Τα αυστριακά αρχειακά έγγραφα για τις συλλήψεις, τις ανακρίσεις και τις εκτελέσεις του Ρήγα Βελεστινλή και των συντρόφων του

Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ μαρτυρησάντων : Εκ των εν Βιέννη αρχείων εξαχθέντα και δημοσιευθέντα / υπό Αιμίλιου Λεγράνδ ;  επιμέλεια Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος • μετάφραση Σπυρίδων Π. Λάμπρου. - 2η έκδ. - Αθήνα : Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών Βελεστίνου Ρήγα, 2000.

Όπως είναι γνωστό ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) συνελήφθηκε από την Αυστριακή Αστυνομία στην Τεργέστη και παραδόθηκε στους Τούρκους από τους οποίους εκτελέστηκε τον Ιούνιο του 1798 μαζί με επτά συντρόφους* του στον πύργο Νεμπόισα του Βελιγραδίου.

Το όνομα του Ρήγα έγινε θρύλος ειδικά κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης αλλά και αργότερα μετά τη δημιουργία του Ελληνικού κράτους. Η ιστορία που αφορούσε τη δράση και τις συνθήκες σύλληψης και εκτέλεσής του ήταν ομιχλώδεις με αποτέλεσμα πολλές από τις διηγήσεις (προφορικές και γραπτές) να ξεφεύγουν από την πραγματικότητα.

To 1890 o Γάλλος ελληνομαθής ακαδημαϊκός Αιμίλιος (ή Εμίλ) Λεγκράν (γαλλικά: Émile Legrand, 1841-1903) κατάφερε να εξασφαλίσει από τα Αυστριακά υπουργεία Εσωτερικών και Εξωτερικών τα έγγραφα που αφορούσαν τη δράση, τις ανακρίσεις και τις τύχες των οκτώ Ελλήνων επαναστατών. Το βιβλίο που εξέδωσε ο Λεγκράν το 1891 στην Αθήνα με τίτλο «Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ μαρτυρησάντων : Εκ των εν Βιέννη αρχείων εξαχθέντα και δημοσιευθέντα» (τυπογραφείο αδελφών Περρή), ρίχνει άπλετο φώς στα γεγονότα που αφορούν τη σύλληψη (1797) και εκτέλεσης (1798) του Ρήγα και των συντρόφων του.

Το βιβλίο το οποίο περιλαμβάνει πρόλογο του Λεγκράν και όλα τα κείμενα στα γερμανικά μαζί με την ελληνική τους μετάφραση, εκδόθηκε ξανά το 1996 και το 2000 (2η εκδ) από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών Βελεστίνου Ρήγα με επιμέλεια του Δημήτριου Καραμπερόπουλου.

*Οι επτά σύντροφοι του Ρήγα που εκτελέστηκαν μαζί του ήταν οι: Ευστράτιος Αργέντης (31 χρονών, έμπορος από τη Χίο), ο Δημήτριος Νικολίδης (32 χρονών, γιατρός από τα Ιωάννινα), ο Αντώνιος Κορωνιός (27 χρονών, έμπορος και λόγιος από τη Χίο), ο Ιωάννης Καρατζάς (31 χρονών, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου), ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας (22 χρονών, έμπορος από την Σιάτιστα), ο Ιωάννης Εμμανουήλ (24 χρονών, φοιτητής της ιατρικής από τη Καστοριά) και ο Παναγιώτης Εμμανουήλ (22 χρονών, αδερφός του προηγούμενου και υπάλληλος του Αργέντη).

Από τον πρόλογο του Δημήτριου Καραμπερόπουλου:

[...] Η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών Βελεστίνου Ρήγα προσφέρει, σήμερα, τη φωτοαναστατική ανατύπωση της έκδοσης των Λεγράνδ και Λάμπρου, που χρόνια τώρα ήταν εξαντλημένη, με την προθήκη στο τέλος ενός ευρετηρίου ονομάτων και πραγμάτων της ελληνική μεταφράσεως των εγγράφων. [...]

Ο Έλληνας αναγνώστης θα έχει τη δυνατότητα, τώρα, να μελετήσει τα έγγραφα τα σχετικά με τη σύλληψη, ανάκριση, παράδοση του Ρήγα και των συντρόφων του από τους αυστριακούς στους Τούρκους. Να διαπιστώσει ότι, σύμφωνα και με τις διαβεβαιώσεις του υπουργού Pergen και των αυστριακών ανακριτών, τα έργα του Ρήγα -Η Επαναστατική Προκήρυξη, το Σύνταγμα, ο Θούριος, η Χάρτα, η εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο τέταρτος τόμος του Νέου Ανάχαρση- θα συνέβαλαν στην αφύπνιση των συνειδήσεων, στην αυτογνωσία των Ελλήνων και στην αναζήτηση της ελευθερίας τους. [...]