λογική ή πιθανή. Το υπερφυσικό και το ανεξήγητο δεν έχουν θέση στην αφήγησή του. Το ευρηματικό συνήθως τέλος, δεν αφήνει κενά παρά τις ανατροπές και τα ερωτηματικά που δημιουργούνται στη πορεία της ανάγνωσης.
Στο αριστουργηματικό διήγημα «Αμάρ», το καλύτερο νομίζω της όλης συλλογής τόσο από την άποψη της πλοκής όσο και από την λογοτεχνική μορφή και την τεχνική της αφήγησης δύο μικρομαφιόζοι αναλαμβάνουν μια εκτέλεση. Ο ένας, ο τελικός ήρωας ο Αμάρ θεωρεί αυτή την αποστολή ως την τελευταία για να ξελασπώσει, να εγκαταλείψει την παρανομία και να ζήσει όμορφα με πολλά παιδιά με την αφοσιωμένη σύντροφό του προς την οποία έτρεφε παράφορο έρωτα από τότε που την μάζεψε από το πεζοδρόμιο για να την κάνει Κυρά του και καλή του. Εκείνη ανταπέδιδε τον έρωτά του έχοντας αφήσει για πάντα πίσω της το παρελθόν. Μέσα από τον υπόκοσμο είχε γεννηθεί μια δυνατή ιστορία αγάπης. Ο Αμάρ, παρά τους δισταγμούς του – πρώτη φορά θα εκτελούσε φόνο – θα δολοφονούσε την ερωμένη του αφεντικού του, του μεγάλου αφεντικού που για κάποιο λόγο ήθελε να την ξεφορτωθεί. Πάνω στην απώλεια μιας ξένης ζωής θα έκτιζε την ευτυχία της δικής του ζωής με τη Λουίζα. ‘Έχοντας το αντικλείδι του δωματίου όπου ερωμένη περίμενε το αφεντικό και ένα πιστόλι με σιγαστήρα…
Θα αδικήσω το διήγημα αν συνεχίσω να σας λέω την ιστορία… Θα διαβάσω από το κείμενο αλλά δεν θα σας πω για τις άλλες ιστορίες.
[Διαβάζει από το βιβλίο το τελευταίο μέρος του διηγήματος «Αμάρ» μέχρι την προτελευταία παράγραφο].
Θα μπορούσε το διήγημα να τελείωνε εδώ αφήνοντας σκόπιμα μετέωρα ερωτήματα στον αναγνώστη. Όμως δεν θα ερχόταν η ανατροπή, το κυρίαρχο στοιχείο της τεχνικής του. Η τελευταία παράγραφος, μετά από τρία αστεράκια, σχεδόν ανεξάρτητη, σαν σκηνή από αστυνομικό ρεπορτάζ στη τηλεόραση ή σαν περιγραφή αυτόπτη μάρτυρα έχει φέρει το συγκλονιστικό τέλος.
[Διαβάζει μέσα από το βιβλίο την τελευταία παράγραφο του διηγήματος].
Το ευρηματικό τέλος αναγκάζει τον αναγνώστη σε αναστοχασμό της αφήγησης και αυτός ο αναστοχασμός είναι επίσης μέρος της αφηγηματικής του τεχνικής. Έτσι, το διήγημα νοητικά συνεχίζει να είναι στη σκέψη σου μέχρι πραγματικά να συνειδητοποιήσεις ότι όλα ήταν φυσικά και ότι ο στιγμιαίος δισταγμός του δολοφόνου ήταν αυτός που τον μετέτρεπε από πληρωμένο δολοφόνο σε ερωτικό εκδικητή. Η ανατροπή τελικά δεν βρίσκεται στην ταυτότητα του θύματος αλλά στην ίδια την ιστορία που από αστυνομική ή μαφιόζικη γίνεται τραυματικά ερωτική.
Οι ίδιες ανατροπές, εμφανείς ή εσωτερικές, κυριαρχούν σε όλα σχεδόν τα διηγήματα που τα περισσότερα διαδραματίζονται σε ένα απροσδιόριστο κοσμοπολίτικο χώρο. Σπανιότερα έχουν προσδιορισμένο χώρο δράσης όπως τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη στο «Δωμάτιο με τους καθρέφτες» και τη Λευκωσία και την Πάφο στο «Θανάσιμο όνειρο». Η τοπιογραφία όμως ηθελημένα δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στα έργα του ακόμα και σε αυτά που φαινομενικά θα έπρεπε όπως το «Μέχρι που θα πάει αυτή η βαλίτσα;», εκεί όπου μια κοινή σε όλους μας υπόθεση, η απώλεια μιας βαλίτσας, γίνεται ξανά από απλή ιστορία, διήγημα με απροσδόκητο τέλος.
Ο Ανδρέου ή Καπανδρέου, αντλεί τις ιστορίες του άλλοτε από τα διαβάσματά του, άλλοτε από ακούσματα και άλλοτε από την καθημερινότητά του. Ιστορίες με άγχος, ερωτηματικά, προβληματισμούς, ταλαιπωρίες, πάθη και παθήματα. Ακόμη και οι ευτράπελες ιστορίες του όπως το προτελευταίο για τη χαμένη αποσκευή, αποκτά μια περίεργη ένταση μέσα από την παράμετρο των επαγγελματικών ραδιουργιών και αντιπαλοτήτων.
Μοναδική εξαίρεση το τελευταίο διήγημα «Η περιπέτεια ενός ονόματος ή Γιατί Ανδρέας Καπανδρέου» όπου το απροσδόκητο και η ανατροπή παίρνουν χροιά ευθυμογραφήματος με την υπογραφή του Ανδρέα Κ. Ανδρέου – Καπανδρέου.
Το βιβλίο έρχεται πραγματικά να εμπλουτίσει την κυπριακή πεζογραφία και να αποτελέσει την αφετηρία για την λογοτεχνία του παράξενου ή του αλλόκοτου σε μια εποχή που μέτριοι κύπριοι πεζογράφοι κρυμμένοι πίσω από ένα σοβαροφανή προβληματισμό προσπαθούν να εμφανίσουν για παράδειγμα τα κακότεχνα έργα τους ως δήθεν πρωτοπορία της λογοτεχνίας και άκουσον – άκουσον, λογοτεχνία της επαναπροσέγγισης. Ευτυχώς «Το τρομακτικό μυστικό του Αϊνστάιν» φέρνει μια νότα δροσιάς και ανανέωσης, μια ελπίδα για μια πραγματικά νέα λογοτεχνία.
Για την άρτια εμφάνιση του βιβλίου, θερμά συγχαρητήρια στις εκδόσεις Επιφανίου που τα τελευταία χρόνια υπηρετούν με πίστη και συνέπια τον χώρο του βιβλίου.
*Απομαγνητοφώνηση από την παρουσίαση του βιβλίου που πραγματοποιήθηκε στις 19/05/2011 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου