Η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας μέσα από 14 αναμνηστικά νομίσματα

H Επιτροπή «Ελλάδα 2021» δημιούργησε μια μοναδική νομισματική συλλογή, μέσα από την οποία αποτυπώνεται η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος.

Συγκεκριμένα, με αφορμή την επέτειο 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 η Επιτροπή σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος εξέδωσε μέσα στο έτος 2021 τα αναμνηστικά νομίσματα σε 3 θεματικές Κατηγορίες:

1.Τα πρώτα νομίσματα του Ελληνικού Κράτους

Δύο δι-μεταλλικά νομίσματα, ονομαστική αξίας 5 ευρώ, τα οποία απεικονίζουν τα δύο πρώτα νομίσματα του Ελληνικού Κράτους:

·         Τον Φοίνικα του 1828.

Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ο Καποδίστριας για να οργανώσει το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος και να τονίσει την ανεξάρτητη υπόστασή του ήταν η έκδοση εθνικού νομίσματος ώστε να αντικατασταθούν τα ξένα νομίσματα που χρησιμοποιούνταν στις συναλλαγές. Στις 29 Ιουλίου 1828 η Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους καθιέρωσε το πρώτο νεοελληνικό νομισματικό σύστημα, με βασική μονάδα τον αργυρό “φοίνικα”, υποδιαιρούμενο σε 100 λεπτά. Στις 27 Ιουνίου 1829 κόπηκαν οι πρώτοι αργυροί “φοίνικες”, στην αυλή της οικίας του Καποδίστρια στην Αίγινα, υπό την επίβλεψη του Αλέξανδρου Κοντόσταυλου, με ένα μηχάνημα του 1530, το οποίο είχε αγοραστεί από τους Ιωαννίτες της Μάλτας. Τις πρώτες μήτρες χάραξε ο χρυσοχόος Χατζή – Γρηγόρης Πυροβολιστής. Το όνομα του νομίσματος προέρχεται από τον φοίνικα, το μυθικό πουλί που αναγεννάται από τις στάχτες του, και συμβολίζει την αναγέννηση της Ελλάδος. Στην πρόσθια όψη του αργυρού «φοίνικα» απεικονίζεται ο φοίνικας με απλωμένα τα φτερά να ατενίζει τον Σταυρό και τις ακτίνες του Αγίου Πνεύματος. Η παράσταση περιβάλλεται από την κυκλική επιγραφή «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ». Κάτω διακρίνονται τα γράμματα «αωκα’» που αντιστοιχούν στο έτος 1821. Στην οπίσθια όψη του «φοίνικα», η οποία αναπαριστάνεται στην πρόσθια όψη του παρόντος νομίσματος αναγράφεται η ονομαστική αξία του νομίσματος («1 ΦΟΙΝΙΞ») μέσα σε στεφάνι που σχηματίζεται από δύο κλαδιά, δάφνης και ελιάς και περιμετρικά εμφανίζεται η επιγραφή «ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι.Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ». Στο κάτω μέρος είναι χαραγμένο ως έτος κοπής το 1828, χρονολογία καθιέρωσης του νομίσματος.

 

·         Tην πρώτη δραχμή του 1832.

Με το Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα της 8ης Φεβρουαρίου 1833, ο φοίνικας αντικαταστάθηκε από την δραχμή και τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τούρκικων νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία. Με το ίδιο διάταγμα, τα νέα νομίσματα διαιρέθηκαν σε τρεις κατηγορίες: αργυρά, χρυσά και χάλκινα. Παράλληλα, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από το Ναύπλιο στην Αθήνα για να γίνει η συμβολική σύνδεση με το ένδοξο αρχαίο παρελθόν. Το Βασιλικό Νομισματοκοπείο Αθηνών εγκαινιάστηκε το 1836, αλλά ως το 1841 εκεί κόβονταν μόνο χάλκινες υποδιαιρέσεις της δραχμής. Η κοπή αργυρών νομισμάτων άρχισε το 1842. Σε χρυσό κόπηκαν μόνο οι μεγάλες αξίες των 20 και 40 δραχμών και σε περιορισμένη έκδοση. Με το Βασιλικό Διάταγμα της 12ης Ιουλίου 1843, το αποκλειστικό δικαίωμα έκδοσης χαρτονομισμάτων δόθηκε στη νεοσυσταθείσα Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος η οποία διατήρησε το προνόμια αυτό έως το 1928, οπότε ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος.

Τα νομίσματα αποτελούνται από διμεταλλικό υλικό Cu Ni με ενδιάμεσο δακτύλιο από πολυμερές υλικό μπλε χρώματος. Τα διμεταλλικά νομίσματα διατίθενται μεμονωμένα σε συσκευασία Blister.

2. Οι επέκτασεις του Ελληνικού Κράτους

Οκτώ αργυρά νομίσματα, ονομαστικής αξίας 10 ευρώ, με τις επεκτάσεις της ελληνικής επικράτειας. Σε αυτά απεικονίζονται επιφανείς άντρες (και μια γυναίκα) που κατάγονται από τις συγκεκριμένες περιοχές αλλά δεν έζησαν απαραίτητα και την απελευθέρωσή τους

·         Το πρώτο ελληνικό κράτος (1830), απεικονίζεται ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830, που υπογράφηκε από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, η Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Τα σύνορά της περιλάμβαναν την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τη Στερεά Ελλάδα (μέχρι τη συνοριακή γραμμή Σπερχειού-Αχελώου), την Εύβοια, τις Σποράδες και τις Κυκλάδες. Με τη Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως (Ιούλιος 1832) η ελληνική επικράτεια επεκτάθηκε μέχρι τη γραμμή Αμβρακικού Παγασητικού, ενώ με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1832 επιδικάστηκε στην Ελλάδα η περιοχή της Λαμίας. Στο νόμισμα εικονίζεται προσωπογραφία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (1770-1843), κορυφαίου στρατιωτικού ηγέτη της Ελληνικής Επανάστασης, που με τη στρατηγική ευφυΐα, την εμπειρία και τη διορατικότητά του συνέβαλε καθοριστικά σε σημαντικές νίκες των Ελλήνων (Δερβενάκια, Τριπολιτσά)

·         Τα Επτάνησα (1864), απεικονίζεται ο Ιωάννης Καποδίστριας.

Η ενσωμάτωση των Επτανήσων αποτέλεσε την πρώτη επέκταση των συνόρων του Ελληνικού Κράτους, τριάντα τέσσερα χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του. Μετά από σχεδόν έξι αιώνες ενετικής κυριαρχίας, τα Επτάνησα βρέθηκαν διαδοχικά υπό γαλλικό, ρωσοτουρκικό (ως «Επτάνησος Πολιτεία») και εν τέλει βρετανικό έλεγχο (ως «Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων»). Οι Επτανήσιοι συνέδραμαν με ζήλο στον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων, παρά την αρχικά δυσμενή στάση της Μεγάλης Βρετανίας. Τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από τη Μεγάλη Βρετανία το 1864 επ’ ευκαιρία της στέψης του Βασιλέως Γεωργίου Α΄. Το νόμισμα απεικονίζει τον Ιωάννη Καποδίστρια (1776-1831), που γεννήθηκε στην Κέρκυρα και, μετά από λαμπρή σταδιοδρομία στην ευρωπαϊκή διπλωματική σκηνή, έγινε ο πρώτος Κυβερνήτης της νεοσύστατης Ελληνικής Πολιτείας και επιτέλεσε τεράστιο έργο στην προσπάθεια για οικοδόμηση θεσμών και δημιουργία σύγχρονου κράτους.

·         Η Θεσσαλία και η Άρτα (1881), απεικονίζεται ο Ρήγας Φεραίος-Βελεστινλής.

Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας το 1881 υπήρξε προϊόν του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1877-1878 και του Συνεδρίου του Βερολίνου που ακολούθησε. Σύμφωνα με τη συνθήκη που υπογράφηκε στις 20 Ιουνίου 1881 μεταξύ Ελλάδος και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Θεσσαλία (πλην της Ελασσόνας) και από την Ήπειρο μόνο η περιοχή της Άρτας. Το νόμισμα φέρει προσωπογραφία του Ρήγα Φεραίου-Βελεστινλή (1757-1798), κορυφαίου εκπροσώπου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, καταγόμενου από το Βελεστίνο της Θεσσαλίας (αρχαίες Φεραί). Αν και το όραμα του Ρήγα για ένα πολυεθνικό κράτος απαλλαγμένο από τον οθωμανικό δεσποτισμό δεν βρήκε ανταπόκριση, το επαναστατικό του κάλεσμα (ιδίως ο «Θούριός» του) και ο μαρτυρικός του θάνατος ενέπνευσαν τους υπόδουλους Έλληνες στον αγώνα τους για ελευθερία.

·         Η Ήπειρος (1913), απεικονίζεται ο Αθανάσιος Τσακάλωφ.

Αν και η Ήπειρος ανέδειξε το Σούλι, ένα από τα προπύργια της αντίστασης των Ελλήνων κατά των Οθωμανών, τελικά δεν συμπεριλήφθηκε στο πρώτο Ελληνικό Κράτος και απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Στο νόμισμα εικονίζεται ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (1790- 1851), ένας από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Γεννημένος στα Ιωάννινα, ο Τσακάλωφ μετέβη στο Παρίσι για σπουδές και στη συνέχεια στη Ρωσία, όπου γνωρίστηκε με τον Νικόλαο Σκουφά και τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Μαζί ίδρυσαν στην Οδησσό το 1814 τη Φιλική Εταιρεία, η οποία συνετέλεσε τα μέγιστα στην προπαρασκευή της Επανάστασης. Ο Τσακάλωφ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας και σε καίριες αποφάσεις της. Επίσης, πολέμησε στη διάρκεια της Επανάστασης και υπηρέτησε το νεοσύστατο κράτος με αυταπάρνηση και σεμνότητα.

·         Η Μακεδονία (1913), απεικονίζεται ο Παύλος Μελάς.

Η μεγαλύτερη επέκταση του Ελληνικού Κράτους ήλθε με την ενσωμάτωση της Μακεδονίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913. Πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους η Μακεδονία, ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία, είχε γίνει το μήλο της έριδος μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε ο Μακεδονικός Αγώνας, με συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών για τον έλεγχο των διαφιλονικούμενων περιοχών και της εθνικής συνείδησης των πληθυσμών τους. Το νόμισμα εικονίζει τον μακεδονομάχο Παύλο Μελά (1870-1904), αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία των Ελλήνων ανταρτών της περιοχής Καστοριάς-Μοναστηρίου. Ο ηρωικός του θάνατος σε συμπλοκή με οθωμανικό απόσπασμα τον κατέστησε σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα και ενέπνευσε πολλούς Έλληνες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

·         Η Κρήτη (1913), απεικονίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Παρά τη συμμετοχή της στην Επανάσταση του 1821, η Κρήτη παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία. Μετά από σειρά αιματηρών εξεγέρσεων (1841, 1858, 1866-69 και 1895-98), η Κρήτη πέτυχε καθεστώς αυτονομίας το 1898 με Ύπατο Αρμοστή τον Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδος. Ο διακαής πόθος των Κρητών για ένωση με την Ελλάδα τελικά εκπληρώθηκε το 1913, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Στο νόμισμα εικονίζεται προσωπογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου (1864-1936). Αφού αναδείχθηκε στην πολιτική σκηνή της Κρήτης με την επανάσταση του Θερίσου κατά της αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου το 1905, ο Βενιζέλος κλήθηκε να αναλάβει πρωθυπουργός της Ελλάδος το 1910 μετά το κίνημα στο Γουδί. Υπήρξε μέγας μεταρρυθμιστής, καθώς και πρωτεργάτης των Βαλκανικών Πολέμων και της επέκτασης της Ελλάδος.

·         Η Θράκη (1920), απεικονίζεται ο Γεώργιος Βιζυηνός.

Η περιοχή της Θράκης ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1920 μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. O Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896), από τη Βιζύη της Θράκης, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους το 19ο αιώνα. Σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στη Γερμανία, αλλά δεν κατάφερε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Ελλάδα. Το έργο του, παρεξηγημένο στη διάρκεια της σύντομης ζωή του, περιλάμβανε τόσο ποίηση όσο και πεζογραφία. Τα μυθιστορήματά του, για τα οποία είναι περισσότερο γνωστός, είναι γραμμένα σε περίτεχνη καθαρεύουσα διανθισμένη με ζωντανούς διαλόγους στη δημοτική. Διακρίνονται για την ψυχογραφική τους δύναμη, τη δραματικότητα και την απροσδόκητη πλοκή τους, στοιχεία τελείως νέα για την κυριαρχούμενη από το ρομαντισμό ελληνική πεζογραφία, που καθιστούν τον Βιζυηνό μέγα ανανεωτή της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

·         Τα Δωδεκάνησα (1947), απεικονίζεται η κυρά της Ρω (1947).

Τα Δωδεκάνησα αποτελούν την τελευταία επέκταση του εθνικού κορμού τον 20ό αιώνα. Αφού παρέμειναν υπό ιταλική κυριαρχία από το 1912, τελικά ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα το 1947, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο νόμισμα εικονίζεται η Δέσποινα Αχλαδιώτου (1890-1982), γνωστή ως «Κυρά της Ρω». Την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση από τη νησίδα Ρω των Δωδεκανήσων, όπου ήταν εγκατεστημένη από το 1924. Μέχρι το θάνατό της, ύψωνε την ελληνική σημαία στη Ρω κάθε πρωί και την υπέστελλε με τη δύση του ηλίου.

Τα νομίσματα είναι φτιαγμένα από ασήμι περιεκτικότητας 92,5%, η ποιότητα τύπωσης είναι επιμελημένης κοπής (proof), έχουν παραχθεί συνολικά 4.000 τεμάχια από το κάθε ένα και διατίθενται και ξεχωριστά σε ξύλινη συλλεκτική κασετίνα με το αντίστοιχο πιστοποιητικό.

3. Η εξέλιξη της ελληνικής σημαίας

Τέσσερα χρυσά νομίσματα, ονομαστικής αξίας 200 ευρώ, με την εξέλιξη της ελληνικής σημαίας.

·         Η σημαία της Φιλικής Εταιρείας του 1814.

Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 από τρεις Έλληνες της διασποράς, τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Σκοπός της Εταιρείας ήταν η απελευθέρωση του έθνους από τον οθωμανικό ζυγό και μέλη της υπήρξαν πολλοί από τους μετέπειτα πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Η σημαία της Φιλικής Εταιρείας είναι από τις πρώτες σημαίες του επαναστατημένου έθνους και σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις οδηγίες του Παλαιών Πατρών Γερμανού το Μάρτιο του 1821 για να διανεμηθεί στα στρατόπεδα των επαναστατών. Φέρει τα σύμβολα του «εφοδιαστικού» (διπλώματος) των «ιερέων» (βαθμός μύησης) της Εταιρείας. Στη βάση υπάρχει δεσμός με 16 στήλες, πιθανόν εμπνευσμένος από τις fasces της αρχαίας Ρώμης (ο αριθμός 16 είναι δυσερμήνευτος). Πάνω από το δεσμό υπάρχει σταυρός εντός κλάδων ελαίας και εκατέρωθεν του σταυρού εικονίζονται λογχοφόρες σημαίες που φέρουν τα γράμματα Η ΕΑ Η ΘΣ ( Ή Ελευθερία ή Θάνατος).

·         Η ελληνική σημαία του 1821.

Το πρώτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και οι κατά τόπους στρατιωτικές ομάδες χρησιμοποιούσαν η καθεμιά τη δική της σημαία. Χρησιμοποιήθηκαν σημαίες διαφόρων χρωμάτων με ποικίλα σύμβολα, όπως ο σταυρός, παραστάσεις στρατιωτικών αγίων, δικέφαλος αετός, καθώς και σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας (άγκυρα, πτηνό που επιτίθεται σε φίδι, αντεστραμμένη ημισέληνος που δηλώνει την κατάλυση της οθωμανικής κυριαρχίας). Έφεραν επίσης φράσεις όπως «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» και «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ». Η εικονιζόμενη σημαία του 1821 είναι πρόδρομος αυτής που καθιερώθηκε το 1822. Έχει λευκό εμβαδόν που διαιρείται σε τέσσερα ίσα μέρη από σταυρό κυανού χρώματος.

·         Η ελληνική σημαία του 1822.

Στις 20 Δεκεμβρίου 1821 με 16 Ιανουαρίου 1822 πραγματοποιήθηκε η Α´ Εθνοσυνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων στη Νέα Επίδαυρο (Πιάδα), η οποία ψήφισε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, το πρώτο ελληνικό σύνταγμα. Οι παράγραφοι ρδ΄ και ρε΄ καθιέρωσαν το κυανούν και το λευκό ως χρώματα της σημαίας και ανέθεσαν στο Εκτελεστικό να προσδιορίσει τη μορφή της. Η επιλογή των χρωμάτων πιθανότατα συμβολίζει το γαλάζιο της θάλασσας και το λευκό των κυμάτων. Με την απόφαση αριθ. 540 της 15ης Μαρτίου 1822 του Εκτελεστικού ορίζεται ότι η σημαία των χερσαίων δυνάμεων έχει κυανούν εμβαδόν που διαιρείται σε τέσσερα ίσα μέρη από σταυρό λευκού χρώματος

·         Η σύγχρονη ελληνική σημαία του 1978.

Ο νόμος 851/1978 ορίζει τη μορφή της ελληνικής σημαίας που χρησιμοποιείται σήμερα. Η «γαλανόλευκη» αποτελείται από εννέα οριζόντιες λωρίδες ίσου πλάτους, εναλλάξ κυανές και λευκές, και το σύμβολο του σταυρού. Οι εννέα λωρίδες αντιστοιχούν στον αριθμό των συλλαβών της φράσης «Ελευθερία ή θάνατος» και στον αριθμό των γραμμάτων της λέξης «Ελευθερία». Η ελληνική σημαία εορτάζει και τιμάται στις 27 Οκτωβρίου, παραμονή της επετείου του ΟΧΙ.

Τα χρυσά νομίσματα είναι φτιαγμένα από χρυσό 22 καρατίων, η ποιότητα τύπωσης είναι επιμελημένης κοπής (proof) και έχουν παραχθεί 1.000 τεμάχια από το κάθε ένα. Διατίθενται ως τμήμα της πλήρους τρίπτυχης συλλογής του Νομισματικού Προγράμματος, ήτοι 4 χρυσά, 8 αργυρά και 2 διμεταλλικά νομίσματα.

 

Των νομισμάτων προηγήθηκε η κυκλοφορία του αναμνηστικού μεταλλίου «Προπομπός»

   Διαβάστε επίσης για την συνεισφορά των Κυπρίωνστην Ελληνική επανάσταση του 1821