Κύπριοι στην έξοδο του Μεσολογγίου

Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη (1855)

Έξοδος του Μεσολογγίου ονομάστηκε η απελπισμένη αλλά και γενναία προσπάθεια των κατοίκων του Μεσσολογγίου τη 10^η προς 11^η Απριλίου 1826 να βγουν μαχόμενοι από την πολιορκημένη από τους Τούρκους πόλη.

Ανάμεσά τους υπήρχαν στρατιώτες αλλά και πολλά γυναικόπαιδα. Η απόφαση πάρθηκε όταν λόγω της πολιορκίας των Οθωμανών (Τούρκων και Αιγυπτίων) εξαντλήθηκαν όλα τα τρόφιμα και οι κάτοικοι λιμοκτονούσαν.  

Προηγήθηκαν δύο αποτυχημένες προσπάθειες κατάληψης της στρατηγικής σημασίας πόλης του Μεσσολογγίου από τους Τούρκους το 1822 και το 1823.

Τρία χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Τούρκους (στις 15 Απριλίου 1825), ο Κιουταχής έφτασε έξω από την πόλη με ένα ισχυρό στράτευμα 2.000 αντρών και ξεκίνησε την πολιορκία.

Όλες οι επιθέσεις που επιχείρησε ο Κιουταχής εναντίον της πόλης απέτυχαν, όπως και η προσπάθεια του να αποκλείσει τον ανεφοδιασμό της πόλης από στεριά και θάλασσα. Οι πολιορκημένοι ήρθαν σε συνεννόηση με τον Καραϊσκάκη, ο οποίος διεξήγαγε πόλεμο φθοράς στα νώτα του στρατεύματος του Κιουταχή, αναγκάζοντάς τον να περάσει σε θέση άμυνας, τον Οκτώβριο του 1825.

Εν τω μεταξύ, ο Σουλτάνος προβλέποντας ορθά ότι η πολιορκία θα ήταν χρονοβόρα και βάσει του ότι οι Ευρωπαϊκές Αυλές, πιεζόμενες από το φιλελληνικό κίνημα των λαών τους, είχαν αρχίσει να αναγνωρίζουν την ύπαρξη ελληνικού ζητήματος, θέλησε να ενισχύσει τον αποκλεισμό της πόλης με επιπλέον δυνάμεις, στέλνοντας στο Μεσολόγγι και τον στρατό του Ιμπραήμ, παρά το ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν στην αρχική του συμφωνία με τον Αιγύπτιο στρατάρχη. Στις αρχές του Οκτώβριου 1825 κατέπλευσαν στην Αλεξάνδρεια ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων, συνολικής δύναμης 145 πλοίων, που αποτελούνταν από τούρκικα, αιγυπτιακά, αλγερινά, τριπολίτικα μεταγωγικά και πολεμικά σκάφη, ενώ υπήρχαν και αρκετά υπό διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες. Παράλληλα, στην περιοχή συγκεντρώθηκαν 8.000 Άραβες πεζοί, 1.200 ιππείς καθώς και περίπου 800 άτακτοι Τούρκοι που εκγυμνάζονταν υπό την επίβλεψη Γάλλων στρατηγών, ενώ μεγάλες ποσότητες τροφίμων και πολεμοφοδίων είχαν επίσης φτάσει από τους γαλλικούς λιμένες. Με όλες αυτές τις δυνάμεις, ο Ιμπραήμ σκόπευε τόσο στην άλωση του Μεσολογγίου όσο και στην καθυπόταξη ολόκληρης της Πελοποννήσου.

Με την άφιξη του νέου ισχυρού στρατεύματος η πολιορκία ξανάρχισε σφοδρότερη. Παρ’ όλ’αυτά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1826 οι Τούρκοι δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Ο Ανδρέας Μιαούλης με τον στόλο του κατάφερνε να ανεφοδιάζει το Μεσολόγγι και η άμυνα των πολιορκημένων παρέμενε ισχυρή.

Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να αλλάζει όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν στρατηγικής σημασίας νησίδες στη λιμνοθάλασσα, όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο της νησίδας Κλείσοβα μετά από μία σφοδρή μάχη, στην οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες. Όμως η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση. Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική και η πείνα άρχισε να θερίζει τους κατοίκους. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση το συμβούλιο των οπλαρχηγών και προκρίτων της πόλης πήρε την απόφαση για την έξοδο των κατοίκων από το Μεσολόγγι. Η έξοδος ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου με ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, μεταξύ 10^ης  και 11^ης  Απριλίου 1826. Το σχέδιο της εξόδου πιθανότατα προδόθηκε, μάλλον από αυτόμολο ξένο, με αποτέλεσμα οι Τουρκοαιγύπτιοι να απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και μόνο 1.500 κατάφεραν να διασωθούν.

Σύμφωνα με μαρτυρίες τρεις Κύπριοι που πολέμησαν στο Μεσολόγγι, επιβίωσαν και επέστρεψαν στην ιδιαίτερή τους πατρίδα. Αυτοί ήταν οι Γιάννης Πασαπόρτης από την Κοίλη της Πάφου, Χατζηχριστόδουλος Κοκκινόφτας και Νικόλας Χατζησάββας από την Τσάδα. Οι τρεις Πάφιοι, είχαν πάρει μέρος στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και κατάφεραν να γλυτώσουν από την επί ένα χρόνο πολιορκούμενη «Ιερά Πόλη» της Ελλάδας.

Ο Γιάννης Πασαπόρτης, επέστρεψε στην Κοίλη της Πάφου με τη λήξη του Αγώνα. Φορώντας φουστανέλα και τσαρούχια, κράταγε στο ένα χέρι το ελληνικό του πια διαβατήριο που εκτός από περηφάνια του είχε χαρίσει και τον επώνυμο Πασαπόρτης (από την αγγλική λέξη passport που σημαίνει διαβατήριο). Προκαλώντας τον θαυμασμό των συγχωριανών του, τους περιέγραφε την τραγική πείνα που θέριζε τον κόσμο του Μεσολογγίου και πως για να επιβιώσουν αναγκάζονταν να τρώνε αποφάγια και υπολείμματα γαϊδάρου. Μαζί του είχε φέρει το σπαθί του και το καριοφίλι του, που δυστυχώς σήμερα δεν σώζονται. Έφερε επίσης και έναν χειρόμυλο, με τον οποίο άλεθε την πυρίτιδα για το καριοφίλι του.

Δεν ήταν όμως μόνο αυτοί οι τρεις που βρέθηκαν μεταξύ των Μεσολογγιτών. Στα ενθυμήματα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου εντοπίζονται οι αναφορές για τον καπετάν Ιωάννη τον Κύπριο και τον Παντελή Γεωργίου Ορφανό. Από την άλλη ο ήρωας και ιστορικός Νικόλας Κασομούλης (χάρις στον οποίο γνωρίζουμε την εσωτερική ιστορία της πολιορκίας) αναφέρει στα «Στρατιωτικά απομνημονεύματά» του για τον Νικόλαο Χατζησάββα: «Επτά πληγαίς είχε λάβει ένας στρατιώτης μου, έως τότες και μ΄έλεγε ακόμη ο δυστυχής ότι «θα βαστάξω». Στο Μεσολόγγι πολέμησαν επίσης άλλοι τρείς τουλάχιστον Κύπριοι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που υπάρχουν: ο Μιχαήλ Αντωνίου Κυπράιος, ο Θεόφιλος Θησεύς και ο Ιωάννης Κύπριος (Λοχαγός της Φάλαγγας).

Κατόπιν πρωτοβουλίας της Κυπριακής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας, κατασκευάστηκε πλάκα στο Μεσολόγγι, προς τιμήν των Κυπρίων που πήραν μέρος στην ηρωϊκή έξοδο. Αργότερα, προστέθηκε και ένα μνημείο, στο οποίο η Κύπρος «στεφανώνουσα» τιμά και στεφανώνει με το ένα χέρι τους ήρωες της Εξόδου και με το άλλο τους Κύπριους που αγωνίστηκαν για το Μεσολόγγι.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος