Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης - ποιητής Ουίλιαμ Μπλέικ (William Blake)

Ο Ουίλιαμ Μπλέικ (William Blake) έζησε στην Αγγλία μεταξύ των ετών 1757 και 1827 και σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές και ζωγράφους σκιτσογράφους της γενιάς του (Ρομαντική Εποχή). Ήταν επίσης και χαράκτης, εικονογράφος και στοχαστής.

Θεωρείται μυστικιστής και οραματιστής (όπως ο ίδιος ομολογούσε, από παιδί βυθιζόταν σε εκστατικά οράματα). Χαρακτηρίζεται συχνά ως ο «Προφήτης» της Αγγλικής λογοτεχνίας και υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους πλέον εκκεντρικούς αλλά και πολύπλευρους καλλιτέχνες.

Παρ’όλ’αυτά κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Μπλέικ όχι μόνο δεν αναγνωρίστηκε σαν σημαντικός συγγραφέας και καλλιτέχνης, αλλά χλευάστηκε και χαρακτηρίστηκε ως παράφρον.

Ενδεικτική είναι η κριτική που άσκησε η εφημερίδα The Examiner όταν ο Μπλέικ διοργάνωσε έκθεση προκειμένου να εκθέσει τους πίνακές του:

"...ο Ουίλιαμ Μπλέικ, ένας δυστυχής παράφρων, ακίνδυνος κατά τα άλλα και γι' αυτό έξω από το άσυλο, θα περνούσε εντελώς απαρατήρητος αν δεν διακήρυσσαν δημόσια τον θαυμασμό τους για αυτόν πολλοί διακεκριμένοι καθηγητές και ερασιτέχνες. Οι έπαινοι τους οποίους οι κύριοι αυτοί επεφύλαξαν πέρυσι στις εικονογραφήσεις του Τάφου (του Robert Blair) που φιλοτέχνησε ο δυστυχής, κατόρθωσαν να τον ωθήσουν να δημοσιοποιήσει την τρέλα του και έτσι να τον εκθέσουν και πάλι αν όχι στη χλεύη, στον οίκτο του κοινού."

Ο ίδιος ο Μπλέικ, υπερασπιζόμενος κάποτε το έργο του, απάντησε:

"Το Υψηλό παραμένει κατ' ανάγκη σκοτεινό για τους Αδύναμους ανθρώπους. Αυτό που μπορεί να είναι σαφές για έναν ηλίθιο δεν είναι άξιο της προσοχής μου."

Ο Μπλέικ ήταν υποστηρικτής του ελευθέρου έρωτα και ήταν εναντίων του θεσμού του γάμου. Για τον Μπλέικ, ο νόμος και η αγάπη αντιτίθενται και κερδίζει το «παγωμένο κρεβάτι γάμου» (Visions of the Daughters of Albion).

Ήταν ενάντια στην κατάχρηση της ταξικής βίας και κάποιοι τον θεωρούν ως τον πρόδρομο του σύγχρονου του αναρχισμού.

Αμφισβητούσε τη συμβατική θρησκεία και έφτιαξε τη δική του μυθολογία βασισμένος τόσο στη Βίβλο, όσο και στην Ελληνική και Νορβηγική Μυθολογία.

Κάποια από τα ποιητικά έργα του Ουίλιαμ Μπλέικ είναι τα ακόλουθα:

Poetical Sketches (1783)

There is no Natural Religion (1788)

All Religions are One (1788)

Songs of innocence (1789)

Book of Thel (1789)

Marriage of Heaven and Hell (1793)

Visions of the Daughters of Albion (1793)

America: A Prophecy (1793)

Songs of Experience (1794)

The Book of Urizen (1794)

The Song of Los (1794)

The Book of Ahania (1795)

The Book of Los (1795)

Milton (1804-1808)

Jerusalem (1809-1815)

Everlasting Gospel (1818)

Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν τα ακόλουθα βιβλία με ποίηση του Ουίλιαμ Μπλέικ:

16 ποιήματα (Κουκούτσι, 2015)

Ένα νησί στο φεγγάρι: Χειρόγραφο απόσπασμα μυθιστορήματος (Εκδόσεις Βακχικόν, 2015)

Οι γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης (Νεφέλη, 2014)

Οράματα των θυγατέρων του Αλβιόνα: τέσσερα ποιήματα (Ηριδανός, 2006)

Οι γάμοι του ουρανού και της κόλασης (Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2006)

Τα τραγούδια της πείρας (Ερατώ,  2004)

Το βιβλίο της Θελ (Ερατώ, 2003)

Τα τραγούδια της αθωότητας (Ερατώ, 2002)

Οι γάμοι του ουρανού και της κόλασης (Νεφέλη, 2001)

Προφητικά (Χατζηνικολή, 1999)

Ποιήματα: επιλογή (Αρμός, 1999)

Ποιήματα (Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999)

Γερά σώματα δια τα αγόρια και τα κορίτσια μας [σε μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη]  (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.), 1991)

Μεταφρασμένα στα ελληνικά ποιήματα του Ουίλιαμ Μπλέικ συμπεριλαμβάνονται και στις ακόλουθες συλλογές:

Ποιήματα του χειμώνα (Σοφίτα, 2013)  

Πέντε κείμενα: μετά μουσικής: Η γη τσακισμένο καράβι. Ένας κόσμος χωρίς ταξιδιώτες (Γαβριηλίδης, 2013)

Όταν οι άγγελοι περπατούν: ανθολογία πεζού ποιήματος (Μεταίχμιο, 2017)

Τα τραγούδια του κόσμου που αλλάζει (Περί Τεχνών, 2004)

Αγγλική μεταφυσική ποίηση: από τον Τζων Νταν ως τον Τζόφρεϋ Χιλλ (1600-1950) (Εκδόσεις Α. Καραβιά, 1976)

Σήμερα ο Ουίλιαμ Μπλέικ θεωρείται ως ένας από τους σπουδαιότερους  ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Απόσπασμα από το κείμενο της εισαγωγής της έκδοσης "Οι γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης (Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2006):

...Ολόκληρο το έργο του Μπλέηκ ασχολείται με τη φιλοσοφία της αντιφατικής φύσης του  ανθρώπου. Ο επαναστάτης Μπλέηκ σε όλη του τη ζωή αντιτάχθηκε σε κάθε μορφή καταπίεσης, και αναζήτησε την αλήθεια και την κοινωνική δικαιοσύνη. 

...Η ποίησή του βασίζεται στον μυστικισμό, στην προσωπική ερμηνεία θρησκευτικών και άλλων μύθων, καθώς και στη χρήση ενός ιδιότυπου συμβολισμού. Το έργο του Μπλέηκ θεωρείται πρωτοποριακό για την εποχή του, και επηρέασε πολλά μεταγενέστερα λογοτεχνικά και εικαστικά ρεύματα (τον ρομαντισμό, τον συμβολισμό, τον σουρεαλισμό, κ.ά.)

Το Δέντρο με το δηλητήριο 

[A Poison Tree από το Songs of Experience (1794)]

Θύμωσα με το φίλο μου: 

είπα την οργή μου, η οργή μου έσβησε. 

Θύμωσα με τον εχθρό μου: 

δεν το είπα, η οργή μου θέριεψε. 

Και την πότιζα με φόβο 

Νύχτα και μέρα με τα δάκρυά μου 

Με χαμόγελα την έκρυψα 

και με γλυκές, απατηλές γητειές. 

Μέρα και νύχτα εκείνη θέριευε, 

μέχρι που γέννησε λαμπρό μήλο, 

κι ο εχθρός μου το 'δε να λάμπει 

κι ήξερε ότι ήτανε δικό μου. 

Κλεφτά μπήκε στον κήπο μου 

όταν η νύχτα είχε ρίξει τα πέπλα της 

και την αυγή τον είδα με χαρά 

ξαπλωμένο να κείτεται κάτω απ' το δέντρο.

Ο Μπλέικ είχε δική του αντίληψη για την Κόλαση και τον Θεό.

Πίστευε ότι «Χωρίς αντιθέσεις δεν υπάρχει εξέλιξη. Λόγος και Ενέργεια, Αγάπη και Μίσος είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη ύπαρξη. Από αυτές τις αντίθετες πηγές πηγάζει αυτό που η θρησκεία αποκαλεί Καλό και Κακό.

Το Καλό είναι το παθητικό που υπακούει στον Λόγο. Το Κακό που πηγάζει από την ενέργεια. Το Καλό είναι ο Παράδεισος. Το Κακό η κόλαση»

Οι διαβολικές παροιμίες του Μπλέικ είναι προκλητικές και παράδοξες. Σκοπός τους είναι να ενεργοποιήσουν τη σκέψη. Πολλές από αυτές έχουν γίνει διάσημες:

Παροιμίες της Κόλασης

[Proverbs of Hell  από το  Marriage of Heaven and Hell (1793)]

Η δεξαμενή περιέχει, η πηγή ξεχειλίζει. 

Να σκέπτεσαι το πρωί, να πράττεις το μεσημέρι, vα δειπνείς το βράδυ, να κοιμάσαι τη Νύχτα. 

Να περιμένεις δηλητήριο από το στάσιμο νερό. 

Αυτός που δέχεται μ’ ευγνωμοσύνη έχει πλούσια σοδειά. 

Η δημιουργία ενός μικρού λουλουδιού είναι μόχθος αιώνων. 

Η Αφθονία είναι Ομορφιά.

 Οι χαρές εγκυμονούν, οι λύπες γεννάνε. 

Το πουλί τη φωλιά, η αράχνη τον ιστό, ο άνθρωπος τη φιλία.

 Μια σκέψη γεμίζει το αχανές.

 Πάντα λέγε ελεύθερα τη γνώμη σου και ο τιποτένιος θα σε αποφεύγει. 

Οι τίγρεις της οργής είναι σοφότερες απ’ τ’ άλογα της διδαχής. 

Η μηλιά ποτέ δε ρωτάει την οξιά πώς να μεγαλώσει, ούτε το λιοντάρι το άλογο πώς να πιάσει τη λεία του. 

Η ψυχή της γλυκιάς χαράς ποτέ δε λερώνεται. 

Ο ανόητος δεν βλέπει το ίδιο δέντρο με τον σοφό. 

Αυτός που το πρόσωπό του δεν σκορπάει φως, ποτέ του δεν θα γίνει άστρο. 

Η Αιωνιότητα είναι ερωτευμένη με τα έργα του χρόνου. 

Τις ώρες της ανοησίας τις μετρά το ρολόι, οι ώρες της σοφίας δεν μπορούν να μετρηθούν.

Κάποια από τα σημαντικότερα έργα ζωγραφικής του Μπλέικ είναι τα ακόλουθα:

Lot and his Daughters (Ο Λωτ και οι κόρες του) - 1800

Elohim Creating Adam (Ο Ελοχίμ δημιουργώντας τον Αδάμ) - 1795

Isaac Newton (Ισαάκ Νεύτων) - 1795      

Hecate or the Three Fates (Εκάτη ή Οι τρείς Μοίρες) - 1795 

 Nebuchadnezzar (Ναβουχοδονόσωρ) - 1795    

The Parable of the Wise and Foolish Virgins (Η παραβολή των φρονίμων και των μωρών παρθένων) - 1822   

The Body of Abel Found by Adam and Eve (Το σώμα του Άβελ ανακαλύπτεται από τον Αδάμ και την Εύα) - 1825       

Satan Smiting Job with Sore Boils (Ο Σατανάς πλήττει τον Ιώβ με φλύκταινες) - 1826      

Satan (Σατανάς) - 1789