«Κόψτε το ρόδο πριν μαραθεί»: Ο Ρήγας του Γιώργου Καραμπελιά

Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα: «κόψτε το ρόδο πριν μαραθεί» (Εναλλακτικές εκδόσεις, 2011).

Στο βιβλίο αυτό ο Γιώργος Καραμπελιάς, ουσιαστικά μας ξανασυστήνει τον Ρήγα Φεραίο Βελεστινλή, (1757-1798), αποκαθιστώντας την προσωπικότητά του και απαντώντας τεκμηριωμένα σε όσους διαστρέβλωσαν διαχρονικά την ιδεολογία και τις απόψεις του.  

Ο Γιώργος Καραμπελιάς παρουσιάζει νέα στοιχεία για τους συντρόφους του Ρήγα, τις επιρροές που είχε ο ίδιος και η παρέα του από τη Ρωσία και τη Γαλλική επανάσταση, την εκδοτική του παραγωγή κλπ.

Οι χρησμοί του  Αγαθάγγελου για το ξανθό γένος, οι επιρροές που είχε ο Ρήγας στην Φιλική Εταιρία και την Ελληνική επανάσταση, ο τρόπος που ο Βελεστινλής αντιμετωπίστηκε από τον Κοραή, τον Μιχαήλ Περδικάρη κ.α., είναι κάποια άλλα ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου.

*Ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο σχολιάζει για τον υπότιτλο του βιβλίου του:

«Μαθητής δημοτικού, στη δεκαετία του 1950, διάβασα μια  βιογραφία του Ρήγα, γραμμένη από τον Βασίλη Ρώτα για τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, και μου εντυπώθηκε μια φράση από ένα από τα άσματα που τραγουδούσε ο Ρήγας: «Κόψε το ρόδο πριν μαραθεί». Μια φράση που θα μπορούσε να είναι η σύνοψη και το μεγάλο κατόρθωμα της ίδιας του της ζωής».

 Από το οπισθόφυλλο:

Στη μακρά πορεία της ελληνικής παλιγγενεσίας, ο Βελεστινλής σηματοδοτεί το τέλος μιας περιόδου, κατά την οποία οι Έλληνες αναζητούσαν την ανεξαρτησία τους στηριζόμενοι πρωτίστως στη συνδρομή των ξένων, και την απαρχή μιας νέας, κατά την οποία τολμούν να διανοούνται και να προετοιμάζουν μια νέα ανεξάρτητη πολιτειακή τάξη. 

Και επειδή κλείνει μια περίοδο και ανοίγει μία νέα, συνιστά, την εμβληματικότερη μορφή της νεώτερης ελληνικής ιδεολογίας, εξ αιτίας ακριβώς της μοναδικής του συνθετικότητας: Συγγραφέας ρομαντικών διηγημάτων και στιχουργημάτων, έργων επιστημονικής εκλαΐκευσης και αρχαιογνωσίας, εκδότης υπέροχων χαρτών, χρησμολογικών κειμένων και βιβλίων στρατιωτικής τακτικής, συγγραφέας επαναστατικού "προγράμματος", ποιητής -λόγιος και λαϊκός-, τραγουδιστής και μουσικός, προπαντός οργανωτής και αδάμαστος επαναστάτης μέχρι τέλους. Η μορφή του άστραψε για λίγο καιρό και άφησε έκθαμβους τους συγχρόνους του - και φαίνεται πως τύφλωσε πολλούς από τους τοτινούς καθώς και τους σύγχρονους λογίους μας. 

Ο Ρήγας προσωποποιούσε τη σύνθεση και την άρση της αντίθεσης ανάμεσα στα ρεύματα που διαπερνούν τον σύγχρονο ελληνισμό: σκέψη και δράση, συναίσθημα και ορθός λόγος, Ανατολή και Δύση, αρχαιότητα και Βυζάντιο, νεωτερικότητα και παράδοση, λόγιο και λαϊκό στοιχείο. Ο Ρήγας ήταν η προσωποποιημένη άρση του "καημού της ρωμιοσύνης", της διαρκώς ανολοκλήρωτης ταυτότητάς μας, γι’ αυτό και πάντα επίκαιρος, τόσα χρόνια μετά: διότι βρισκόμαστε ακόμα αντιμέτωποι με το ίδιο αίτημα, να απαντήσουμε θετικά στον "καημό της ρωμιοσύνης", στον καημό των λαών της Βαλκανικής. 

Ο Ρήγας υπήρξε η προσωποποιημένη άρση του "καημού της ρωμιοσύνης", του διαρκούς ανολοκλήρωτου της ταυτότητάς μας, γι’ αυτό και διαρκώς επίκαιρος, τόσα χρόνια μετά, γι’ αυτό και αντικείμενο διαμάχης, διότι, ακόμα και σήμερα -ίσως σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε-, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ίδιο αίτημα. 

Γι’ αυτό και παραμένει αξεπέραστος, το εμβληματικό και ταυτόχρονα ανολοκλήρωτο πρόταγμα του νεώτερου ελληνισμού. Γι’ αυτό και επιστρέφουμε διαρκώς σε αυτόν, γι’ αυτό μας γοητεύει με έναν συχνά δυσεξήγητο τρόπο η φυσιογνωμία του, διότι αποτελεί το πρόσωπο -διαχρονικό και, στις μέρες μας, τραγικό- του ελληνισμού: Έλληνας, Βαλκάνιος, οικουμενικός. 


Διαβάστε επίσης: 

- Η μυθιστορηματική βιογραφία του Ρήγα (Φεραίου) Βελεστινλή από τον Τάσο Βουρνά

- Η βιογραφία του Ρήγα Φεραίου από τον Χριστόφορο Περραιβό