«Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα» όπως τον διάβασε η Μαρία Πυλιώτου

Ανδρέας Καπανδρέου

Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα: Η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά.

Εξώφυλλο: Olena Yakobchuk

Εκδόσεις: Συμπαντικές Διαδρομές, 2016

H αξία ενός ιστορικού μυθιστορήματος φαίνεται από το γεγονός πως σ’ αυτό βρίσκεις και σου μένουν όσα διδασκόσουν στα σχολεία και μετά τα ξεχνούσες! Τι ήταν αυτό που σ’ έκανε να τα ξεχνάς;

Από τα σχολικά βιβλία πολύ συχνά λείπει η μαγεία του λόγου, η ποιητικότητα της γραφής, ακόμα και η φαντασία που κανένας δεν μπορεί ν’ αποτρέψει, όπως λέει ο συγγραφέας, από του να γράφουμε γι’ αυτά βασιζόμενοι σίγουρα σε ιστορικές πηγές, πληροφορίες και φήμες ακόμα. Είναι γι’ αυτό που το βιβλίο του Ανδρέα Καπανδρέου «Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα», εξαρχής τραβάει το ενδιαφέρον σου και σε κάνει να το διαβάζεις και να το απολαμβάνεις. Την ιστορία αφηγείται ο ίδιος ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα, Ιωάννης Καρατζάς. Ο Ιωάννης Καρατζάς καταγόταν από τη Λευκωσία της Κύπρου, αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου, και τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν γι’ αυτόν ξεκινούν από το 1790 στη Βιέννη, όταν ήταν ήδη 23 ετών. Ο πρόλογος δίνει κι άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Την ιστορία αφηγείται, λοιπόν, ο Ιωάννης Καρατζάς κι όπου στην εισαγωγή του τον βλέπουμε να είναι απολογητικός: «…Όμως, αυτά που καταγράφω είναι η δική μου πραγματικότητα, η δική μου μαρτυρία για όσα βίωσα. Πιο κάτω θα διαβάσετε για τη σχέση μου με τον Ρήγα Βελεστινλή και για την άγνωστη ιστορία της Ελλάδας, η οποία σήμερα θα ήταν πολύ διαφορετική εάν δεν συνέβαιναν όλα αυτά που διηγούμαι. Όσο κι αν ακούγεται εξωπραγματικό και απίστευτο, τα γεγονότα στα οποία αναφέρομαι ακολουθούν ανάποδη χρονολογική φορά. Πρώτα συνέβησαν αυτά που διαδραματίστηκαν μετά και

ακολούθως αυτά που έγιναν πριν.

Είναι τόσα πολλά κι αλλόκοτα αυτά που έζησα, που μου είναι δύσκολο, μετά από τόσα χρόνια, να τα αποτυπώσω με ακρίβεια στο χαρτί. Συγχωρέστε με, λοιπόν, για τυχόν ατέλειες στις περιγραφές μου…».

Σταματώ και υπογραμμίζω τη φράση πως τα γεγονότα, στα οποία αναφέρεται ο Ιωάννης Καρατζάς, ακολουθούν ανάποδη χρονολογική φορά!

Και, να, η πρώτη ανατροπή: Ξεκινάμε, λοιπόν, στο Μέρος Α’ από το 2103μ.Χ! Δηλαδή μεταφερόμαστε 87 χρόνια μπροστά, κι όπου όλα ξεκινούν ένα αυγουστιάτικο πρωινό του 2103, τρεις μήνες πριν ολοκληρωθεί η στρατιωτική θητεία του αφηγητή-πρωταγωνιστή, κι όπου είχε ξαφνικά όπως λέει, λάβει φύλλο πορείας από το Ντιγιαρμπακίρ, για την Αθήνα, για μια σημαντική αποστολή. Ακολουθούν  τα επόμενα σύντομα κεφάλαια, όπου στο πρώτο περιγράφεται η Αθήνα του εικοστού δεύτερου αιώνα με απίστευτα φανταστικά επεισόδια που κατορθώνουν να σε κρατούν σε αγωνία.

Το Μέρος Β’, το πιο μεγάλο, (1790μ.Χ.) σε βοηθάει να εισέρχεσαι σε γνωστά πια λημέρια, και γεγονότα,

που σου δίνονται μάλιστα μ’ ένα συναρπαστικό τρόπο καθώς βασίζεται σε ιστορικές πηγές.

Ο ίδιος ο συγγραφέας διευκρινίζει, μιλώντας μας για την ιστορικότητα του βιβλίου του που, όπως λέει ο ίδιος, είναι παρμένα μέσα από ιστορικά κείμενα και ντοκουμέντα της εποχής. Πάρα πολλές, επίσης, λεπτομέρειες έχουν παρθεί από άλλες πηγές που καταγράφονται, βέβαια, και που μπορεί ο αναγνώστης, αν θέλει, ν’ ανατρέξει σ’ αυτές. Κοντά σ’ αυτά υπάρχει και μια πλούσια Βιβλιογραφία από την οποία ο συγγραφέας έχει αντλήσει πολύτιμο υλικό.

Ο Ανδρέας Καπανδρέου ονομάζει το βιβλίο του «Ιστορικό Μυθιστόρημα Επιστημονικής Φαντασίας». Και βέβαια είναι «ιστορικό». Είναι κι ανατρεπτικό, είναι πάν’ απ’ όλα συναρπαστικό και χωρίς αμφιβολία πρωτότυπο. Λυπούμαι που ο περιορισμένος χώρος δεν μου επιτρέπει να σταθώ και σε άλλες σημαντικές πτυχές (ερωτικές, σχέσεις φιλίας κι αυτοθυσίας και πολλά άλλα). Στις δύσκολες μέρες που διαβαίνουμε με το «βιβλίο» ν’ ανταγωνίζεται σκληρούς αντιπάλους (τηλεόραση κ.λπ.), το μυθιστόρημα αυτό του Ανδρέα Καπανδρέου έρχεται σαν φως και δροσιά στη στέγνια που συχνά επικρατεί στον χώρο της λογοτεχνίας και, ιδιαίτερα, της Ιστορίας και σε βοηθάει να την αγαπήσεις. Σε βοηθάει με την αρτιότητα του λόγου, με τη φαντασία, την τόλμη, με την ανατροπή των πεπατημένων, χωρίς, βέβαια, να χάνει από την ουσία, που δεν είναι άλλη από την ιστορική αλήθεια!

[Απόσπασμα από το βιβλίο]:

Ο φιλέλληνας ιατροφιλόσοφος Πέτρον Φραγκ

Μια από εκείνες τις μέρες, ενώ ήμασταν στο Ελληνικό Καφενείο ένιωσα να με εγκαταλείπουν οι δυνάμεις μου και να έχω τάσεις λιποθυμίας. Ο Ρήγας που ανησύχησε, προσφέρθηκε να με συνοδέψει σε ένα γιατρό, που ήταν πολύ καλός του φίλος. Έτσι μου γνώρισε τον ιατρό Πέτρον Φραγκ, ο οποίος εργαζόταν και σαν διευθυντής στο νοσοκομείο της Βιέννης. Ο Φραγκ έδειξε να χαίρεται όταν είδε τον Ρήγα και μας μίλησε στα ελληνικά.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας, ρωτούσε τον Ρήγα για τα βιβλία που ετοίμαζε και έδειξε να είναι πολύ καλά πληροφορημένος γι’ αυτά. Αφού τελείωσε με την εξέταση, μου έδωσε μια συνταγή με δυναμωτικά βότανα λέγοντάς μου ότι δεν είχα κάτι σοβαρό, ότι χρειαζόμουν ξεκούραση και ότι σε μια–δυο μέρες θα ήμουν υγιέστατος. Όταν πήγα να τον πληρώσω αυτός μου απάντησε:

            «Δεν συνηθίζω να χρεώνω τους απόγονους του μεγάλου διδασκάλου μου του Ιπποκράτη. Τους προτρέπω όμως να δώσουν, αν θέλουν, τα χρήματα στον Ρήγα για να εκδώσει ωφέλιμα ελληνικά βιβλία».

Ο Ρήγας τότε με σύστησε σαν τον συγγραφέα του «Έρωτος αποτελέσματα» και ο Φραγκ χαμογέλασε λέγοντάς μου ότι είχε διαβάσει το βιβλίο μου.

Φεύγοντας, ο Ρήγας μού αποκάλυψε ότι ο ελληνομαθής και φιλέλληνας ιατρός είχε πολύ μεγάλη επιρροή στο Παλάτι, αφού ήταν προσωπικός γιατρός του Αυτοκράτορα και ήταν αυτός που μεσολάβησε ώστε να κανονιστεί το ραντεβού μας με τον υπουργό εξωτερικών της Αυστρίας Κάουνιτς, κατά την πρώτη περίοδο παραμονής του Ρήγα στη Βιέννη.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αλήθεια, 8 Δεκ. 2016)