Μιχαήλ Μπακούνιν: Αρχές Παιδείας: ένα ριζοσπαστικό όραμα για την εκπαίδευση, του Mikhail Bakunin

 

Ο Μιχαήλ Μπακούνιν (Mikhail Bakunin, 1814-1876), ο κορυφαίος αναρχικός θεωρητικός, στο έργο του "Αρχές Παιδείας" παρουσιάζει μια ριζοσπαστική προσέγγιση στην εκπαίδευση, που αποσκοπεί στην καλλιέργεια ελεύθερων, κριτικών και δημιουργικών ατόμων.

Υποστηρίζει την αποδόμηση των κεντρικών, αυταρχικών σχολείων και την αντικατάστασή τους από μικρότερες, αυτόνομες ομάδες μάθησης. Αυτή η προσέγγιση ενθαρρύνει την άμεση συμμετοχή των μαθητών στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού τους περιεχομένου και των μεθόδων διδασκαλίας.

Η εκπαίδευση, σύμφωνα με τον Μπακούνιν, δεν πρέπει να περιορίζεται στην απομνημόνευση γνώσεων, αλλά να στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Οι μαθητές πρέπει να ενθαρρύνονται να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντά τους, να αναπτύξουν τις κριτικές τους σκέψεις και να καλλιεργήσουν την δημιουργικότητά τους.

Ο Μπακούνιν υποστηρίζει ότι η μάθηση πρέπει να είναι συνδεδεμένη με την πραγματική ζωή. Οι μαθητές πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους στην πράξη, μέσω της συμμετοχής σε παραγωγικές δραστηριότητες και κοινωνικές πρωτοβουλίες.

Το βιβλίο «Αρχές Παιδείας» του Μιχαήλ Μπακούνιν κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2024 από τις Εκδόσεις Gutenberg. Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει πρόλογο και επιμέλεια από τον Ήρκο Αποστολίδη, ενώ την εισαγωγή, μετάφραση και τα σχόλια έχει επιμεληθεί ο Γιάννης Μπαρτσώκας.

 

Περιγραφή βιβλίου

Ακούσια λοιπόν και μοιραία υποταγή σ’ όλους τους νόμους που, ανεξάρτητοι από κάθε ανθρώπινη θέληση, συνιστούν την καθαυτό ζωή της φύσης και της κοινωνίας· αλλά, επίσης, κατά το δυνατόν αυτονόμηση απόλυτη απέναντι σε κάθε διαταγή, απέναντι σε κάθε θέληση – συλλογική και ατομική - που θ’ αξίωνε να επιβληθεί όχι φυσικά, παρά με το νόμο και το δεσποτισμό.

Κήρυγμα απευθύνει κ’ εδώ ο Μπακούνιν – κήρυγμα φλογερό, μ’ ένα σκοπό στο βάθος: την παιδεία, το πλάσιμο ελεύθερων συνειδήσεων, επαναστατημένων, που δεν θα υπακούουν παρά στους νόμους, καθώς λέει, της φύσης, κι όχι στους απ’ έξω, τους από πάνω, τους κρατικούς. Γυρεύει το σμίλεμα ανθρώπων νέων, που θα κάνουν πέρα τον παλιό κόσμο, θα τον γκρεμίσουν συθέμελα, να στήσουν έναν καινούργιο.

Παρακολουθήστε μια παρουσίαση του βιβλίου από τον Ήρκο Αποστολίδη, η οποία προσφέρει βαθύτερη κατανόηση του έργου και των ιδεών του Μπακούνιν:

Μιχαήλ Μπακούνιν (Mikhail Bakunin, 1814-1876)

Ο Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του αναρχισμού, αφήνοντας ανεξίτηλο το σημάδι του στην ιστορία των ιδεών και των κοινωνικών κινημάτων του 19ου αιώνα. Γεννημένος στη Ρωσία το 1814, ο Μπακούνιν αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε μορφή καταπίεσης και εξουσίας.

Γεννημένος σε μια αριστοκρατική οικογένεια, ο Μπακούνιν αρχικά ακολούθησε μια στρατιωτική καριέρα. Ωστόσο, οι φιλελεύθερες ιδέες που κυκλοφορούσαν στην εποχή εκείνη, καθώς και η επαφή του με τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, τον οδήγησαν σε μια ριζική αλλαγή πορείας. Επηρεασμένος από τις ιδέες του Γεωργίου Χέγκελ και του Λούντβιγκ Φουέρχμπαχ, ο Μπακούνιν άρχισε να ασκεί κριτική στην υπάρχουσα κοινωνική τάξη και να αναζητά εναλλακτικές μορφές οργάνωσης. Συμμετείχε ενεργά σε επαναστατικά κινήματα στην Ευρώπη, όπως η επανάσταση της Δρέσδης το 1849, για την οποία καταδικάστηκε σε θάνατο ερήμην. Ακολούθησαν χρόνια εξορίας και φυλάκισης, κατά τη διάρκεια των οποίων διαμόρφωσε τις βασικές αρχές του αναρχισμού.

Οι ιδέες του Μπακούνιν

• Αποκέντρωση της εξουσίας: Ο Μπακούνιν ήταν ένθερμος υποστηρικτής της κατάργησης κάθε μορφής κράτους και της δημιουργίας αυτόνομων κοινωνιών, όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από τους ίδιους τους πολίτες.
• Ατομική ελευθερία: Πίστευε στην απόλυτη ελευθερία του ατόμου και στην ανάγκη να απελευθερωθεί από κάθε εξωτερική επιβολή.
• Σοσιαλισμός χωρίς κράτος: Οραματιζόταν μια σοσιαλιστική κοινωνία χωρίς την ανάγκη για ένα κεντρικό κράτος, όπου τα μέσα παραγωγής θα ανήκαν στην κοινότητα.
• Διεθνισμός: Ήταν ένας ένθερμος διεθνιστής, πιστεύοντας στην αλληλεγγύη των εργαζομένων όλου του κόσμου.