Ο Σταύρος Κουγιουμτζής και η Κύπρος

Τον Σταύρο Κουγιουμτζή (1932-2005), έναν από τους μεγαλύτερους έλληνες μουσικοσυνθέτες και στιχουργούς, είχα την τύχη να συναντήσω από κοντά, αρχές της δεκαετίας του 90’ σε ένα ταξίδι που έκανε για συναυλίες στην Κύπρο, και αργότερα στο σπίτι του στην Καλαμαριά.

Σε μια νυχτερινή διαδρομή Λάρνακα – Λευκωσία, όπου συνταξιδεύαμε (εγώ οδηγός και αυτός συνοδηγός) μου εκμυστηρεύτηκε ότι τους στίχους του τραγουδιού «Όλα καλά» τους εμπνεύστηκε και τους έγραψε κατά την παραμονή του στην Κερύνεια, την δεκαετία του 60’. Συγκεκριμένα οι στίχοι «και μια σημαία σ’ ένα μπαλκόνι, αλλάζει χρώματα και με σκοτώνει», όπως ο ίδιος ο Κουγιουμτζής μου δήλωσε, είναι εμπνευσμένοι από τις σημαίες στα μπαλκόνια τις Λευκωσίας οι οποίες κατά τη διάρκεια των δικοινοτικών ταραχών (1963-1964) άλλαζαν συχνά χρώματα (πότε ελληνικές και πότε τουρκικές), κάτι που τον πλήγωνε.

Η βιογραφία του Ρήγα Φεραίου από τον Χριστόφορο Περραιβό

Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού / Χρ. Περραιβός. Εν Αθήναις: Εκ της τυπογραφίας Ιω. Αγγελόπουλου, 1860 [ανατύπωση: Αναστατικές Εκδόσεις, Διον. Νότη Καραβιά. Ά ανατύπωση 1973]

Το βιβλίο αυτό είναι μια πρωτογενής μαρτυρία για την ζωή του Ρήγα Φεραίου Βελεστινλή (1757-1798) από κάποιον που τον γνώρισε και έζησε τα γεγονότα από κοντά.

Όπως είναι γνωστό, ο Χριστόφορος Περραιβός ήταν ο άνθρωπος που συνελήφθηκε μαζί με τον Ρήγα από τις Αυστριακές αρχές, μετά από προδοσία, στην Τεργέστη, την 1η Δεκεμβρίου του 1797. Η κατηγορία ήταν η κατοχή και η διάδοση των επαναστατικών κειμένων του Ρήγα Φεραίου.

Ο Ρήγας στην κατάθεσή του κάλυψε τον Περραιβό ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος. Ο ίδιος κρατήθηκε και στάλθηκε στη Βιέννη όπου μαζί με άλλους εφτά συντρόφους του, όλοι Οθωμανοί υπήκοοι, παραδόθηκαν στον Σουλτάνο ο οποίος τους  καταδίκασε θάνατο.

Όσοι άλλοι κατηγορούμενοι για την ίδια υπόθεση είχαν ευρωπαϊκά διαβατήρια απελάθηκαν από την Αυστρία. Ο Χρ. Περραιβός μετέβηκε στην Κέρκυρα όπου ξανατύπωσε τα δύο άσματα του Ρήγα που κατάφερε να διασώσει.

Τέσσερεις παράξενες ιστορίες από τον Ιωάννη Μαργέτη

Σε ξένο κόσμο: παράξενες ιστορίες / Ιωάννης Μαργέτης. Αθήνα: Momentum, 2013

Ο Ιωάννης Μαργέτης στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Σε ξένο κόσμο» μας χαρίζει τέσσερις, παράξενες – όπως τις χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας στον υπότιτλο - ιστορίες.

Η πρώτη  είναι η ομώνυμη νουβέλα («Σε ξένο κόσμο») στην οποία ένας καθημερινός άνθρωπος, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς, ανακαλύπτει τυχαία κάτι το οποίο συνταράζει συθέμελα όλη του την ζωή. Σε μια τυχαία βιντεογράφηση, συνειδητοποιεί ότι τα βράδια κάποιος άλλος,  χρησιμοποιεί το δικό του κορμί ζώντας μια παράλληλη ζωή.  

Στο διήγημα «Τα αγκάθια μεγαλώνουν» ο ήρωας παρακολουθεί, ανήμπορος να αντιδράσει, τον εαυτό του να μεταλλάσσεται σε ένα αγκαθωτό τέρας…

Στο «Δύσκολη νύχτα» αφηγητής λαμβάνει ένα τηλεφώνημα από τον κολλητό του που του ζητά να τον βοηθήσει να εξαφανίσει ένα πτώμα.

«Το χαμόγελο του κυρίου Μ», γραμμένο με φιλοσοφική διάθεση, μας διηγείται την ιστορία ενός απλού ανθρώπου πάνω στον οποίο στρέφονται ξαφνικά όλα τα φώτα της δημοσιότητας λόγω της αντισυμβατικής του συμπεριφοράς -  να μην καταναλώνει το Προϊόν το οποίο καταναλώνουν όλοι οι άλλοι γύρω του.

Ο Μικρός Ήρως του Στέλιου Ανεμοδούρα και η λογοκρισία του

Ανεμοδούρας, Στέλιος. Ο μικρός ήρως, (1953-1968).

Ο Μικρός Ήρως ήταν εβδομαδιαίο ανάγνωσμα που εξέδιδε ο Στέλιος Ανεμοδούρας (1917-2000) και διάνθιζε με σκίτσα του ο Βύρων Απτόσογλου (1921-1990) για μία ολόκληρη 16ετία, από το 1953 έως το 1968.

Το ανάγνωσμα περιγράφει τις περιπέτειες τριών ηρωικών Ελληνόπουλων: του Γιώργου Θαλάσση, της Κατερίνας και του "Σπίθα" οι οποίοι μάχονται για την πατρίδα τους ενάντια σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους φασίστες.

Ο Ανεμοδουράς δεν έμεινε ασυγκίνητος από τον αγώνα του κυπριακού ελληνισμού  ο οποίος πολεμούσε εκείνη την εποχή (1955-1959) τους Βρετανούς θέλοντας να πετύχει την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Έτσι, συμπεριέλαβε και την Κύπρο σε κάποιες από τις ιστορίες του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το περιοδικό να λογοκριθεί στην βρετανοκρατούμενη Κύπρο. Γράφει συγκεκριμένα ο ίδιος ο συγγραφέας για το θέμα:

Η Βιέννη την εποχή του Σούμπερτ και του Μότσαρτ

Η καθημερινή ζωή στη Βιέννη την εποχή του Σούμπερτ και του Μότσαρτ / Marcel Brion ; μετάρφ. Αντ. Η. Σακελλαρίου. Αθήνα: Παπαδήμας, 1994.

[Τίτλος πρωτοτύπου: La vie quotidienne a Vienne au temps de Mozart et de Schubert. Hachette, 1988 (1959).

Ο συγγραφέας μέσα από πηγές και περιγραφές περιηγητών μας μεταφέρει ενδιαφέρουσες πληροφορίες και λεπτομέρειες από την καθημερινή ζωή της Βιέννης την εποχή που έζησε ο Φραντς Σούμπερτ (Franz Peter Schubert, 1797-1828) και ο Βόλφγκανγκ Αματέους Μότσαρτ (Wolfgang Amadeus Mozart, 1756-1791).

Περιλαμβάνει τα κεφάλαια:

Σημείωμα του μεταφραστή – 1. Βιέννη, πόλη ευτυχισμένη – 2. Η προσωπογραφία του Βιεννέζου – 3. Πρωτεύουσα της μουσικής – 4. Το θεατρικό πάθος – 5. Θεάματα και διασκεδάσεις – 6. Η Βιέννη σε καιρό πολέμου – 7. Το Συνέδριο χορεύει – 8. Στο βασίλειο του χορού – 9. Ο βιενέζικος ρομαντισμός – 10. Η βασιλεία του κυρίου Μπηντερμάγερ – 11. Το τέλος μιας «μπελ επόκ» –  Βιβλιογραφικό σημείωμα.

Οι «Λάθος οδηγίες» του Αλέκου Παπαδόπουλου

Λάθος οδηγίες : διηγήματα επιστημονικής φαντασίας / Αλέκος Παπαδόπουλος. Αθήνα : Τρίτων, 2008.

Ένα ιδιαίτερο βιβλίο, σκληρής ελληνικής επιστημονικής φαντασίας, με πολύ καλές και πρωτότυπες ιδέες. 

Περιλαμβάνει δεκαέξι διηγήματα + (τρία τα οποία ο συγγραφέας ονομάζει διαφημίσεις και τα οποία διαβάζονται και ανάποδα!)

Κορυφαία διηγήματα του βιβλίου είναι κατά την άποψή μου το «Καινή Σπορά» (η προσπάθεια επιβίωσης μιας μικρής ομάδας καλλιεργητών σε ένα απομακρυσμένο πλανήτη) και το «Ένα Μικρό Αντάλλαγμα» (η περιπέτεια και τα διλλήματα των πρώτων ανθρώπων που ανακάλυψαν εξωγήινο πολιτισμό). 

Πολύ ενδιαφέρον είναι και το «Οι Πύλες της Σιωπής» στο οποίο ο Α. Παπαδόπουλος μεταφέρει την ιστορία της μάχης των Θερμοπυλών σε κάποιο άλλο γαλαξία.

Κάποιες εύστοχες φράσεις που ξεχώρισα από το βιβλίο:

«Η βλακεία είναι το πιο ισότιμα μοιρασμένο αγαθό στον κόσμο [ανάμεσα στους λαούς]» (από το «Έφεση Αμαρτιών», σ. 42).

«…ποτέ η πολιτική δεν είχε σχέση αποκλειστικά με το χρήμα, ήταν πάντα ένας απρόβλεπτος συνδυασμός απληστίας και ιδεολογίας» (από το «Καινή Σπορά», σ. 60).

«Με τους ανθρώπους είμαι βέβαιη, νιώθω μια σιγουριά. Ό,τι και να συμβεί, γνωρίζω πως στο τέλος θα τα θαλασσόσουν» (από το «Απασφάλιση», σ.11).

Υπάρχει και φιλότιμο: θεατρική παράσταση από τον Κίμωνα Ξυλοτύμβου

Παρακολούθησα πρόσφατα τη θεατρική παράσταση «Υπάρχει και φιλότιμο» από τον ερασιτεχνικό όμιλο του «Κίμων» Ξυλοτύμβου.

Για την παράσταση επιλέγηκε το πάντα επίκαιρο έργο των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου το οποίο στηλιτεύει το σάπιο πολιτικό κατεστημένο και τη συμπεριφορά συγκεκριμένων πολιτικών.

Το έργο βασίζεται στη θεατρική κωμωδία «Ανώμαλη προσγείωση» που γράφτηκε το 1950 από τους Σακελλάριο και Γιαννακόπουλο. Γνωστό, πάντως, έγινε το 1965 όταν γυρίστηκε σαν κινηματογραφική ταινία από την Φίνος Φιλμ με πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα.

Σκοτεινά, ονειρικά ποιήματα πάθους από την Ευδοξία Γραμμένου

Η Ευδοξία Γραμμένου κάνει τη λογοτεχνική της εμφάνισή με την ποιητική συλλογή «Σκιές σε σκοτεινά όνειρα πάθους» (Συμπαντικές Διαδρομές, 2013).

Πρόκειται για μια προσεγμένη έκδοση διανθισμένη με φωτογραφίες που περιλαμβάνει οκτώ ποιήματα. Τα ποιήματα της Ευδοξίας είναι ερωτικά αλλά και σκοτεινά μαζί και αναβλύζουν συναίσθημα, πάθος και μυστήριο.

Σε κάποια από αυτά («Αιματολαγνεία», «Νότες Εκδίκησης» και «Επιθυμία») συναντούμε και το στοιχείο του φανταστικού.

Η απώλεια, επίσης, συναισθηματική ή ανθρώπινη διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ποίηση στη Ε. Γραμμένου.

Η συγγραφέας έχει δείξει πολύ καλά στοιχεία σε αυτή την πρώτη της προσπάθεια. Περιμένουμε με ανυπομονησία το επόμενό της λογοτεχνικό βήμα.

Η ιστορία των Ελλήνων της Βιέννης

Ο εν Βιέννη ναός του Αγίου Γεωργίου και η κοινότης των Οθωμανών υπηκόων /Σωφρονίου Ευστρατιάδου. Εν Αλεξάνδρεια: Εκ του Πατριαρχικού Τυπογραφείου, 1912. 

[Το παρόν αντίτυπο είναι ανατύπωση από το Βιβλιοπωλείον των Βιβλιοφίλων, Αθήναι, 1997 με επιμέλεια – εισαγωγή και ευρετήριο από τον αρχαιολόγο – ιστορικό Χαράλαμπο Γ. Χοτζακόγλου]

Σε αυτό το βιβλίο, ο μητροπολίτης Λεοντοπόλεως Σωφρόνιος Ευστρατιάδης περιγράφει την ιστορία του ναού του Αγίου Γεωργίου στη Βιέννη από τα τέλη του 18^ου μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα. Μαζί με την ιστορία του ναού μας δίνει ενδιαφέρουσες πληροφορίες και για την ελληνική κοινότητα  των Οθωμανών υπηκόων (που προέρχονταν από μέρη που ήταν τουρκοκρατούμενα) στην οποία άνηκε ο συγκεκριμένος ναός.

Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη και άλλα αθησαύριστα κείμενα του Νίκου Καββαδία

Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη: αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα / Νίκος Καββαδίας. Επιμ. Guy (Michel) Saunier. Αθήνα: Άργα, 2009.

Βιβλίο με αθησαύριστα (όχι ανέκδοτα) πεζά και ποιήματα του Νίκου Καββαδία. Πρόκειται για λιγότερο γνωστά έργα του συγγραφέα, αρκετές όμως προτάσεις και στίχοι του μας θυμίζουν άλλα γνωστότερα. 
Κάποια από τα πρώτα ποιήματά του  τα οποία δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής (μεταξύ 1928-1930) ο Καββαδίας τα υπογραφει σαν Πέτρος Βαλχάλας (ή Βαλχάλλας) ενώ το ποίημα "Αθήνα 1943" που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1943 στο παράνομο περιοδικό "Πρωτοπόροι", υπογράφει σαν Α. Ταπεινός.

Συμπεριλαμβάνεται και το πολύ ενδιαφέρον (αλλά δυστυχώς και μοναδικό ημιτελές έργο του συγγραφέα): «Η απίστευτη περιπέτεια του λοστρόμου Νοκαχαναμόκο». Το έργο ξεκίνησε ως μυθιστόρημα σε συνέχειες στο περιοδικό Πειραϊκό Βήμα (αρ. 6-10, Μάρτιος – Απρίλιος 1932). Έμεινε, όμως, στη μέση όταν το περιοδικό σταμάτησε την κυκλοφορία του αφήνοντας μας με την απορία για την προέλευση του περίεργου λοστρόμου…

Το πρώτο κείμενο Επιστημονικής Φαντασίας γράφτηκε στα ελληνικά

Αληθής ιστορία ή Αληθή διηγήματα /  Λουκιανός ο Σαμοσατεύς. [Αρχαία] Ρώμη, 2^ος αι. μ.Χ.

Ο καθηγητής του Cambridge, Justin Meggitt υποστήριξε πρόσφατα ότι το πρώτο Sci-fi κείμενο στην ιστορία έγραψε στα ελληνικά ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς, τον 2ο αιώνα μ.Χ. στη Ρώμη. (Ο Λουκιανός γεννήθηκε γύρω στο 120 μ.Χ. – και πέθανε κάπου μεταξύ 180 και 192 μ.Χ. Ήταν γεννημένος στη Συρία και ήταν ελληνομαθής).

Πρόκειται για το βιβλίο  «Αληθής ιστορία» στο οποίο ο Λουκιανός σατιρίζει τα δημοφιλή στην εποχή του ταξιδιωτικά αφηγήματα. Ουσιαστικά είναι μια παρωδία των ταξιδιωτικών μυθιστορημάτων που ήταν αγαπητά κατά τους Αυτοκρατορικούς χρόνους, ένα είδος "σατιρικής επιστημονικής φαντασίας". Αντί, όμως, οι ήρωές του να περιπλανηθούν στη Γη, ο Λουκιανός τους «εκτοξεύει» σε μακρινούς κόσμους – σε παράξενους πλανήτες και νησιά αλλά και στη Σελήνη. 

Στη μυθοπλασία του συγγραφέα η Σελήνη είναι κατοικημένη από αλλόκοτα όντα – οι γήινοι ήρωές του μάλιστα φθάνοντας εκεί εμπλέκονται σε έναν πόλεμο ανάμεσα στους στρατούς των κατοίκων της Σελήνης και των κατοίκων του Ήλιου.