Κριτική του βιβλίου «Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα», του Ανδρέα Καπανδρέου από τον συγγραφέα Χριστόδουλο Ελισσαίου

Ένα από τα κοινά που έχω με τον Ανδρέα Καπανδρέου είναι η αγάπη για δύο φαινομενικά ασυμβίβαστα μεταξύ τους, αντικείμενα, την Ιστορία και την Επιστημονική Φαντασία. Αν όμως αυτά τα δύο θέματα φαίνονται ασυμβίβαστα τότε ο συνδυασμός τους φαντάζει, εκ πρώτης όψεως, αλλόκοτος. Είναι έτσι όμως; Αυτή η αντίληψη είναι βιαστική αλλά και λανθασμένη, όπως αποδεικνύει ο Καπανδρέου στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Ο Μυστικός Σύντροφος του Ρήγα».

Το συγγραφέα έχει γοητεύσει η άγνωστη ιστορία ενός από τους συντρόφους του Ρήγα Φεραίου, του Ιωάννη Καρατζά από τη Λευκωσία, ο οποίος μαρτύρησε μαζί του και με έξη άλλους επαναστάτες το 1798 στον πύργο Νεμπόϊζα στο Βελιγράδι, όταν στραγγαλίστηκε από τους Τούρκους, καταβάλλοντας στον φόρο αίματος που ανελλιπώς προσέφερε η Κύπρος στους κοινούς αγώνες του Έθνους για Αυτοδιάθεση και Λευτεριά.

Τα ελλιπή ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν για τον Καρατζά αλλά και ο ανεκπλήρωτος πόθος να γνωρίσουμε περισσότερο αυτόν τον άγνωστο, στους περισσότερους, Κύπριο πατριώτη, ωθούν τον συγγραφέα να επιχειρήσει να καλύψει το κενό επιστρατεύοντας όχι απλά την φαντασία του, αλλά την επιστημονική της εκδοχή. Ένα εγχείρημα καθόλου απλό αλλά ούτε και συνηθισμένο. Αλλά μπορώ να πω πολύ πετυχημένο.

Ο συγγραφέας, παραγνωρίζοντας κάθε «πολιτικώς ορθόν» της σύγχρονης λογοτεχνίας, τολμά και χαράζει τη δική του τομή στο Ελληνικό βιβλίο. Μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος φαίνεται διάχυτη η σε βάθος και εμπεριστατωμένη μελέτη για τα γεγονότα της εποχής εκείνης. Μέσα από τις αφηγήσεις του ταξιδεύει τον αναγνώστη στη Βιέννη των Αψβούργων του τέλους του 18^ου αιώνα και στα Οθωμανοκρατούμενα Βαλκάνια, παραθέτοντας εντυπωσιακές ιστορικές λεπτομέρειες, ειδικά για τον Ελληνισμό της Αυστροουγγρικής πρωτεύουσας αλλά και για την επαναστατική του δράση.

Το πρωτοποριακό στο βιβλίο αυτό είναι το γεγονός ότι όλα τα πιο πάνω ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία έρχονται να δέσουν αρμονικά στο μυθιστόρημα, με μια μελλοντική εφαρμογή των πλέον πολύπλοκων θεωριών της σύγχρονης Φυσικής, της Γενικής Σχετικότητας και της Κβαντομηχανικής, και κυρίως του παντρέματος τους σε μια Θεωρία των Πάντων.  Αυτό το ζητούμενο αποτελεί μέχρι στιγμής ένα ανεκπλήρωτο στόχο που απασχολεί εδώ και ένα αιώνα τα μεγαλύτερα μυαλά του πλανήτη και το οποίο, εάν και εφόσον λυθεί, ίσως δώσει απάντηση στα πιο τρελά ερωτήματα που έθεσε η ανθρωπότητα και δυνατότητα σε τεχνολογικά επιτεύγματα που υφίστανται μόνο στη σφαίρα της φαντασίας μας….

Και πάλιν κόντρα στο «πολιτικώς ορθόν» και τις αντιλήψεις της εποχής μας, μέσα από το βιβλίο αναδύονται ιδεολογικά ζητήματα, όπως η άρρηκτη σύνδεση Εθνικής Απελευθέρωσης και Κοινωνικής Δικαιοσύνης και η, εκ των ων ουκ άνευ, συμπερίληψη της ιδιαιτέρας πατρίδας του Ιωάννη Καρατζά της Κύπρου, ως μέρος του ευρύτερου σκλαβωμένου Ελληνισμού που προορίζεται να απελευθερωθεί σε ένα νέο κράτος, μιας και η, σε κρατικό επίπεδο, σημερινή διχοτόμηση του Ελληνισμού σε Ελλάδα και Κύπρο, δεν ήταν ούτε υπαρκτή, ούτε καν στα υπόψιν…

Το μυθιστόρημα αυτό αποτελεί μεταξύ άλλων, ένα οφειλόμενο φόρο τιμής στον άγνωστο εκείνο διανοούμενο που, μαζί με το Ρήγα Φεραίο, γνώριζε ότι η δύναμη του Λόγου και της Μόρφωσης, αποτελεί απαραίτητο συστατικό της κάθε επαναστατικής δραστηριότητας ενάντια σε κάθε είδους τυραννία και τελικά έδωσε και τη ζωή του για το σκοπό αυτό.

Είναι ασυνήθιστο να τιμάς ένα ιστορικό πρόσωπο επιστρατεύοντας την επιστημονική φαντασία. Αλλά μια οφειλόμενη τιμή δεν μπορεί να περιοριστεί σε στεγανά. Όπως λέει και ο συγγραφέας προ του προλόγου του στο βιβλίο,

«Μπορεί να μην γνωρίζουμε με σιγουριά

ποιο ήταν το χρώμα των ματιών

της Ωραίας Ελένης και να μην ξέρουμε

με ακρίβεια τα τελευταία λόγια του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κανένας, όμως, δεν μπορεί να μας

αποτρέψει από το να γράφουμε γι αυτά,

βασιζόμενοι σε πληροφορίες, φήμες ή και τη φαντασία μας».

*Ο Χριστόδουλος Ελισσαίου είναι ο συγγραφέας του βιβλίου

 "Σε ποιον κόσμο βρίσκεται ο Παράδεισος"