Ο Σωσίας του Ντοστογιέφσκι

Ο Σωσίας / Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ; Δημήτρης Παπαδόπουλος (μετ). Αθήνα: Μαλλιάρης Παιδεία: 2015 (2η εκδ., αναθ.)

Το μυθιστόρημα του Fyodor Dostoyevsky (Fedor Michajlovic Dostojevskij) «Ο Σωσίας» (στα αγγλικά έγινε γνωστό με τον τίτλο “The Double” δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1846 στο ρωσικό λογοτεχνικό περιοδικό “Otechestvennye Zapiski” (Πατριωτικές σημειώσεις). Αν και δεν είναι ένα από τα γνωστότερα έργα του συγγραφέα, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας.

Ο Σωσίας είναι η τραγική ιστορία ενός δημόσιου υπαλλήλου, του Γκολιάντικ, στην Αγία Πετρούπολη του 19^ου αιώνα. Ο συγγραφέας μας περιγράφει σε όλο το βιβλίο την εσωτερική ψυχολογική μάχη που δίνει ο ήρωας της ιστορίας με τον εαυτό του μέχρι που σιγουρευόμαστε  ότι τον έχει κυριέψει η τρέλα. Στην εσωτερική πάλη του Γκολιάντικ μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τη διαμάχη του καλού με το κακό, του νοσηρού μυαλού έναντι στον παραδομένο άνθρωπο με την τραγική μοίρα, τις δύο όψεις ενός ανθρώπου που οδηγείται στο καταστροφικό τέλος.

Κάποιες από τις ελληνικές μεταφράσεις του βιβλίου έχουν υιοθετήσει και τον υπότιτλο «ένα ποίημα της Αγίας Πετρούπολης». Στα ελληνικά έχουν εντοπιστεί οι ακόλουθες εκδόσεις:

Μαλλιάρης Παιδεία (2015), Ποντίκι (2007), Ηριδανός (197_, 2003), Νησίδες (1990, 2002), Γραφές (2002), Πυραμίδα (1997), Νίκας (1990), Παπαδημητρίου (19__), Δ. Τσόγκα (1954), Πέλλα, (χ.χ)

Ο κ. Γκολιάντκιν,ο ήρωας του έργου, βρίσκει ότι παραγκωνίζεται και χλευάζεται από τους προϊστάμενους και τους ανώτερους στην ιεραρχία, υπαλληλική και κοινωνική ,και στο τέλος μιας ταπεινωτικής μέρας αρχίζει με μεγάλη προσδοκία να αντιμετωπίζει τον σωσία του για πρώτη φορά. Ο σωσίας δεν του μοιάζει μόνο στη φυσική κατατομή, αλλά έχει και το ίδιο όνομα και προέρχεται από το ίδιο μέρος του κυβερνείου. Αμέσως σχεδόν, αυτός ο κ. Γκολιάντκιν τζούνιορ γίνεται ο πιο σημαντικός παράγοντας στη ζωή του κ.Γκολιάντκιν του πρεσβύτερου, εμπνέοντας τους εχθρούς του, εργαζόμενος εναντίον του, σφετεριζόμενος τη θέση του, προβαίνοντας σε τόσες ενέργειες ώστε τελικά να τον οδηγεί στην τρέλα. Συμβαίνουν όμως έτσι τα πράγματα; (από την έκδοση Μαλλιάρης Παιδεία, 2015)

Η εμφάνιση του Γκολιάντκιν μέσα από τις σελίδες του "Σωσία", του δεύτερου μόλις έργου του Ντοστογιέφσκι μετά τον "Φτωχόκοσμο", εισάγει ένα μοναδικό χαρακτήρα στη ρωσική λογοτεχνία. Άνθρωπος υπερόπτης, αλλά ταυτόχρονα και παραδομένος σ' έναν ακραίο και πάντα παρόντα φόβο μην και περιφρονηθεί, ο ήρωας υποφέρει και πάσχει ως τα τρίσβαθα της ψυχής του. Κάθε κίνηση τον αναστατώνει, η τυχαία ματιά τον αφορά, οποιαδήποτε παρουσία τον υπονομεύει, ό,τι υπάρχει και κινείται γύρω του συνωμοτεί εναντίον του. (από την έκδοση Ποντίκι, 2007)

Πόσοι ζούμε κάτω από τη σκιά ενός σωσία, και πόσο αυτή η σκιά μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας; Κι όμως, ο κυβερνητικός υπάλληλος Ιακώβ Πέτροβιτς Γκολιάντκιν ήξερε. Ζώντας στην Πετρούπολη, είχε διαισθανθεί τη συνέχεια της ζωής του από τη στιγμή που εμφανίστηκε εκείνος. Μια ζωή γεμάτη μοιραία γεγονότα που τον οδήγησαν μακριά απ όλα. Γιατί δεν αντιτάχθηκε σε όλα αυτά; Κι όμως, τα είχε διαισθανθεί. Ήξερε πως σε κάθε κομμάτι της ζωής του, σε κάθε στροφή του δρόμου του, ο σωσίας θα στεκόταν πάντα εκεί με την απειλή της καταστροφής στο πανάθλιο βλέμμα του! Μέχρι το τέλος! (από την έκδοση Ηριδανός, 2003)

Οι τοίχοι της μικρής καμαρούλας του τον κοίταζαν με ύφος γνώριμου προσώπου -τοίχοι σκονισμένοι, τοίχοι με πράσινο ακάθαρτο χρώμα, καπνισμένοι- καθώς και ο κομός του από ακαζού, οι καρέκλες του από ξύλο μίμηση ακαζού, το κόκκινο βαμμένο τραπέζι του, το τούρκικο ντιβάνι του από κόκκινο μολέσκιν με τα πρασινωπά λουλουδάκια, όπως και τα ρούχα του, που τα έβγαλε χτες βιαστικά - βιαστικά και τα έριξε μ' αφροντισιά στο ντιβάνι.

Τέλος, το γκρίζο φθινοπωρινό φως, θλιμμένο και μουντό, μπήκε στο δωμάτιό του, ανάμεσα από το θαμπό παράθυρο, με τόση κακία και με μορφασμό τόσο πικρό, ώστε δεν του έμεινε πια καμιά αμφιβολία του κυρίου Γκολιάντκιν· δεν βρισκότανε σε φαντασμαγορικό βασίλειο, μα στην Πετρούπολη, στην πρωτεύουσα, στην οδό Σεστιλαβοτσνάια, στο τέταρτο πάτωμα ενός πελώριου σπιτιού και στο διαμέρισμά του. (από την έκδοση Γραφές, 2002)

Στον "Σωσία", ο συγγραφέας καταδύεται στον ψυχικό κόσμο του δημόσιου υπαλλήλου Γκολιάτκιν (που μας φέρνει στο μυαλό τον βιβλικό Γολιάθ). Ο ήρωας μας θέλει να τραβάει το δρόμο του, αλλά θέλει να μη διαφέρει καθόλου από τους άλλους ανθρώπους. Διχάζεται: ο πραγματικός Γκολιάτκιν εμμένει στην ιδιαιτερότητά του, ο σωσίας του υποτάσσεται στον γενικό κομφορμισμό, γίνεται ίδιος με τους άλλους ανθρώπους. Ο Ντοστογιέφσκι περιγράφει αριστοτεχνικά τη σύγκρουση των δύο στάσεων, την έκφρασή τους στη ζωή του ήρωα, την τραγική κατάληξη. (από την έκδοση Νησίδες, 2002)

Διασκευές:

Ο Σωσίας έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες και έχει παιχτεί και στο θέατρο.

Μια ενδιαφέρουσα κινηματογραφική διασκευή του έργου του Ντοστογιέυσκι, προσαρμοσμένη στη Βρετανική πραγματικότητα έχει γίνει το 2013 από τον σκηνοθέτη Richard Ayoade με πρωταγωνιστές τους Jesse Eisenberg και Mia Wasikowska.

Τρέιλερ του έργου το οποίο χαρακτηρίστηκε ως μαύρη κωμωδία – θρίλερ, μπορείτε να δείτε εδώ: